İş Teşviki Yasası

Federal Almanya’da kadın ve erkeğin işgücü piyasalarına katılımlarının teşviki büyük önem arz etmektedir. Bahse konu olan, Teşvik Yasası (SGB III) ile temel amaç, işsizlerin istihdam edilme şansını arttırarak işgücü piyasalarında dengeyi sağlamaktır.116

Federal İş Ajansı’nın ana görevleri; meslek danışmanlığı ve mesleki yönlendirme, iş ve mesleki eğitim yeri bulunması için aracılık hizmeti verme, istihdam olanaklarının iyileştirilmesi için destek sağlama, meslek hayatına girişi teşvik eden diğer önlemleri alma, ücrete eşdeğer ödemeler yapma, işverenler için danışma hizmeti vermektir. Yani, Federal İş Ajansı hem çalışanlara hem de işverenlere hizmet vermektedir.¹¹⁷

SGB III uyarınca sunulan, iş piyasasına yönelik hizmetler, İş Piyasasına Giriş Fırsatlarını İyileştirme Yasası ile yeniden düzenlenerek Üçüncü Bölüm’de “Aktif İş Teşviki” başlığı altında sekiz bölüme ayrılmıştır; birinci bölüm: Danışma ve aracılık, ikinci bölüm: Aktifleştirme ve meslek hayatına giriş, üçüncü bölüm: Meslek seçimi ve meslek eğitimi, dördüncü bölüm: Meslek içi eğitim, beşinci bölüm: Ücretli bir işe başlamak, altıncı bölüm: İstihdamı sürdürmek, yedinci bölüm: Engelli insanların istihdamdan pay sahibi olmaları, sekizinci bölüm: Süreli hizmetler.118

Danışma hizmetine daha önce değinilmiştir.

Aracılık hizmetine gelindiğinde; işsiz ya da işsiz kalabilecek veya meslek değişikliğine gitmek isteyen herkes İş Ajansı’nın aracılık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Meslek eğitim yeri arayan gençler de iş ajansından destek alabilmektedirler. Aracılık hizmeti, İş Ajanslarının ana görevidir. Şayet, kişinin iş piyasasına ya da mesleki eğitim piyasasına girişi mümkün değilse diğer istihdam yardımları ve teşviklerden yararlanmaktadır. 119

Kişiler, iş ilişkilerinin sona erdirileceğinden haberleri olur olmaz İş Ajansı’na şahsen başvurarak iş aradıklarına dair bildirimde bulunmak zorundadırlar. Bu bildirimin iş akdinin sona ermesinden en geç üç ay öncesinde yapılması gerekmektedir. İş

116 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı, a.g.e., s.16.

117 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı, a.g.e., s.16.

118 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı, a.g.e., s.16.

119

51

ilişkinizin sona ermesine dair bilgi sahibi olmanız ile fiilen sona ermesi arasındaki süre üç aydan daha kısa ise, iş akdinin öğrenilen sona eriş tarihinden sonra, üç gün içerisinde İş Ajansı’na bildirimde bulunmak gerekmektedir. Altı aydan daha uzun süre iş bulamayan kişiler bedeli İş Ajansı tarafından ödenmek suretiyle, özel bir iş bulma kuruluşunun aracılıkla görevlendirilmesine dair, bir aracılık çeki almaya hak kazanmaktadır.120

İş Teşvik Yasası, meslek eğitimi almak isteyen gençlere yönelik çok yönlü olanaklar öngörmektedir. Öğrencilerinin mesleki yönlendirme ve meslek tercihi aşamasında en doğru kararı verebilmeleri için, özel programlar gerçekleştirilmektedir. Özel programlar için masrafların en azından yüzde ellisi üçüncü bir tarafça karşılanmak durumundadır. Bu programlarda öğrenciler, dört hafta boyunca ders olmayan zamanlarda mesleklere, bunların gereksinimlerine ve geleceklerine yönelik somut bilgi sahibi olmaktadırlar. Buna ek olarak, programların özel eğitim ve desteğe ihtiyacı olan öğrencilerle, ağır engelli öğrencilerin özel gereksinimleri dikkate alınarak hazırlanması gerekmektedir. Bu hizmetlerin süresi dört haftadan uzun olabilmekte ve ders saatleri dışında sunulabilmektedir. Mesleğe girişte verilen bu destek, mezuniyet, meslek seçimi ve meslek eğitim yeri arayışında bireysel desteği içermektedir. Mezuniyetten iki yıl önce başlamakla birlikte, genelde kişi, meslek eğitimine başladıktan altı ay sonra sona ermektedir. Böylelikle; mezun öğrenci sayısının arttırılması ve okuldan ayrılışların azaltılması hedeflenmektedir. Çeşitli nedenlerden dolayı meslek eğitimine devam edememiş gençlere İş Ajanslarınca mesleğe hazırlayıcı programlar (mesleki yönlendirme, meslek tercihi ya da belli bir meslek eğitimine hazırlık) olup, gençler bu yolla bir mesleğe teşvik edilmektedir. 121

Meslek hayatına giriş için “kalifikasyon programları” ile bireysel nedenlerden ötürü işgücü piyasalarında yer almaları zor olan gençlerin, uygulamalı olarak mesleki deneyim şansı kazanabilmeleri sağlanmaktadır. Dolayısıyla meslek eğitimi alacak beceriye sahip olmayan, öğrenme engelli ya da sosyal açıdan dezavantajlı konumda olan gençlere yönelik meslek eğitimi yolunda bir köprü kurularak işgücü piyasalarıyla bütünleşebilmeleri için olanak sağlanmaktadır. Yetkili İş Ajansı tarafından işverene, meslek hayatına giriş kalifikasyonu sağlamak üzere bir genci 6 ile 12 ay arasında

120 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı, a.g.e., s.17.

121

52

istihdam etmesi şartıyla ayda 216 Avroya kadar varabilen bir tutar olan toplu sosyal sigorta primleri ödenmektedir.122

Meslek eğitimi ya da mesleğe giriş kalifikasyon programı sırasında eğitim görenlere belli şartları sağlamaları durumunda, destekleyici dersler ya da sosyo-pedagojik destek şeklinde ek yardımlar sağlanmaktadır.123

İş hayatına katılmaları ya da katılımlarını sürdürmeleri belirlenen engellilik halinin niteliği ya da ağırlığından dolayı geçici olmayan ve iş hayatına katılımları için yardıma ihtiyaç duyan kişiler, SGB’nin III. kitabı uyarınca engelli olarak tanımlanmaktadır. 124

SGB III’ ün engelli insanların işgücü piyasalarına katılımları çerçevesinde mevcut genel yardımlar;125

 etkinleştirme ve mesleki uyum amaçlı yardımlar,

 meslek eğitim desteği dâhil mesleğe hazırlık ve meslek eğitimi amaçlı teşvikler,

 meslek içi eğitim teşviki,

 kendi işini kurma girişiminin teşviki olarak sayılabilmektedir.

Engelli kişilerin engellilik durumunun ağırlığı ya da özelliğinden dolayı ya da iş hayatına başarılı bir giriş yapabilmeleri için bu kişilerin iş hayatına katılabilmelerini sağlayan özel önlemler alınmaktadır. Örneğin, kişilere verilecek eğitimler mesleki rehabilitasyona yönelik özel kurumlarda da verilebilmektedir. Engelli ve ağır engelli insanların uyumu için işverenleri destekleyici düzenlemeler de bulunmaktadır. Bu düzenlemeler, uyum ödemeleri, eğitim ücretine ek ödemeler, istihdam edilmede deneme süresi ve iş görmede destekler olarak sayılabilir. Tüm bunlara ek olarak, “Destekli İstihdam Uygulaması Yasası” ile 01.01.2009 itibariyle engelli ve ağır engelli insanların iş hayatında desteklenebilmeleri için yeni bir uygulamaya gidilmiştir. Bu uygulamayla,

122 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı, a.g.e., s.20.

123 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı; a.g.e., s.22.

124 Almanya Çalışma ve Sosyal İşler Federal Bakanlığı; a.g.e., s.22.

53

özel destek gereksinimi bulunan engelli kişilere bir işletmede işe başlama olanağı sunulmaktadır.126

Bazı özel nedenlerden dolayı iş bulmada sıkıntı yaşayan kişilerin işgücü piyasalarında tutunabilmeleri için devlet, bu kişileri çalıştıran işverenlere kişiye yaptıkları ödemeler için ek ödeme yapmaktadır. Uyum ek ödemesi denilen bu ödeme, kişiye ödenen ücretin yüzde 50’sini geçemez ve en fazla on iki ay ödenir. Ağır engelliler ya da diğer engelliler için teşvik tutarı ve ödeme süresi ile ilgili özel düzenlemeler geçerlidir.127

SGB III’ e göre işsizlere, “İşsizlik Parası I” adı altında ödeme yapılmaktadır. İşsizlik parası I, maaşın yerini tutan bir sigorta ödemesidir. Para, tüm çalışanların ve serbest meslek sahiplerinin çalıştıkları süre boyunca prim ödediği işsizlik sigortasından gelmektedir. Belirli bir süre kanuni işsizlik sigortası primlerini ödemiş ve işsiz kaldıktan sonra şart koşulan süre içerisinde işsiz kaldığını bildiren herkes bundan yararlanma hakkına sahip olmaktadır. Tüm diğer işler BA üzerinden gerçekleşmektedir. Yapılan ödemelerin miktarı işsiz kalan kişinin o güne kadar ödediği primlere göre değişmektedir. Tutar, aile durumuna göre net ücret, yüzde 60 ila 67’si arasında seyretmektedir.¹²⁸