Sosyal İçerme Yaklaşımı ve Hassas Gruplara Yönelik

1980-2000 döneminde yaygın bir şekilde kullanılan içerme kavramı, 2000’li yıllardan sonra yapılan reformlar sonucunda kullanımdan kaldırılmıştır. Ancak, sonrasında hayat geçirilen kanunlar ve hükümet tedbirlerinde ilgili kavrama atıf yapıldığı görülmektedir. Bu yaklaşımda, öne çıkan kavramın “ana akımlaştırma (main streaming)” olduğu görülmektedir. Bu gelişmenin çeşitli örnekleri bulunmaktadır224

:  Ocak 2002 yılında hayata geçen kanun ile zorluk içinde bulunan yaşlılar,

çocuklar, engelliler ve genç insanlara hizmet verebilmek adına 35 bin kuruluş açılmıştır. Bu kanun ile, özel ilgi gerektiren kişilere yardımlar verilmekte ve ademi merkeziyetçi hizmet sunumuna ilişkin değişiklikler vurgulanmaktadır.

 2005 yılında çıkarılan engellilik kanunu ile engellilerin topluma ve işyerlerine daha fazla entegre olabilmeleri amaçlanmaktadır.

 Kuzey Amerika uygulamalarından esinlenerek evsiz insanların sorunlarının çözülmesine yönelik “öncelikle ev sağlama (logementd’abord)” projesi hayata geçirilmiştir.

 Gönüllülük temelinde genç insanlar için topluluk hizmetleri hayata geçirilmiştir.

224 EU Network of Independent Experts on Social Inclusion; “Assessment of the implementation of the European Commission Recommendation on Active Inclusion”, A Study of National Policies:

89

Her ne kadar tutarlı ve bütünleşik bir sosyal aktif içerme stratejisini oluşturmasa da, Fransız hükümetleri tarafından hayata geçirilen tedbirlerde farklı içerme yaklaşımlarının hayata geçirilmeye çalışıldığı görülmektedir.225

 2001 yılında hayata geçirilen uygulamayla, kazanılmış gelir vergisi kredisi gibi, düşük gelirli çalışanlara ödeme yapılmaktadır. Yapılan bu tür ödemelerle ve düşük gelir vergisi ile kişiler desteklenerek, düşük ücretli işleri kabul etmeleri amaçlanmaktadır. 2011 yılında 6,7 milyon hane halkı senelik ortalama 450 Avroya çıkabilen bu yardımlardan faydalanmışlardır. 2012 yılında bu yardımdan faydalanabilmek için bireylerin vergilendirilebilir gelirlerinin 16 bin 251 Avroyu, çiftlerin ise yıllık gelirlerinin 32 bin 498 Avroyu geçmemesi gerekmektedir. 2012 yılında bu yardımın toplam maliyetinin 2,5 milyar Avro tutacağı tahmin edilmektedir.

 Bir başka yardım türü de, son on yılda beş yıl çalışmış olan iş arayanlara verilmektedir. Bu kişiler çalışabilir durumda ve aktif bir şekilde iş arıyor durumunda olmak zorundadırlar. Toplam oran günlük 15,63 Avro olup, aylık ise 468,90 Avroya tekabül etmektedir ve yaklaşık olarak 350 bin kişiye ödeme yapılmaktadır. Bunun gibi birçok yardım türüne rastlamak mümkündür.

İkinci kısım aktif içerme tedbiri ise, daha kapsayıcı işgücü piyasasının oluşturulmasını amaçlamaktadır. Fransa’da uygulanan iki strateji oldukça farklılık arz etmektedir. Birinci uygulama sosyal güvenlik katkılarında yapılan indirimler veya muafiyetlerle sağlanan çalışma maliyetlerinin düşürülmesidir. İkinci uygulama ise, sosyal ekonomi sektörü kanalıyla zorluk içerisinde bulunan insanların işgücü piyasasına entegre edilmesini sağlamaya yönelik teşvik mekanizmasıdır.226

Birinci uygulama olarak karşımıza çıkan “düşük ücret alanların sosyal güvenlik ödemelerinden muaf tutulması yaklaşımı” ilk olarak 1993 yılında hayata geçirilmiştir. Bu yardımın temel amacı, düşük ücret seviyesinde işe alınanların istihdamının teşvik edilebilmesi amacıyla bordro ücretlerinin düşürülmesidir. Yıllar boyunca, bu uygulama Fransız istihdam politikasının temel araçlarından biri haline gelmiştir. Bu muafiyetler asgari ücretin 1,6 katının altında ücret alan kişiler için uygulanmaktadır. Bu muafiyetler

225 France, EU Active Inclusion Report;a.g.m.,s.12.

90

yıllar boyunca artırılmaya devam edilmiştir. Bu yardımın etkileri üzerinde yapılan çalışmalar neticesinde 800 bin işin yaratıldığı veya korunduğu gözlemlenmiş olup, toplam maliyetinin 2012 yılı için 30 milyar Avro olduğu tahmin edilmektedir. Bu uygulama sosyal güvenlik fonları üzerinde olumsuz bir etki yaratmamış olup, bu yardımlardan kaynaklanan gelir azalması diğer vergilerle telafi edilmiştir. Yine de, bu yardımların düşük ücretlerin ve daha düşük seviyeli işlerin devamına sebep olduğu hususu yardımların eleştirilen tarafları arasında yer almaktadır.227

İkinci uygulama olan “sosyal ekonomi”, iş bulmakta güçlük çeken çalışanların içerilmesine ilişkin bir uygulamadır. Bu uygulama ile genç ve yaşlı çalışanların işgücü piyasasına entegrasyonuna ilişkin yardım kurumları ve iş kooperatiflerinin sayısında artışlar yaşanmıştır. Mevcut durumda, bu sektör gayri safi yurtiçi hâsılanın yaklaşık yüzde yedi, sekizini oluşturmakta olup, aynı zamanda ücretli çalışanların yaklaşık yüzde onunu oluşturmaktadır. Bu sektörde çalışan kadınların yüzdesi özel sektörde çalışan kadınların oranından daha yüksektir. Bu sektör içerisinde ağırlıklı olarak hassas gruplar yer almakta ve kısa dönemli sözleşmelerle çalışmaktadırlar. Sosyal ekonomiyle yakın bir ilişki içerisinde, “Work Fare” sektör diye adlandırılan 5 bin organizasyon, içerme atölyeleri, sosyal entegrasyon işletmeleri, geçici çalışma sosyal entegrasyon işletmeleri ve topluluk hizmetleri adı altında hizmet sunmaktadır. Her yıl yaklaşık 250 bin çalışan 70 bin tam zamanlı çalışana denk gelecek şekilde, yardımlı sözleşmeler diye adlandırılan uygulamalar çerçevesinde istihdam edilmektedir.228

Fransa’da Ulusal İstihdam Ajansı ve İşsizlik Ajansının birleştirilmesi ile iş arayan başvurularının sadeleştirilmesi, yardımların daha hızlı ödenmesi ve iş bulma konusunda iş arayanların daha yakından izlenmesini amaçlanmaktadır.229

Yoksullukla mücadele alanında en önemli adım Aralık 2008 tarihinde “düşük ücret alanların sosyal güvenlik ödemelerinden muaf tutulması” uygulamasının yerini “sosyal ekonomi” uygulaması yani, “iş bulmakta güçlük çeken çalışanların içerilmesi” yaklaşımı almıştır. Bu yaklaşım özü itibariyle diğerine göre daha istihdam odaklı bir yaklaşımdır. 230

227 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m., s.13.

228 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m., s.13.

229 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m.,s.15.

230

91

Güvenceli esneklik kavramı kapsamında, işgücü piyasasının organizasyonunu değiştirmeye yönelik reformlar hayata geçirilmiştir. 25 Haziran 2008 yılında hayata geçen kanun ile uzlaşmayla iş sözleşmesinin hayata geçirilmesi imkânı getirilmiştir. Bu kanun deneme sürelerinin uzatılması ve işten çıkarma tazminatlarının artırılmasını da kapsama almaktadır.231

4 Ağustos 2008 tarihinde çıkarılan kanunla iş bulmakta sorun yaşamayan ve kendi işlerinin patronu olmak isteyen kişilere destek sunulmaktadır. Bu uygulama, düşük sosyal güvenlik prim ödemeleri ve aynı zamanda KDV muafiyeti getirmesi nedeniyle çok tutulan bir uygulama haline gelmiştir. Yaklaşık olarak bir milyon kişi bu statü altında tanımlanmıştır.232

Bu programlar dışında, hükümetler yıllar boyunca çıraklık uygulamasını geliştirebilmek amacıyla çabalamışlardır. Çıraklık sistemi 1920’li yıllarda uygulanmaya başlanmış fakat Fransa’da 16 Temmuz 1971 yılında çıkarılan yasa ile yasal hale gelmiştir. 18 Ocak 2005 tarihinde çıkarılan sosyal programlama ve 31 Mart 2006 tarihinde çıkarılan eşit fırsatlar yasası bu uygulamayı teşvik etmiştir. Başlangıcından itibaren çırak sayısı artmış ve 1974 yılında 160 binlerde olan çırak sayısı iki binli yılların sonunda 300 binlere ulaşmıştır. Yapılan değerlendirmeler göstermektedir ki, çıraklık uygulamasına katılan gençler işgücü piyasasında daha kolay ve nispeten daha yüksek maaşlarla iş bulabilmektedirler.233

Bunların dışında hükümet tarafından sosyal dışlanmanın engellenmesine yönelik yürütülen bazı uygulamalar şunlardır:234

 Zor durumda olan ailelerin çocuklarını eğitime yönlendirmek amacıyla merkezler kurulmuş olup 220 evlilik danışmanı ve aile danışmanlığı kurumları bu program kapsamında finansal destek sunmaktadır.

 “Engellilik ve Bağlılık" programı ile sosyal yaşamın bütün yönlerine katılım sağlanabilmesi amacıyla destek sunulmaktadır. Engelli yardımı alan insanların istihdama katılabilmesi ve özel tasarlanmış güvenli işyerlerinin oluşturulabilmesi amacıyla da destekler sunulmaktadır. Aynı zamanda

231 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m.,s.15.

232 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m., s.15.

233 France, EU Active Inclusion Report; a.g.m., s.15.

92

engellilere hizmet sunan departmanların finansmanı da bu program kapsamında gerçekleştirilmektedir.

 İşe erişim ve geri dönüş programı işsizliğin azaltılmasını ve işgücü piyasasından uzun süreli dışlanmayı engellemeyi amaçlamaktadır. Bu program kapsamında yürütülen temel faaliyetler istihdam kurumunun etkinliğinin arttırılmasını amaçlamaktadır. Bu program aynı zamanda yerel istihdam ajansları ve sosyal entegrasyon kurumları gibi uzmanlaşmış kurumları desteklemeyi amaçlamaktadır. Gençlere yönelik olarak uygulanan bir program kapsamında, her yıl 160 bin genci kapsayan bir hedef kitleye hizmet sunulmaktadır. Bu program, rehberlik hizmetlerinin yanı sıra, iş ya da iş deneyimi kapsamında destek verilmeyen gençlere günlük 15 Avro maddi yardım vermektedir. 2012 yılı için 390 bin desteklenmiş sözleşme imzalanması öngörülmüş ve bu sözleşmelerin 225 bininin hizmet sektöründe olması amaçlanmıştır.

 Ekonomik değişime adaptasyon ve istihdam yaratılması programı, işveren eğitim programları ile endüstrileşmemiş bölgelerde güvenceli istihdam sağlanarak iş kayıplarının etkisinin azaltılmasını amaçlamaktadır. Bu program aynı zamanda okur yazar olmayanların eğitilmesinden tutun, iş becerilerinin geliştirilmesine kadar geniş bir alanda yürütülen faaliyetlerin desteklenmesini amaçlamaktadır.

 “Gençler ve Topluluklar Programı” genç insanlar için boş zaman faaliyetlerinin desteklenmesini amaçlamaktadır. Yardım kuruluşları arasındaki bağın artırılması ile genç deneyim fonunun finansmanı ve hassas gruplara hizmet sunacak 15 ila 20 bin gencin gönüllük temelinde faaliyetlere katılmaları teşvik edilmektedir.