Tasvir 9 Sultan Çelebi Mehmet Han

Tasvir 9 Sultan Çelebi Mehmet Han

Nakkaşı: Ressam Nakşî

Konusu: Tasvirde görülen Sultan Çelebi Mehmet Han’dır. Yazma Eserde Bulunduğu Sayfa: 47 a

Eserin ebatları: 30 x 17,8 cm., (Minyatürün Ebadı 9,5 x 12 cm. ) Tekniği: Ezilmiş altın, su bazlı boya

Hattı: Üst kısımda yer alan ilk iki satır siyah mürekkeple ve ta’lik hattıyla yazılmıştır. Güzel yazılmış olan ta’lik hattına karşılık, üçüncü satır ile dördüncü satırın bir kısmında mürekkep yerine altın kullanılmıştır. Altın ile yazılmış kısımda, çok özenilmemiş Arapça nesih farkılılık arzetmektedir .

Renk Açısından İncelenmesi:

Tasvirde görülen kişi (M 1413-1421) yılları arasında hüküm sürmüş olan, Sultan Çelebi Mehmet Han’dır. Sayfa düzeninde minyatürle birlikte üst ve alt pencere yazıları için kullanılacak alan, dış sınırda 2 mm. kalın ve onun iç kısmında 0,5 mm. iki ince altın cetvelle belirlenmiştir. Altın cetvellerin arasında ince 1 mm.lik iplikler, turuncu ve küf yeşili renkle çekilmiştir. 1 mm boşluk sonrası her sayfada çekilen lacivert iplikle cetvel çizgileri sona ermektedir.

Kompozisyonda göze çarpan başlıca unsur, her iki yanda akan çeşmeleri ve üstte pencereleriyle görkemli bir mimari yapı içerinde tahtta oturan Sultan Çelebi Mehmed’tir. Mimari unsurların kullanıldığı birkaç minyatürden birisidir. Yapının, gümüş çatısı üstteki yazı cetveline değmektedir. Çatının üzerinde, daha önceki çatılarda uygulaması görülen paralel çizgiler mühre ile çizilmiş ancak kontürleri çekilerek belirginleştirilmemiştir. Sağ ve sol üst boşluklarda açık hava olarak çizilmiş olan kısımlar sıvama sarı altındır.

Ana çatının altında yer alan eflatun duvarlar üzerindeki geometrik desenlerdeki çizgiler lapis ve pembe renklerle çalışılmış orta noktalarına altın meşime noktaları konularak iğne perdahı yapılmıştır. Bu duvarın orta noktasında yer alan dikdörtgen yüksek pencere ile sağ ve sol yan duvarlardaki küçük pencerelerden arkadaki yeşil doğa manzarası görünmektedir. Ortadaki yüksek pencereden, üzerinde pembe çiçeklerin yer aldığı bahar dalı ağaç görünmektedir. Her iki yanda yer alan küçük pencerelerde, çimenlik yeşil alan üzerine yerleştirilmiş olan yan yana sıralı servi ağaçlarının, yan duvarla aynı açık somon rengi gövdelerinin yanı sıra, yeşil alanlarının bir kısmı görünürken uç kısımları, yukarda açık sur görünümde çizilen yapıdan taşırılarak devam edilmiştir. İki tarafa yerleştirilmiş pencerelerin altın çerçeveleri 3mm. gibi oldukça kalın şekilde çizilmiştir. Mühre ile desen çizilmiş tahrirlenmemiştir.

Sağ ve sol duvarların üst kısmında sık aralıklarla yerleştirilen paftalı sur görüntüsü, açık mavi renkte çalışılıp tahrirleri lacivertle çekilmiş, boşluklara kırmızı çift tahrir çiçekler yerleştirilmiştir. Yan duvarlar perspektifli bir açıyla yerleştirilmiş olmasına rağmen pencereleri, orta yüksek pencereye uyumlu şekilde onunla aynı düzlemdedir. Duvarlarda çok açık somon rengi kullanmış olup, tuğla desenlerin tahrirleri ve sulu gölgelemeleri koyu tonuyla çalışılmıştır.

Yukarda uygulamasını gördüğümüz sık paftalardan oluşan sur görüntüsü bu kez sıvama sarı altın olarak çalışılmış ve somon rengi duvardan buna geçilmiştir. Sıvama altının üzerine, iğne perdahı ile nokta şeklinde pençler yapılmıştır. Sonrasındaki alan,

altta yine perspektif çizimli açık mavi renkli çeşme duvarlarıdır ve muuhtemelen çinidir. Üzerindeki geometrik desenler lapisle çizilmiş, desenin orta boşluklarına altın noktalar konulup iğne perdahı ile ışıltı verilmiştir. Tepesi üçgen formda beyaz çeşme oyuntuları muhtemelen mermerdir ve musluklar sıvama altın olarak çalışılmıştır. Her iki yanda akan bu çeşmelerin suyu olukta birikir halde beyaz sıvama gümüştür.

Sultan Çelebi Mehmed, dışta turuncu bir pervaz ve ortada lapis renk kullanılan bir halı serili tahtta oturmaktadır. Aşağıda, ortada noktada sıvama altından bir tabure görünmektedir. Sultanın arkasında yaslandığı yastık koyu kırmızı olup, yanlarında sıvama altından kalın şeritler bulunmaktadır. Bu şeritlere dik yerleştirilmiş enine altın şeritlerle süsleme tamamlanmıştır.

Bağdaş kurmuş halde oturan Sultan Çelebi Mehmet’in üzerindeki entari, fildişi beyazıdır. Bunun üstüne giydiği kaftanı da aynı renkte olup, yaka, kol ağızları ve öndeki açık kısımlarda siyah samur kürkle kıyafet zenginleştirilmiştir. Belindeki kuşakta küf yeşili kullanılmıştır. Baştaki kovuk da aynı renkte oldukça sade olup, kenarda görünen ufak sıvama altın sorguçla görüntü kısmen zenginleştirilmiştir.

Ç. 9 (D.S. 2012)

Kompozisyon Açısından İncelenmesi:

Kompozisyonun geneline hakim olan görüntü, cetvel çizimlerine dayanan mimari bir yapıdır. Bu sebeple muhtemelen, önce 0,5 mm. kalınlıktaki altın cetvellerle, her biri

mimari bütünlüğün parçası duvar bölmeleri birbirinden ayrılmış, sonra renklendirmeye geçilmiştir. Bu bağlamda yukardan aşağı doğru gelişen bir numaralandırma yapılması muhtemelen en doğru sıralama şeklidir. Bunu yaparken aynı zamanda kompozisyondaki simetrik unsurların gözetilmesi önemlidir.

Kompozisyonun üst sağ ve sol köşelerindeki sıvama altın zemin gökyüzü 1 ve 2 numaralardır. Altın zemin üzerinde uçları görünen servi ağaçları 3 ve 4 numaralı çalışmalardır. Yine sağlı ve sollu açık mavi renkte tepelik formundaki sur görüntüsü 5 ve 6 numaralardır. Kalın altın ara pervaz sonrası perspektif yerleştirilmiş açık somon rengi duvarlar 7 ve 8, üzerindeki daha koyu tonla çizilmiş tuğla çizgileri ise 9 ve 10 numaralardır. Somon rengi bu duvarın hemen altında yer alan ikinci tepelik formundaki kısım 11 ve 12 numaralı çalışmalardır. Açık mavi çeşme duvarları yine sağ ve sol ilerleyişle 13 ve 14 numaralar, üzerindeki lapis geçme desenleri ise 15 ve 16 numaralardır.

Çeşmelerin mermer beyaz orta alanları 17 ve 18, sıvama altın muslukları 19 ve 20, sıvama gümüş renkte akan suyu ise 21 ve 22 numaralı kısımlardır. Aynı renkteki sağ ve sol simetrik alanların, aynı anda çalışıldığı düşünüldüğünde, kompozisyonun orta deseni, üstte cetvel çizgisine bitişik, sıvama gümüş çatı ile devam etmektedir ve 23 numaralı kısımdır. Altta devam eden eflatun duvar 24, üzerindeki geometrik desenler 25 numaralı çalışmalardır. Sol ve sağ pencerelerde arka fonda görünen yeşil alan 26 ve 27, açık somon renginde ağaç gövdeleri 28 ve 29, ağaçların devamı olup,yarısı görünen yeşil kısımlar 30 ve 31 numaralı çalışmalardır. Ortadaki büyük pencereden görünen yeşil arka fon 32, sütlü kahve ağaç gövdesi 33, pembe bahardalı çiçekleri 34 numaralardır.

Sultan Çelebi Mehmet’in oturduğu tahtta serili halının turuncu bordürü 35, lacivert orta alanı 36, arkasında sırtını yasladığı yastığın sıvama altın şeritleri 37, tahtın hemen altında görünen küçük altın renkli tabure 38 numaralı çalışmalardır. Yastığın koyu kırmızı kumaş rengi 39, Sultan Mehmet’in yüzünün zemini 40, başındaki büyük kovuğu 41, minik sıvama altın sorgucu 42 numaralardır. Üzerindeki fildişi renkli entari 43, belindeki küf rengi kuşak 44, yine fildişi renkteki kaftan 45, siyah samur kürkleri 46 numaralı kısımlardır. Çalışma muhtemelen, yüzden aşağı doğru sarkmış olan işçiliği ince sakalın 47 numara olarak çalışılması ile tamamlanmıştır.