Tasvir 29 Molla Kazasker Ali Çelebi b Fenâri

Tasvir 29 Molla Kazasker Ali Çelebi b. Fenâri

Nakkaşı: Ressam Nakşî

Konusu: II. Mehmed devri âlimlerinden, Molla Kazasker Ali Çelebi b. Fenâri’dir. Yazma Eserde Bulunduğu Sayfa: 129 b

Eserin ebatları: 30 x 17,8 cm., (Minyatürün Ebadı 9,5 x 13 cm. ) Tekniği: Ezilmiş altın, su bazlı boya

Minyatürün Hattı: Üstte iki satır ortadan altın cetvelle ayrılarak şiir formunda ta’lik hattıyla ve siyah mürekkeple yazılmışken, minyatürün hemen altında yine altın cetvelle ayrılmış alanda yer alan tek satırlık yazı ise Arapça olarak mavi mürekkeple ve nesih hatla yazılmıştır.

Renk Açısından İncelenmesi:

Tasvirde yer alan kişi, II. Mehmed devri âlimlerinden olup Molla Fenâri torunlarından, Molla Kazasker Ali Çelebi b. Fenâri’dir (Öl. H 903). Sultan II. Bayezit döneminde de ilimle meşguliyetini sürdürmüş olup, Bursa’da müderrislik yapıp talebe yetiştirmiştir. Matematik ilimlerinin tamamında ve Kelam, Usul, Fıkıh, Belagat ilimlerinde de büyük ilim sahibidir. Rumeli kazaskerliği görevinden azledildikten sonra, Bursa’nın yukarısında Uludağ’da bulunan evinde ilimle meşguliyetine devam etmiştir. Taşköprülüzade’nin biyografisinde, Molla Ali Çelebi’nin hafızasında on binden fazla beyit olduğundan bahsedilmektedir70. Muhtemelen bu sebeple, minyatürün üstteki metin kısmına iki satılık bir beyit yazılmıştır.

Sayfa düzeninde, minyatürle birlikte üst ve alt yazı pencereleri de dâhil kullanılacak alan, dış sınırda 2 mm. kalın ve onun iç kısmında 0,5 mm. iki ince altın cetvelle belirlenmiştir. Altın cetvellerin arasında ince 1 mm.lik iplikler, turuncu ve küf yeşili renkle çekilmiştir. 1 mm boşluk sonrası her sayfada çekilen lacivert iplikle cetvel çizgileri sona ermektedir. Burada yazı için açılan alanlarda farklı bir düzenlemeye gidilip, üstte verilen iki beyit dik altın cetvellerle birbirinden ayrılmıştır. Alttaki yazı alanı da bir satırlık tutulmuştur.

Tasvirde üstte gökyüzü yine sıvama altınla çalışılmıştır. Muhtemelen Molla Ali Çelebi’nin Uludağ’da bulunan evi, kompozisyonda dik bir yamacın tepesine yerleştirilen evle vurgulanmaktadır. Solda, yamacın dibinde yer alan ağacın üst yaprakları yazı alanının içine taşırılarak kompozisyona hareketlilik katılmıştır. Sol köşede yer alan ağacın kalın gövdesinde, zemin rengi olarak çok açık kahverengi, tonlamada gri ve açık mavi kullanılıp konturları siyahla çekilmiştir. Üzerindeki yapraklar öbekler halinde çalışılmıştır. Zemininde sarı karışık yeşil üzerinde yapraklar koyu yeşille tahrirlenmiştir.

Ağacın altından yukarı doğru yükselen kayalarda, Ahmed Nakşî’nin insan sureti yerleştirmeleri yine karşımıza çıkmaktadır. Kayalarda, açık mavi, küf yeşili, somon ve sulu vişne rengi ile oldukça zengin bir tonlama yapılıp konturlar siyahla çalışılmıştır. Kayaların altında devam eden toprak zemin çok açık pembedir. Yukarda sağ köşede, tepenin en yüksek noktasında iki katlı, beyaz tuğla döşemeli kargir bir bina görünmektedir. Cumbalı evin çatısında somon rengi kullanılmıştır. Çatıların alt kenarlarında sıvama gümüş ince pervazlar bulunmaktadır. Önde görünen kemerli kapıdaki derinlik de yine Ressam Nakşî’nin imzası gibidir. Çatıların arkasında yükselen ağaçlar ise uzaklık anlayışını yansıtmaktadır.

70

Kompozisyonun en alt kısmında yer alan yeşillik zeminde, yukardaki ağaçların tonları kullanılmıştır. Kompozisyonda yer alan iki figürden çimenlik zeminde ayakta duran muhtemelen Molla Ali Çelebi’nin talebelerindendir. Başında beyaz sarık, üzerinde lacivert entari bulunmaktadır. Entarinin kıvrılan kumaş kısımlarında kaysı sarısı astar rengi görünmektedir. Belindeki kuşak mint yeşilidir. Büyük olasılıkla, bir şey sormak için elinde açık tuttuğu kitap cildi ise aşı kırmızısıdır.

Yerde bağdaş kurmuş oturan Molla Ali Çelebi’nin başındaki tac yeşil, sarığı beyazdır. İçindeki entari mint yeşili olup, düğmeleri ve konturları lacivertle çalışılmıştır. Üzerindeki cübbe ise acı yeşil karışık siyahtır ve kıvrımlı kumaş kısımlarında turuncu astar görünmektedir. Elinde tuttuğu kitap yanda figürde kullanılan lacivertle aynıdır.

Ç. 29 (D.S. 2012)

Kompozisyon Açısından İncelenmesi:

Kompozisyonda üst yazı cetveline bitişik, sıvama altın gökyüzü 1, sol üst köşedeki ağacın gövdesi 2, yeşil yapraklı kısmı 3, dibindeki uzun yapraklar 4 numaralı

kısımlardır. Görüntü büyütülerek detaylara bakıldığında, sağ üst köşedeki beyaz binanın zemini ve tuğla deseni 5, sol başdaki külah çatı 6, yandaki düz çatı 7, öndeki külah çatı 8, arkadaki ağaçlar 9 numara olarak çalışılmıştır. Üstteki kayaların zemininden aşağı kadar inen açık pembe toprak alan 10, kayalarda oldukça zengin yapılan tonlamalar 11, siyah tahrirler ise 12 numaradır.

Sağda boşluk doldurmak için yerleştirilmiş ufak bir yaprak kümesi 13, aşağıdaki yeşil çimenlik zemin 14, üzerindeki koyu yeşil yapraklar ise 15 numaralı uygulamadır. Ayakta duran figürün yüzü 16, başındaki beyaz sarığı 17, üzerindeki lacivert entari 18, kıvrım kısımlardan görünen kaysı rengi astar 19, belindeki kuşak 20, elindeki kırmızı kaplı kitap 21 ve onu tutan eller ise 22 numaralı çalışmalardır.

Diğer figür, yerde oturan Molla Ali Çelebi’nin yüz zemini 23, başındaki beyaz sarık 24, yeşil tac 25, içindeki mint yeşili entari 26, belindeki beyaz kuşak 27, cübbenin kıvrımlı kısımlarından görünen turuncu astarı 28, üzerindeki siyah cübbe 29, elindeki lacivert kitap 30,kitabı tutan sağ ve sol el 31, kıyafetin üzerine inen beyaz sakal 32 numara olarak çalışılıp kompozisyon tamamlanmıştır.

2.2.31. Tasvir 30: Molla Muslihuddin Mustafa b. Molla Hüsam

Tasvir 30 Molla Muslihuddin Mustafa b. Molla Hüsam

Nakkaşı: Ressam Nakşî

Konusu: Şer’i ilimlerde olduğu kadar, sufi hallerinden dolayı da tanınan, Molla Muslihuddin Mustafa b. Molla Hüsam