Tasvir 4 İbnü’l Bezzâzî

Tasvir 4 İbnü’l Bezzâzî

Nakkaşı: Ressam Nakşî

Konusu: İbnü’l Bezzâzî künyesiyle meşhur bilgin ve âlim. Yazma Eserde Bulunduğu Sayfa: 27 a

Eserin ebatları: 30 x 17,8 cm., (Minyatürün Ebadı 9,5 x 12 cm. ) Tekniği: Ezilmiş altın, su bazlı boya

Minyatürün Hattı: Birinci satır Arapça olarak kırmızı mürekkeple ve nesih hattıyla yazılmıştır. Diğer üç satır ise siyah mürekkeple ve ta’lik hattıyla yazılmıştır.

Renk Açısından İncelenmesi:

Tasvirde yer alan kişi, yine Sultan Yıldırım Bayezid Han devri (M 1389-1402) bilgin ve âlimlerinden, Fetâvâ el-Bezzâziyye adlı esere sahip, Hafizuddin Muhammed b. Muhammed el-Kürdî olup, İbnü’l Bezzâzî künyesiyle meşhurdur (Öl. H 827)50. Sayfa düzeninde minyatürle birlikte üst ve alt pencere yazıları için kullanılacak alan, dış sınırda 2 mm. kalın ve onun iç kısmında 0,5 mm. iki ince altın cetvelle belirlenmiştir. Altın cetvellerin arasında ince 1 mm.lik iplikler, turuncu ve küf yeşili renkle çekilmiştir. 1 mm boşluk sonrası her sayfada çekilen lacivert iplikle cetvel çizgileri sona ermektedir.

Kompozisyonun en üstteki gökyüzüne gelen kısım sıvama altındandır. Ona hemen bitişik zemin açık pembe ve hemen altında da sarı ağırlıklı açık yeşil zemin yer almaktadır. Pembe zeminin kayalık olan kısımlarında gri lila gölgelemeler yapılmış ve bazılarına canlıymışçasına gözler konularak şekillendirilmiştir. Bu tepeliklerin altında aralıklarla yerleştirilmiş kayalardan, en sağda büyük olan parçadaki hayvan figürü oldukça belirgindir. Pembe zeminin üzerinde daha koyu bir tonuyla, her zaman yapıldığı gibi düzenli sık aralıklarla yerleştirilen küçük çizgi zemin deseni mevcuttur. İbnü’l Bezzâzî’nin oturduğu yeşil zeminli alanın sol kısmında kıvrılarak aşağı doğru devam eden kurşuni renkte bir dere yer almaktadır. Derenin iki yanına çizilmiş koyu yeşil otlar, sol köşede ve ortada yer alan kayaların arkasında da görülmektedir. Açık yeşil zeminde de üstteki pembe zeminde olduğu gibi daha koyu bir tonla, sıralı benekler çizilmiştir. Sağ alt köşede muhtemelen yukarda görünen talebenin hocasına abdest için getirdiği, sıvama altınla renklendirilmiş bir ibrik ve altlığı yer almaktadır. İbnü’l Bezzâzî’nin arkasında omzunda beyaz peşgir51 ile bekleyen talebesi görünmektedir.

Ressam Nakşî’nin minyatürlerinde uyguladığı hiyerarşi gözeterek yaptığı büyüklük- küçüklük olgusu burada da vardır. Talebesi, hemen arkasında durduğu hocasına göre oldukça küçük çizilmiştir. Üzerinde kirli sarı elbisesi, daha koyu bir tonla tahrirlenmiştir. Önde yakasından beline kadar inen sık düğmeler koyu kırmızı ile renklendirilmiştir. Aynı renk belindeki kuşakta ve asılı duran hançerin kabzasında da kullanılmıştır. Hançerin kılıfı ise yine sıvama altınla renklendirilip siyahla tahrirlenmiştir. Buradaki talebede görünen hançer aksesuar, diğer minyatürlerdeki talebelerde görünmediğinden sıra dışıdır. Başındaki büyük beyaz sarığın altında, çok hafif siyah saçlar görünmektedir. Sarığın ortasında kırmızı mürekkeple yazılmış, okunamayan küçük bir yazı mevcuttur.

50

Muharrem Tan, age., s. 50.

51

İbnü’l Bezzâzî’nin oturduğu halı ya da kilim açık somon rengindedir ve etrafına ince altın cetvel çekilmiştir. Helezonlar üzerinde dönen çift tahrir desenler için lapis lacivert ve ara boşluklarda da kırmızı renk kullanılmıştır. Sırtını yaslamak için kullandığı büyük yastık oldukça şıktır. Koyu lapis lacivert zemin boyası üzerine, sıvama altın kullanılan hatayi çiçekler görüntüye zenginlik katmıştır.

Tek dizi üzerine oturan İbnü’l Bezzâzî’nin üzerinde, küf yeşili mintan, onun üzerinde de oldukça sade önü açık, kızıl kahve bir kaftan bulunmaktadır. Mintandaki ışıklı kısımlar beyazla yapılmış, koyu yeşille de kontörler çekilmiştir. Önde yakadan aşağı inen sık aralıklı düğmeler de yine beyazla tonlanmıştır. Kaftanda göze çarpan bir tonlama yapılmamış, onun yerine siyaha yakın bir tonla belirgin kontörler uygulanmıştır. Kıyafetin kıvrımlı yerlerindeki astar yerleri beyazdır. Görünen tek ayağındaki pabuç, yastıkta kullanılan lacivertin biraz açık bir tonudur. Başında yeşil tac üzerine sarılmış, beyaz büyük bir sarık bulunmaktadır. Sarığın bir ucu kıvrımlarıyla, yeşil tacın kenarında görünmektedir. Yüzde ve sakallarda uygulanan işçilik detaylıdır. Elinde tuttuğu altın rengi kitabın arasında muhtemelen, işaretlemek niyetiyle yerleştirilen sağ elin baş parmağı görünmemektedir. Minyatürde akan dere ve özellikle İbnü’l Bezzâzî’nin kaftanındaki, belli kısımlarında boyada bazı dağılmalar olmuştur ama geneli oldukça sağlıklı görünmektedir.

Ç. 4 (D.S. 2012)

Kompozisyon Açısından İncelenmesi:

Kompozisyonun üst kısmında bulunan sıvama altın zemin 1 numaralı alandır. Pembe zemin ve ucundaki kayalıklarda görünen gri lila geçişleriyle bu kısım 2 numaralı

uygulamadır. En altta görünen açık yeşil alan 3 numaralı, solda görünen dere ise 4 numaralı kısımdır. Yukarda görünen ,tek tek ayrı duran kayalıklar 5, 6 ve 7 numara ile, yine canlı figür gibi çalışılmıştır. Yeşil zeminde sol köşede ve derenin bitiş noktasındaki kayalıklar ise 8 ve 9 numaralı çalışmalardır. İbnü’l Bezzâzî’nin arkasında ayakta duran talebesinin yüz ve boyun kısmı 10 numara, başındaki beyaz sarık 11 numaralı kısımlardır.

Görüntü büyütülerek bakıldığında, yüzdeki çalışma sarıktan sonra eklenmiştir. Sarı kıyafet ve kırmızı tahrirleri 12 numaradır. Burada görüntü büyütüldüğünde dikkat çeken bir husus, sonradan çekilen kontörlerden taşan alttaki zemin boyasıdır. Omuzdaki havlu 13 numara, beldeki kuşak 14 numara ve ondan aşağı sarkan hançer ise 15 numara ile çalışılmıştır. İbnü’l Bezzâzî’nin oturduğu kilim altın cetvelle çerçevesi belirlendikten sonra 16 numara, üzerindeki desenler 17 numara olarak işlenmiştir.

İbnü’l Bezzâzî’nin arkasında yaslandığı yastığın sıvama altın desenleri 18 numara, zemin boyası olarak görünen lapis lacivert ise 19 numaradır. İbnü’l Bezzâzî’nin yüzü 20 numara, sarığın tepesindeki küf yeşili tac 21, onun üzerine dolanan beyaz sarık 22 numaradır. Üzerindeki aynı yeşil mintan 23, kızıl kahve kaftan 24 numaradır. Kaftanın kıvrılmış görünen ucu beyaz astarlı kısım 25 numaralı çalışmadır. 26 numara ile kıyafetin üstüne inen sakallar detaylı olarak eklenmiştir. İbnü’l Bezzâzî’nin elindeki altın rengi kitap 27, eller 28, elbisenin altından ucu görünen ayakkabı 29 numaralı çalışmadır. Sağ köşede görünen altın ibrik 30 numara ile çalışılarak kompozisyon bitirilmiştir.