TASARRUF MEVDUATI SİGORTA PRİMLERİ

Genel anlamda mevduat sigorta sistemi; finansal sistem hakkında daha az bilgi sahibi olabilecek küçük tasarruf sahiplerinin, bankalara veya tasarruf kuruluşlarına yatırdıkları mevduatlarının kısmen ya da tamamen güvence altına alınması amacıyla oluşturulmuş bir sigorta sistemidir. Ancak bu işlevin yanında mevduat sigorta sistemi, ekonomide ve mali sektörde ortaya çıkabilecek krizlerden etkilenen bankacılık sektörünün yükümlülüklerini yerine getirememe riskini mevduat sigorta kurumlarına aktararak, bankacılık sektörüne olan güvenin sürdürülmesini de sağlamaktadır. Makro açıdan bakıldığında, mevduat sigortasının, tasarruf sahiplerinin paniğe kapılarak birikimlerini bankacılık sistemi dışına çıkarılmasını önleyici bir fonksiyon olduğundan, finansal sistemin istikrarına katkıda bulunmaktadır¹¹⁵.

Kredi kuruluşları nezdlerindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonları, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından sigorta edilir (Bankacılık K. M. 63). Bu çerçevede Türkiye'de faaliyet gösteren, mevduat ve katılım fonu kabulüne yetkili yerli ve

115 Müge Ayzıt, Dünya’da ve Türkiye’de Mevduat Sigorta Sistemi Uygulamaları, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, T.C. Merkez Bankası Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü, 2004, s. 4.

yabancı tüm kredi kuruluşları ile merkezi yurt dışında bulunan kredi kuruluşlarının Türkiye'deki şubelerinde bulunan mevduat ve katılım fonları sigorta sistemine dâhildir.

Ancak gerçek veya tüzel kişiler adına açılan ticari işlemlere konu olan hesaplar (münhasıran çek keşide edilmesi hariç) sigorta kapsamında değildir.

Bankalar, nezdlerindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonlarını, sigortaya tabi kısım üzerinden sigorta ettirmek ve bunun üzerinden prim ödemek zorundadırlar.

Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigortası, mevduat ve katılım fonu toplamaya yetkili mevduat ve katılım bankalarının (kredi kuruluşlarının) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından faaliyet izinlerinin kaldırılması durumunda, mevduat ve katılım fonu hak sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların devlet veya bu amaçla kurulmuş özel bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen ödenmesinin garanti edilmesidir.

Türkiye'de mevduatın ve katılım fonlarının sigortalanması yetki ve görevi kamu tüzel kişiliğini haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) aittir.

Türkiye'de faaliyet gösteren bir kredi kuruluşunun yurt içi şubelerinde gerçek kişiler adına açılmış olan ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası, döviz ve kıymetli maden cinsinden;

- Tasarruf mevduatı hesaplarının anaparaları ile bu hesaplara ilişkin faiz reeskontları toplamının,

- Katılma hesapları birim hesap değerleri ve özel cari hesapların, 50 bin TL'ye (elli bin TL) kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır.

Bankalar sigortaya tâbi olacak tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonlarının kapsamı ve tutarı, Merkez Bankası, Kurul ve Hazine Müsteşarlığının olumlu görüsü alınmak suretiyle Fon Kurulu tarafından belirlenir.

Kredi kuruluşlarınca Fona ödenen sigorta primleri kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilir (Bankacılık K. Mad. 63).

Kredi kuruluşlarının iflası hâlinde mevduat ve katılım fonu sahipleri, Fonun imtiyazlı alacaklarından ve Devlet ile sosyal güvenlik kuruluşlarının 6183 sayılı Kanun kapsamındaki alacaklarından sonra gelmek üzere sigortaya tâbi olmayan kısım için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 206. maddesindeki üçüncü sıra anlamında imtiyazlı alacaklı olarak sayılacaklardır.

3.1.2. Tasarruf Mevduatı Sigortası Matrah ve Oranı

Sigortaya Tabi Mevduat ve Katılım Fonları İle Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunca Tahsil Olunacak Primlere Dair Yönetmeliğe göre, Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigorta prim tutarları, kredi kuruluşlarının Mart, Haziran, Eylül ve Aralık ayları sonu itibarıyla düzenledikleri mali tabloları esas alınarak hesaplanır. Temel prim oranı, üçer aylık dönemler itibarıyla kredi kuruluşlarının yurt içi şubelerinde gerçek kişiler tarafından açılmış olan Türk Lirası cinsinden tasarruf mevduatı ile tasarruf mevduatı niteliğini haiz altın depo ve döviz tevdiat hesapları ile bunlara ait faiz reeskontları toplamının sigorta kapsamında olan kısmının onbinde onbeşidir (mad. 7).

Bu orana ilgili dönem bilançosu dikkate alınarak;

a) Konsolide ve konsolide edilmemiş malî tablolar esas alınarak hesaplanan Sermaye Yeterliliği Standart Oranları'ndan en düşük olanı dikkate alınmak suretiyle, söz konusu oranları;

- Yüzde sekiz veya yüzde sekizden büyük ancak yüzde on ikiden küçük olan kredi kuruluşları için onbinde iki,

- Yüzde sekizden küçük olan kredi kuruluşları için onbinde beş,

b) İlgili üç aylık dönemdeki konsolide olmayan haftalık Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Öz kaynak Standart Oranları'nın basit aritmetik ortalaması mutlak değer olarak 1/11/2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Öz kaynak Standart Oranı'nın Bankalarca Konsolide ve Konsolide Olmayan Bazda Hesaplanması ve Uygulanması Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde belirtilen oransal sınırlardan büyük olan kredi kuruluşları için onbinde bir,

c) Kredi kuruluşunun dahil olduğu risk grubuna kullandırılan krediler toplamı ilgili mevzuatla belirlenen sınırların üzerinde olan kredi kuruluşu için onbinde beş,

ç) Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Hükümleri'ne göre üçüncü, dördüncü ve beşinci gruplarda sınıflandırılan bilançonun aktifinde görülen kredilerin ayrılan özel karşılıklar indirildikten sonraki net tutarları toplamının belirtilen Yönetmelik hükümleri uyarınca sınıflandırılan, bilançonun aktifinde

görülen tüm kredilerinin toplam tutarına oranı yüzde beşten büyük olan kredi kuruluşları için onbinde bir,

d) İştirakler, bağlı ve birlikte kontrol edilen ortaklıklar, katılım bankaları bakımından Finansal Kiralama Kanunu çerçevesinde kiralayan sıfatıyla edinilenler hariç olmak üzere maddi duran varlıklar, peşin ödenen giderler ve vergi aktifi tutarlarının net toplamı öz kaynak tutarına eşit ya da bu tutardan büyük olan kredi kuruluşları için onbinde bir eklenir.

3.1.3. Tasarruf Mevduatı Sigortası Primi Ödenmesi

Sigortaya Tabi Mevduat Ve Katılım Fonları ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunca Tahsil Olunacak Primlere Dair Yönetmeliğe göre, Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigorta primleri, mali tabloların düzenlendiği ilgili dönemi izleyen ikinci ayın son iş gününe kadar, herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın, Türk Lirası, ABD Doları ve Euro cinsinden hesaplarla ilgili olarak kendi para cinsinden; altın ve diğer döviz cinslerinden hesaplarla ilgili olarak ABD Doları cinsinden fona ödenir.

Süresinde yatırılmayan primler ile prim hesaplamasına esas teşkil eden matrah, oran ve sınırların kredi kuruluşlarınca beyan edilenlerden ilave prim yükümlülüğü doğuracak şekilde farklı olduğunun yapılan denetimler sonucu tespit edilmesi halinde doğacak prim farkları, ait oldukları dönem için belirlenen son ödeme gününden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte fonca tahsil edilir.

Sigorta prim cetvelinin gönderilmemesi ve sigorta priminin süresi içerisinde yatırılmaması halinde, ilgili kredi kuruluşunun bir önceki dönem prim matrahının bir buçuk katı üzerinden en yüksek prim oranı uygulanmak suretiyle hesaplanan sigorta prim tutarı, son ödeme gününden itibaren 6183 sayılı Kanuna göre hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte Fonca tahsil edilir.

Kredi kuruluşlarınca beyan edilen tutarlar esas alınmak üzere yapılan prim tahsilatlarının tahsil edilmesi gereken tutardan fazla olduğunun belirlenmesi halinde fazlaya ilişkin tutar, faizsiz olarak, Fon tarafından kredi kuruluşuna iade edilir veya ilgili kredi kuruluşunun bir dönem sonraki prim yükümlülüğünden mahsup edilir (mad. 9).

3.2. ZORUNLU KARŞILIKLAR