I. BÖLÜM
4. BANKALARIN ÖDEDİKLERİ VERGİLER
4.2. BANKALARIN SORUMLU SIFATIYLA ÖDEDİKLERİ VERGİLER
4.2.1. Gelir Vergisi Tevkifatı
4.2.1.3. Menkul sermaye iradı
GVK’ya 5281 sayılı Kanun’un 30. maddesiyle eklenen geçici 67. maddede, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması ve elde tutulması sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve özel finans kurumlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir.
Bu düzenlemeye göre aşağıdaki tevkifata tabi menkul sermaye iradı şunlardır;
- Hisse senedi alım-satım kazançları,
- Devlet tahvili ve Hazine bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, - Özel sektör tahvil ve bonoları faiz gelirleri ve alım-satım kazançları, - Mevduat faizleri,
- Repo gelirleri,
- Özel finans kurumları (Katılım Bankası) gelirleri,
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen gelirler,
- Menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında işlem gören diğer menkul kıymetlerin gelirleri,
- Hazine veya diğer kamu tüzel kişiliklerince çıkarılan menkul kıymetlerin faiz gelirleri ve alım-satım kazançları.
- Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler,
- Aracı kuruluş varantlarından elde edilen gelirler,
Tevkifata tabi olmayan menkul sermaye iratları ise şunlardır;
- Hazine tarafından yurt dışında ihraç edilen menkul kıymetlerin (Eurobond) alım- satımı, itfası sırasında elde edilen getirileri ve bunların dönemsel getirilerinin tahsili,
- Tam mükellef kurumlara ait olup, İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler,
- Sürekli olarak portföyünün en az % 51’i İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler,
- Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahvillerden elde edilen faiz gelirleri,
- Tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler,'dir.
Bu çerçevede banka ve aracı kurumlar;
- Alım ve satımına aracılık ettikleri menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve satış bedelleri arasındaki fark,
- Alım ve satımına aracılık ettikleri menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve itfa bedelleri arasındaki fark,
- Menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçlarının tahsiline aracılık ettikleri dönemsel getirileri,
- Aracılık ettikleri menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlerinden sağlanan gelirler üzerinden,
Vergi tevkifatı yapacaklardır. Bu tevkifat ilgili kurumlarca portföylerinde bulunan menkul kıymet ile diğer sermaye piyasası araçları kapsamına almamaktadır.
Tevkifat uygulamasında gelir sahibinin gerçek/tüzel kişi ya da tam/dar mükellef olmasının veya elde edilen gelirin vergiden istisna olup olmamasının önemi bulunmamaktadır.
Vergi mükellefiyeti olmayan ya da vergiden muaf olanların elde ettiği gelirler de tevkifata tabi olacaktır.
Alım-satım işlemlerinde tevkifat matrahı alış bedeli ile satış bedeli arasındaki tutar oluşturacaktır. Alış ve satış işlemleri sırasında ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacaktır. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracına ilişkin
işlemlerde, tevkifat matrahının tespitinde alış ve satış bedeli olarak işlem tarihindeki Türk Lirası karşılıkları esas alınacaktır.
Aynı menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracından değişik tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkarılması durumunda ilk giren ilk çıkar yöntemi kullanılmak suretiyle, tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacak alış bedeli belirlenecektir. Aynı gün içinde yapılan alım-satım işlemlerinde ağırlıklı ortalama fiyat bilgisi dikkate alınabilecek, ancak tevkifat matrahı ilk giren ilk çıkar yöntemine göre belirlenecektir.
Bir menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının itfası halinde, tevkifat matrahı alış bedeli ile itfa bedeli arasındaki fark olacaktır. Alış veya itfa işlemleri sırasında ödenen komisyonlar ile banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacaktır.
Menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının, herhangi bir menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracına bağlı olmayan dönemsel getirilerinde, tevkifat matrahı dönemsel getiri tutarı olacaktır. Bu işlem sırasında varsa ödenen komisyon ve banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacaktır.
Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının ödünç işlemine konu olması halinde ödünç verenin ödünç işleminin karşılığı olarak aldığı bedel üzerinden tevkifat yapılacaktır. Bu işlem sırasında varsa ödenen komisyon ve banka ve sigorta muameleleri vergisi tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacaktır.
GVK 94. maddeye göre bankalar; mevduat ve döviz tevdiat hesaplarına verilen faizler, repo ve fon işlemlerinden elde edilen kazançlar üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadır.
- Türk Parası mevduat hesaplarına verilen faizler üzerinden; 6 ay dahil 6 aya kadar vadeli hesaplarda %15, 6 aydan uzun 1 yıla kadar olan vadeli hesaplarda %12 ve 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda %10 oranında stopaj kesintisi yapılması gerekir.
-Yabancı para döviz tevdiat hesaplarına verilen faizler üzerinden; 6 ay dahil 6 aya kadar vadeli hesaplardan %18, 6 aydan uzun 1 yıla kadar olan vadeli hesaplardan %15 ve 1 yıldan uzun vadeli hesaplardan %13 oranında stopaj kesintisi yapılması gerekir. Bankalar arası işlemlerde elde edilen kazançlar gelir vergisi tevkifatından muaftır. Herhangi bir istisna ve muafiyet ayrımı olmaksızın gerçek kişi, tüzel kişi, tam mükellef ve dar mükellef ayrımı olmaksızın bankalarca kesintinin kaynaktan yapılması esastır.
- Repo ve fon işlemlerinden elde edilen kazanç üzerinden %15 oranında gelir vergisi stopajı kesilmesi gerekir. Gerçek kişi, tüzel kişi, tam mükellef ve dar mükellef ayrımı olmaksızın bankalarca kesintinin kaynaktan yapılması esas olup, istisna ve muafiyet söz konusu değildir.
- On yıl süre ile diğer bir deyişle 01.01.2015 tarihe kadar 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen hazine bonosu ve devlet tahvillerinin itfası, virmanı ve vadeden önce elden çıkartılması sonucu elde edilen kazançlar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu geçici 61.
maddesi ve 23.07.2006 tarihinde 26237 sayılı resmi gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile %10 oranında gelir vergisi stopajı kesilmektedir. 31.12.2005 öncesi ihraç edilen hazine bonosu ve devlet tahvillerinden elde edilen gelirler beyan usulü ile mükelleflerce vergi dairesine bildirilecektir. Tam mükellef gerçek ve tüzel kişiler için kaynaktan stopaj kesilirken, mukimlik belgesine sahip dar mükelleflerde gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır.
- 01.01.2006 tarihinden sonra çıkarılacak Eurobond’ların faiz gelirleri üzerinden herhangi bir stopaj kesintisi yapılmayacaktır.
- 01.10.2006 tarihinden itibaren, menkul kıymet yatırım fonları alım-satım kazançları üzerinden, %10 oranında gelir vergisi kesintisi yapılacaktır. Portföyünde sürekli olarak %51 oranında İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden bulunduran menkul kıymet yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulduktan sonra elden çıkarılması halinde, elde edilen kazanç üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır (Değişik 18.05.2012 arih 28296 sayılı resmi gazetede yayımlanan 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilen kazançlar 18.05.2012 tarihinden itibaren %0 oranında gelir vergisine tabi olacaktır.).
- Emeklilik yatırım fonları, Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan menkul kıymet yatırım fonları (Borsa yatırım fonları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonları dahil) ile menkul kıymet yatırım ortaklıkları’nın, TL mevduat, DTH ve repo’dan elde edecekleri faizler, 01.01.2006 tarihinden itibaren ihraç edilen bono ve tahvil itfa faizi ve alım-satım kazançları ile menkul kıymet yatırım fonları alım-satım kazançları üzerinden, 01.10.2006 tarihinden itibaren %0 oranında gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.
- 01.10.2006 tarihinden itibaren, future, opsiyon, swap gibi türev ürün sözleşmelerinden doğan kazançlar üzerinden %10 oranında gelir vergisi kesintisi
yapılacaktır. Tam mükellefiyete tabi kurumlar, dar mükellefiyete tabi banka ve benzeri finans kuruluşları ve dar mükellefiyete tabi Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla faaliyette bulunan kurumlar ile yapılan türev ürün sözleşmelerinden doğan kazançlar üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmamaktadır. Teminatlı opsiyon işlemlerinde müşteriye ödenen DTH faizi üzerinden, döviz tevdiat hesaplarına ödenen faizler için belirlenen kurallar çerçevesinde gelir vergisi kesintisi yapılmaktadır.
GVK 98. maddesi uyarınca gelir vergisi tevkifatları ertesi ayın yirmiüçüncü günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname(muhtasar) ile bildirilir ve yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekir. Aynı madde yılsonu vadesiz hesaplara tahakkuk edecek faizler için bu süre bir ay daha uzatılır hükmünü içermektedir.
Tablo 35: Menkul Kıymetlerin Vergilendirilmesi
Mükellef Gerçek Kişi Tam Mükellef Kurum Dar Mükellef Kurum
Gelir Tam Dar Sermaye şirketi ve
yatırım fonu Diğerleri Sermaye şirketi ve
yatırım fonu Diğerleri
Hisse senedi
-Bir yıldan fazla elde tutulan İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden elde edilen kazançlar stopaja tabi değildir ve beyan edilmez.
İMKB’de işlem görmeyen (ve SPK’ya kayıtlı olsa bile banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilmeyen) hisse senetleri -Stopaja tabi değildir.
-Tam mükellef kurumların hisse senetleriyse ve iki yıl elde tutulduysa bu
hisselerin alım-satım kazancı gelir vergisinden istisnadır.
-İki yıldan az elde tutulan hisse senetlerinin
-Bir yıldan fazla elde tutulan İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden elde edilen
kazançlar stopaja tabi değildir ve beyan edilmez.
İMKB’de işlem görmeyen (ve SPK’ya kayıtlı olsa bile banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilmeyen) hisse senetleri -Stopaja tabi değildir.
-Tam mükellef kurumların hisse senetleriyse ve iki yıl elde tutulduysa bu hisselerin alım-satım kazancı gelir vergisinden istisnadır.
-İki yıldan az elde tutulan hisse senetlerinin
alım-satım kazancı beyana tabidir.
-Çifte Vergilendirmeyi Önleme için, söz konusu gelir kurum kazancına dahil edilir.
-Kurumlar Vergisi Kanunu Madde 5/1-e’de yer alan şartların sağlanması halinde
Türkiye’de iş yeri varsa beyana tabidir.
-İMKB’de işlem görmeyen veya banka ve aracı kurum aracılığı olmaksızın yapılan
Tam mükellef kurum %15 oranında stopaj yapar (GYO, MKYO,
-Brüt temettünün ½’si gelir vergisinden istisnadır, kalan tutar stopaja tabi tutulmuş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte 2012 için 25.000 TL’yi aşarsa
-Bedelsiz hisse senetleri ve 1998 öncesi kazanca ilişkin temettüler beyan edilmez.
-1999-2002 istisna kazancından dağıtılanların net tutarına bu tutarın 1/9’u eklenir ve bu tutarın ½’si beyan edilir. Hesaplanan vergiden beyan edilen verginin 1/5’i indirilerek kalanı ödenir.
-Kâr dağıtımını yapan kurum %15 oranında stopaj yapar (GYO, MKYO, GSYO hisselerinde oran
%0’dır).
-Kârın söz konusu şirket tarafından sermayeye ilavesi durumunda stopaj uygulanmaz.
-Türkiye’de bir iş yeri veya daimi temsilci aracılığıyla elde
edilmiyorsa stopaj nihai vergidir, beyan edilmez.
Yurt dışı
-Elde edilen gelir beyan edilir.
-Stopaja tabi değildir.
-Gelir Türkiye’de elde
edilmiyorsa veya Türkiye’de iş yeri veya daimi temsilci aracılığıyla elde edilmiyorsa beyan edilmez.
-Gelir Türkiye’de elde ediliyorsa 15 gün içinde münferit
beyanname verilmeli ve aynı süre içinde ödenmelidir. Türkiye’de iş yeri veya daimi temsilci
aracılığıyla elde edilmiyorsa beyan edilmez.
-Gelir Türkiye’de elde ediliyorsa 15 gün içinde özel beyanname verilmeli ve aynı süre içinde ödenmelidir. Bu
Geçici 67 stopajına tabi değildir.
-Elde edilen kazanç beyan edilir.
Geçici 67 stopajına tabi değildir.
-Türkiye’de yetkili kuruluşlar tarafından yapılan işlemlerde gelirin elde edilmesinden itibaren 15 gün içinde münferit
beyanname verilmeli ve aynı süre içinde ödenmelidir.
vergisi düşüldükten
-Stopaja tabi değildir.
-Beyan edilir.
-1.1.2006 sonrasında ihraç edilenlerde ÜFE artışı
%10’un üzerindeyse maliyete ÜFE endekslemesi yapılır ve tamamı beyan edilir.
- Stopaja tabi değildir.
-Beyan edilmez.
-İndirim oranı uygulanmaz.
-İtfada oluşan anapara kur farkı gelir sayılmaz.
-Gelirin 2012 için diğer ilgili gelirlerle birlikte
Özel sektör
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
Yurt içinde ihraç edilenler -%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-Bankalar ve aracı kurumlar aracılığıyla yapılmayanlar stopaja tabi değildir, beyan edilir.
Yurt dışında ihraç edilenler -Stopaja tabi değildir.
-Beyan edilmez.
-Nakit teminat nemaları %15 stopaja tabidir.
İMKB’de işlem
-Nakit teminat nemaları %15 stopaja tabidir.
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez. yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar stopaj kapsamında değildir.
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-Sürekli olarak portföyünün en az
%51’i İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan
Borsa yatırım fonu katılma
belgelerinin alım-satımı
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez. yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar stopaj kapsamında değildir.
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-Sürekli olarak portföyünün en az
%51’i İMKB’de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasından sağlanan
-Stopaj oranı %10 ve beyan edilmez.
-vadesi 1 yıla kadar olanların faizleri %10, -vadesi 1-3 yıl arası olanların faizleri %7,
Yurt içinde ihraç edilenler -Stopaj oranı %10 ve beyan edilmez.
Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilenler
-Vadeye göre aşağıdaki oranlarda stopaja tabidir:
-vadesi 1 yıla kadar olanların faizleri %10,
-vadesi 1-3 yıl arası olanların faizleri %7,
-vadesi 3-5 yıl arası olanların
Yurt içinde ihraç
-Banka ve aracı kurum aracılığıyla elde
-vadesi 3-5 yıl arası olanların faizleri %3, -vadesi 5 yıl ve daha uzun olanların faizleri %0 oranında stopaja tabidir.
Stopaj tahvili ihraç eden kurum tarafından yapılır.
-Gelirin 2012 için diğer ilgili gelirlerle birlikte olanların faizleri %0 oranında stopaja tabidir. Stopaj tahvili ihraç eden kurum tarafından yapılır ve bu faizler beyan edilmez.
edilenler -Vadeye göre aşağıdaki oranlarda stopaja tabidir:
-vadesi 1 yıla kadar olanların faizleri %10,
-vadesi 1 yıla kadar olanların faizleri %10,
-Kazanç Türkiye iş yeri aracılığıyla elde
-vadesi 1 yıla kadar olanların faizleri
Mevduat faizi -%15 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-%15 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-%10 stopaja tabidir. Beyan edilmez.
-1 yıldan fazla elde tutulduktan sonra satılırsa stopaja tabi değildir.
-%10 stopaja tabidir. Beyan edilmez.
-1 yıldan fazla elde tutulduktan sonra satılırsa stopaja tabi değildir.
1 yıldan fazla elde tutulduktan sonra
-1 yıldan fazla elde tutulduktan sonra
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
Hazine bonosu/
Devlet tahvili faiz geliri
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-%10 stopaja tabidir ve beyan edilmez.
-Stopaj oranı %0’dır. -Stopaj oranı
%10’dur. piyasalarda banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla olmaksızın yapılanlar beyana tabidir.
-Stopaj oranı %0’dır.
-Beyan edilmez.
-Nakit teminat nemaları %15 stopaja tabidir.
-VOB’da ve tezgahüstü piyasalarda banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla olmaksızın
VOB’da ve
Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılanlarda stopaj oranı %10’dur ve beyan edilmez.
-VOB’da ve tezgahüstü piyasalarda banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla olmaksızın yapılanlar beyana tabidir.
-Nakit teminat nemaları
%15 stopaja tabidir.
-Banka ve aracı kurumlar vasıtasyla yapılanlarda stopaj oranı %10’dur ve beyan edilmez.
-VOB’da ve tezgahüstü piyasalarda banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla olmaksızın yapılanlar beyana tabidir.
-Nakit teminat nemaları %15 stopaja tabidir. olanlar veya iş yeri daimi temsilcisi