Bu araştırmada; ilkokul programında yer alan oyun ve fiziksel etkinlikler dersinde kullanılan fiziksel etkinlik kartları ile ortaokul programında seçmeli ders olarak yer alan zeka oyunlarının ilkokul ikinci sınıf öğrencilerinde dikkat ve görsel algı düzeylerine etkisi incelenmiştir. Fiziksel aktivite gerektiren oyunlar ve çeşitli zeka oyunları uygulanmış, dikkat ve görsel algı düzeylerinde ilerleme olup olmadığı test edilmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen verilere bakıldığında; dikkat ve algı düzeyleri açısından cinsiyete göre farklılık bulunmamıştır. Bu sonucun sekiz yaş grubunda kadın ve erkek rollerinin tam gelişmediğinden kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Davies ve Parasuraman‟a (1982) göre dikkat cinsiyetten çok, yaş değişkeninden etkilenmektedir (Davies ve Parasuraman'dan aktaran Yaycı, 2007). Wagner (1990), çok sayıda araştırmacının dikkat konusunda cinsiyet farklılıklarından söz etmediğini belirtmiştir. Bununla birlikte; Kaya, 1989; Kaymak, 2003; Uskan, 2011; Eran ve Öztürk, 2015 bu çalışmanın sonucunu destekleyen diğer çalışmalardır.
Grupların görsel algı ve dikkat ön test puanları arasındaki farkın anlamlı olup olmadığını tespit etmek için yapılan analiz sonucunda; görsel algı ve dikkat ön test puanlarında gruplara göre anlamlı bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir. Deney ve kontrol grupları, 2015-2016 eğitim öğretim yılının başında uygulanan ölçme araçları ile elde edilen puanlara göre dikkat ve görsel algı düzeyleri gelişim seviyesinin altında ve eğitim süreleri eşit (yarım gün) olan çocuklardan oluşturulmuştur. Deney ve kontrol grubu çocuklarının ön test puanları arasında farkın anlamlı olmaması araştırma için istenen bir durumdur.
108
Görsel algıya ilişkin grup içi karşılaştırmalarında; zeka oyunları grubunda görsel algı (X ön=50,25; X son=68,19) puan ortalamaları arasındaki farkın (t=-13,46) ,05 düzeyinde anlamlı olduğu (p<,05) görülmektedir. Fiziksel etkinlik grubunda görsel algı (X ön=52,16; X son=72,50) puan ortalamaları arasında (t=-26,09 p=,00) ,05 anlamlı bir fark olduğunu göstermektedir. Zeka oyunları ve fiziksel etkinlik grubunda görsel algı (X ön=52,88; X son=72,75) puan ortalamaları arasındaki farkın (t=-16,44) grubun son test puanı lehine anlamlı farklılık olduğunu göstermektedir. Kontrol grubunda (X ön=49,03; X son=49,34) anlamlı farklılığın (t= -,732) bulunmadığı görülmektedir.
Çamlıyer (1994) eğitilebilir zeka düzeyindeki çocuklarda hareket eğitiminin algısal gelişim düzeylerine etkilerini incelemiş, 13 haftalık uygulama sonunda hareket eğitiminin eğitilebilir zeka düzeyindeki çocukların görsel algı düzeylerinde olumlu gelişmeler olduğunu saptamıştır. Akaroğlu ve Dereli (2012) eğitici oyuncaklarla verilen görsel algı eğitiminin çocukların görsel algı becerilerine olan etkisini ortaya koymayı amaçlamışlar, deney grubuna haftada 3 gün 35-45 dakika 14 hafta boyunca görsel algı eğitimine yönelik hazırlanmış eğitici oyuncaklarla eğitim vermişlerdir. Araştırmanın sonucunda ise eğitici oyuncaklarla verilmiş görsel algı eğitimi programının çocukların Frostig gelişimsel görsel algı alt test puanlarını artırdığını tespit etmişler, bir yıllık izleme çalışmasının ardından da uygulanan eğitim programının etkisinin devamlı olduğunu bulmuşlardır. Memiş ve Harmankaya (2012) çocukların birinci sınıftaki görsel algı düzeylerini belirlemeyi amaçlamış, araştırmalarının neticesinde de okul öncesi eğitim alan çocukların görsel algı becerilerinin daha iyi olduğunu belirlemişlerdir. Bu durumun okul öncesi eğitim kurumlarındaki eğitimin oyun ağırlıklı olmasından kaynaklı olduğu düşünülmektedir.
Konu ile ilgili araştırmalar incelendiğinde, yurt dışında yapılan çalışmalarda görsel algı gelişimine yönelik testlerin genellikle teşhis amaçlı ya da farklı gelişim gösteren bireyler arasındaki farkları ortaya koymak amacıyla yapılmış çalışmalarda kullanılmıştır. Yurt dışındaki çalışmaların aksine yurt içinde yapılan çalışmalarda ise büyük oranda görsel algı gelişiminin bir eğitim materyali ile desteklenmesi sonucunda eğitimin görsel algı gelişimine sağladığı katkıları belirlemek amacıyla yürütüldüğü gözlemlenmiştir.
109
Dikkate ilişkin grup içi karşılaştırmalarında; zeka oyunları grubunda dikkat (X ön=55,38; X son=91,28) puan ortalamaları arasındaki farkın (t =-12,08) grubun son test puanı lehine anlamlı olduğu görülmektedir. Altun, vd. (2016)'nin Zeka Oyunlarının Okulöncesi Çocuklarının Dikkat Düzeylerine Etkisini incelediği çalışmada (Investigation of the Effects of Brain Teasers on Attention Spans of Pre-School Children) araştırma sonucuna göre; Zeka Oyunları eğitimi alan altı yaş çocukları ile Milli Eğitim Bakanlığı Okulöncesi Eğitim Programına göre eğitim alan altı yaş çocuklarının dikkat düzeyleri arasında deney grubu lehine anlamlı bir fark olduğunu ve zeka oyunlarının dikkat düzeyini geliştirmede etkili olduğunu belirtmişlerdir.
Fiziksel Etkinlik grubunda dikkat (X ön=44,56; X son=86,56) puan ortalamaları arasındaki farkın (t=-17,63) ,05 düzeyinde anlamlı olduğu (p<,05) görülmektedir. Zeka oyunları ve fiziksel etkinlik grubunda dikkat (X ön=43,69; X son=94,28) son test lehine sonucun anlamlı (t=-23,06 p<,05) olduğu görülmektdir. Kontrol grubunda ise dikkat (X ön=44,87; X son=45,43) puan ortalamaları arasındaki farkın (t= -1,79 p=,00) istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir.
Gözalan (2013)'ın oyun temelli dikkat eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının dikkat ve dil becerilerine etkisini incelediği çalışmasında, P<0,01 anlamlılık düzeyine göre kontrol grubu çocuklarının ön-son test puanları arasında anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Kontrol grubunu oluşturan çocukların ön ve son test puan ortalamaları arasında fark olduğu, ancak bu farkın deneme grubunu oluşturan çocuklarda daha yüksek olduğu görülmüştür. <Kontrol grubu (30,93-29,00=1,93); deneme grubu (35,80-28,93=6,87)> “Oyun Temelli Dikkat Eğitim Programı” uygulanmayan kontrol grubu çocukları geçen zaman içerisinde okuldaki devam eden eğitimden etkilenmiş olabileceği, bu nedenle kontrol grubu çocuklarının dikkat becerilerindeki bu gelişmenin doğal bir sonuç olduğu düşünülmüştür. Yurdakul, vd. (2012) sekiz yaş grubu çocuklarda hareket eğitiminin dikkat ve hafıza gelişimine etkilerini inceledikleri çalışmada elde edilen sonuca göre; hem deney grubunun hem de kontrol grubunun ön-son test farklarının istatistiksel olarak anlamlı olmasıdır. Kontrol grubunda elde edilen bu sonuç iki temel nedene dayandırılmıştır: Bunlardan birincisi 8 yaşındaki çocuk doğal olarak büyümekte ve gelişmektedir. Gelişime uygun ortamlarda çocuğun her türlü gelişimi devam etmektedir. Zaten okulun görevi de bu gelişime temel oluşturmaktır. Okula gitmemiş olsa bile bu gelişim olmaktadır. Ancak büyüme ve gelişme sürecinin etkisi farklı ortamlarda farklı sonuçlar oluşturabilmektedir. Kontrol grubundaki ön-son test farklılıkları da bununla ilgili olabileceği belirtilmiştir.
110
Buna göre araştırma sonucunda elde edilen bulgu ile literatür taraması sonucu elde edilen bulgular birbirleriyle örtüşmemektedir.
Gruplar arasındaki karşılaştırmalarda; görsel algı ve dikkat son test puanlarında gruplar arasında farkın anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu tespit etmek amacıyla uygulana analiz sonuçları incelendiğinde; tüm deney grupları, görsel algıyı geliştirmede kontrol grubundan anlamlı derecede yüksek fark ortaya koymuşlardır. Genel olarak değerlendirildiğinde ise "hem zeka oyunlarının hem de fiziksel etkinlik kartlarının uygulanması, görsel algıyı geliĢtirmede en baĢarılı deneysel yöntem olmuĢtur."
Dikkat son test puanları üzerinde yapılan analiz sonuçlarında tüm deney gruplarının kontrol grubuna kıyasla anlamlı derecede yüksek sonuç elde ettiği görülmüştür. Deney gruplarından elde edilen bulgular incelendiğinde ise, hem zeka oyunlarının hem de fiziksel etkinlik kartlarının uygulandığı deney grubundaki öğrencilerin aldığı dikkat son test puan ortalamaları diğer deney grubundaki öğrencilerin puan ortalamalarından yüksek olmakla birlikte aradaki farkın anlamlı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Reynell (1977) dikkat kontrolünde normal gelişim süreci içinde belirli dönemler olduğunu ve her dönemde dikkat düzeyinin değişiklik gösterdiğini normal çocuklar üzerinde yaptığı çalışmalarla ortaya koymuştur (Reynell'den aktaran Dönmez, vd., 1981). Akcınlı (2005) sekiz yaş grubu çocuklarda hareket eğitimi ile dikkat ve hafıza gelişiminin ilişkisi isimli çalışmasında hareket eğitiminin dikkat ve hafıza gelişimi üzerinde olumlu etkisinin olduğunu saptamıştır. Topçu, vd. (2007)'nin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda folklor egzersizinin etkisini incelediği çalışmasında, düzenli yapılan folklor egzersizi ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda hem okulda hem de evde dikkat eksikliğinin, hiperaktif ve impulsif davranışların azaldığını belirtmektedirler. Akandere, vd. (2010) tarafından beden eğitimi dersinde eğitsel oyun uygulamalarının çocukların dikkat düzeylerine etkisinin incelendiği çalışmada, 9-13 yaş grubu öğrencilere 8 hafta uygulanan eğitsel oyun programının dikkat düzeyini etkilediği, eğitsel oyun programı uygulanan deney grubu dikkat değerlerinin kontrol grubu dikkat değerlerine göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Adsız (2010)'ın ilköğretim çağında öğrencilerin düzenli yapılan sporun dikkat üzerine etkisinin araştırılması isimli çalışmasında, ilköğretim öğrencilerin bulgularına bakıldığında spor yapanların spor yapmayanlara oranla %83 daha dikkatli olduğu yapılan testlerle saptanmıştır.
111
Uskan (2011)'ın dikkat eksikliği bozukluğu olan 8-10 yaşındaki çocukların dikkat becerilerini geliştirmeye dayalı bir programın etkililiğini sınadığı çalışmasında oyun teknikleriyle çocuklarda olumlu yönde değişiklik meydana geldiğini belirtmiştir. Asan (2011)'ın çalışmasına göre; masa tenisi egzersizi yapan çocukların dikkat düzeylerinin incelenmesi amacı ile yapılan araştırmada masa tenisi egzersizlerinin 9-13 yaş grubu çocuklarda dikkat düzeylerine olumlu yönde etki ettiği gözlemlenmiştir. Yurdakul, vd. (2012) sekiz yaş grubu çocuklarda hareket eğitiminin dikkat ve hafıza gelişimine etkilerini inceledikleri çalışmada, deney grubuna 12 hafta boyunca araştırmacı tarafından sınıf öğretmenleri nezaretinde normal eğitim ve öğretim etkinliklerine ek olarak, beden eğitimi derslerinde (haftada bir gün 2 ders saati) dikkat ve hafıza geliştirebileceği düşünülerek oyun ağırlıklı olarak hazırlanmış hareket eğitimi programı uygulanmıştır. İstatistiksel verilerden elde edilen bulgulara dayanarak, özel olarak hazırlanmış hareket eğitimi programının, 8 yaş grubu ilköğretim okulu öğrencilerinin dikkat ve hafıza gelişimleri üzerine etkili olduğu belirtilmiştir. Benigno ve Farrar (2012) oyunun 32 kardeş çifti üzerinde yaptığı araştırma bulgularına göre kardeş oyunları vasıtasıyla oynanan oyunların dikkat gelişimini etkilediği sonucuna ulaşmıştır.
Tunç (2013)'un çalışmasına göre; 14-15 yaş grubu golf sporu yapan öğrencilerin dikkat düzeylerinin incelenmesi amacı ile yapılan çalışmada golf egzersizlerinin 14-15 yaş grubu çocuklarda dikkat özelliklerine olumlu yönde etki ettiği gözlemlenmiştir. Gözalan (2013)'ın çalışmasında elde edilen değerlere göre deneme grubu çocuklarının son test puanları, ön test puanlarından önemli düzeyde yüksektir denencesi desteklenmektedir. Bu sonuç, uygulanan “Oyun Temelli Dikkat Eğitim Programının” çocukların dikkat becerileri üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Pişkin (2015)'in Bourdon Dikkat Testini kullanarak yaptığı dikkat toplama eğitim programının ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin dikkat toplama becerilerinin gelişimine etkisini incelediği çalışmasında çeşitli etkinlikler ve oyunlar uygulanmıştır. Araştırma sonucunda çocuklara verilen dikkat toplama eğitiminin çocukların dikkat toplama becerilerini geliştirmede etkili olduğu belirlenmiştir.
112
Dağdelen ve Kösterelioğlu (2015)'nun ilkokullardaki oyun ve fiziki etkinlikler dersinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirdiği çalışmada, dersin birçok açıdan öğrenciyi geliştirdiği düşünülmektedir. Dersteki uygulamalar öğrenci gelişimini bütüncül açıdan ele almaktadır. Dersin oyun temelli olduğu ve oyunun çocuklar için oldukça önemli bir etkinlik olduğunu belirtmişlerdir. Görüşmelerdeki öğretmenlerin görüşleri de bu gerçeği yansıtmıştır. Bu açıdan oyun ve fiziki etkinlikler dersi ne kadar önemsenir ve oyunlar ne kadar çok öğretmen kontrolünde plânlı şekilde yürütülürse kazanımların kalıcılığının da o ölçüde artacağı, oyun ve fiziki etkinlikler dersi öğrencilerin bütüncül gelişiminde önemli bir yere sahip olduğu savunulmuştur.
113