Türlerarası Konteyner Taşımacılığının Örgüt Yapısı

Türlerarası taşımacılık birden fazla taşıma türünün birleşiminden oluştuğu için bu örgüt yapısında da normal bir taşımacılık sistemine göre daha fazla kurum bulunmaktadır. Başta yük sahipleri olmak üzere devlet, taşımacılık ve elleçleme hizmetlerini veren taşımacılık şirketleri, limanlar ve kara terminalleri bu örgütün önemli kurumlarıdır. Türlerarası taşımacılığa ait örgüt yapısında bulunan tüm kurumları aşağıdaki şekilde açıklamak mümkündür:

i. Konteyner limanları: Liman, denizyolu taşıma sisteminin demiryolu ve karayolu taşıma sistemleri ile birleştiği yerdir. Konteyner Limanlarında yükleme, tahliye ve depolama ağırlıklı olmak üzere konteynerler ile ilgili birçok hizmet verilmektedir.

ii. Konteyner kara terminalleri: Kara terminali, demiryolu ve karayolu taşıma sistemlerinin birleştiği yerdir. Konteynerler, terminalde bir taşıma sisteminden diğerine aktarılabilmekte ve burada depolanabilmektedir

iii. Konteyner depoları: Konteyner depoları, konteyner hatlarına ait boş konteynerlerin depolandığı yerlerdir. Depolama hizmeti dışında burada konteynerlere ait bakım, onarım, temizleme hizmetleri de verilmektedir. iv. Demiryolu taşıma şirketleri: Yükler ya vagon ya da konteyner içinde

demiryolu ile taşınabilmektedir. Demiryolu Taşıma Şirketleri bu hizmeti ücret tarifesi esasıyla vermektedir. Blok tren uygulaması yük treni işletmeciliğinde kullanılan bir yöntemdir.

v. Denizyolu konteyner hatları: Konteyner hatları en az iki liman arasında düzenli konteyner taşımacılığı hizmeti veren kuruluşlardır. Gemilerin mülkiyeti kendilerinde olabileceği gibi, gemileri kiralık olarak da kullanabilmektedir. Konteyner Hatlarının uğradığı her limanda bir acentesi bulunmaktadır.

vi. Konteyner gemisi sahipleri: Konteyner gemilerinin mülkiyetini ellerinde bulunduran şirketlerdir. Bu şirketler konteyner hatlarını kendileri işletebileceği gibi, kira sözleşmeleri (charter party) imzalayarak, gemilerin işletme hakkını belirli bir sefer ya da süre için devredebilmektedir.

vii. Konteyner hattı acenteleri: Konteyner hatlarını ve aksi belirtilmedikçe gemileri de ilgili ülkede, limanda temsil eden kuruluşlardır. Acenteler aynı zamanda ihracat ve ithalat yüklerinin pazarlanmasından sorumludur. Đhracat yükleri için konşimento (bill of lading) , ithalat yükleri için ise ordino (delivery order) veren şirketlerdir. Acenteler genellikle FCL (Full Container Load) olarak tanımlanan tam konteyner taşıma hizmeti pazarlamakta, böylece bir konteynere birden fazla yükleyicinin ya da alıcının yükü kabul edilmemektedir.

viii.Aracı şirketler: Bu tür şirketler yük sahipleri ve gemi acenteleri arasında ticari ilişkide bulunmaktadır. Yük sahipleri gemi acenteleri ile doğrudan temasa geçebileceği ve hizmet alabileceği gibi aracı şirketler (forwarder) vasıtasıyla da yüklerini taşıtabilmektedirler. Aracı şirketler genellikle LCL (Less than Container Load) olarak tanımlanan, bir konteynerin içini tek başına dolduramayacak hacimdeki yüklerin taşınmasında rol oynamaktadır. Hattın acentesinin hazırladığı konşimentoya ilave olarak birden fazla yükleyici ya da alıcısı olan konteyner yüklerinde her müşteri için konşimento hazırlamaktadırlar. Ancak bu konşimentodaki taraflar müşteri ve aracı şirket

olmakta, konteyner hattı ya da acentesi gibi üçüncü şahıslar için bağlayıcı olmamaktadır.

ix. Yük sahipleri: Đhracatçı Firmalar, yüklerini genellikle denizyolu ile konteyner taşımacılığı kullanarak yurtdışına ihraç eden firmalardır. Đthalatçı firmalar ise yüklerini denizyolu ile konteyner taşımacılığı kullanılarak yurtdışından ithal eden kuruluşlardır.

x. Gümrükleme şirketleri: Gümrük şirketleri, dış ticarete konu olan ve konteyner içinde taşınan yüklerin gümrük işlemlerine aracılık eden kuruluşlardır. Yükler ile ilgili gümrük beyannamesi hazırlanması, gerekli gümrük harçlarının yatırılması ve diğer işlemleri dış ticaret firması adına yapan ve bu işten komisyon alan şirketlerdir.

xi. Karayolu taşıma şirketleri: Geleneksel ve konteyner karayolu taşımacılığı hizmeti veren şirketlerdir. Karayolu Taşıma Şirketleri genellikle taşıma kooperatiflerine üyedir ve bu kooperatifler kendilerine gelen taşıma taleplerini üyelerine aktarmaktadır. Bu hizmet kapsamında yükler çekici-yarı römork sistemi kullanılarak bir konteyner içinde taşınabileceği gibi, geleneksel karayolu taşımacılığı kullanılarak da taşınabilmektedir.

xii. Konteyner filosu sahipleri: Konteynerlerin mülkiyetini ellerinde bulunduran firmalardır. Bu firmalar konteynerlerini kiraya vererek, işletme haklarını belirli bir süre için konteyner hatlarına devretmektedirler. Konteyner hatları da bu süre boyunca bu firmalara günlük kira ödemektedir ve konteynerleri temiz ve hasarsız kullanmakla mükelleftir. Bir Konteyner, konteyner hatlarına teslim edilirken ve hattan geri alınırken fiziksel durumları denetlenmekte ve değişim (interchange) belgesi düzenlenmektedir. Konteyner sahipleri ayrı firmalar olabileceği gibi, konteyner hatlarına ya da yük sahiplerine de ait olabilir.

xiii.Konteyner üreticileri: Bu firmalar konteyner üretimi üzerine uzmanlaşmış kuruluşlardır. Bir fabrikanın konteyner üretebilmesi ve ürettiği konteynerlerin taşımacılıkta kullanılabilmesi için belirli bir belgeye sahip olunması gerekmekte, bu belgenin alınabilmesi için de Dünya Denizcilik Örgütü’nün belirlediği CSC (Convention For Safe Containers), standartlarını karşılaması gerekmektedir. Başta Çin Halk Cumhuriyeti ve Kore olmak üzere Uzakdoğu ülkeleri bu konuda önemli paya sahiptir. Ülkemizde ise Đzmir’de konteyner üretimi yapılmaktadır.

xiv. Uluslararası örgütler: Her sektörde olduğu gibi konteyner taşımacılığı sektöründe de faaliyette bulunan şirketler uluslararası denizcilik ve taşımacılık örgütlerinin belirlemiş olduğu kurallara uymakla mükelleftir. Konteyner Taşımacılığının en önemli ayaklarından biri olan deniz taşımacılığının çevreyi kirletmeden ve güvenli bir biçimde yapılabilmesi için Dünya Denizcilik Örgütü’nün belirlemiş olduğu bir dizi kurallara uyulması gerekmektedir. Bunun dışında uluslararası ticaret ve hukuk ile ilgili kuralların da dikkate alınması önem taşımaktadır.

xv. Devlet: (Denizcilik Müsteşarlığı, Gümrük Müdürlükleri, Liman Başkanlıkları ve diğer ilgili kuruluşlar) Konteyner taşımacılığında kural koyan ve uygulayan uluslararası kurumların yanı sıra ticaret yapılan ülkelerin ulusal kurallarına da uyulması gerekmektedir. Ülkemizde konteyner taşımacılığı ile ilgili iki önemli kurum öne çıkmaktadır. Bunlardan birincisi Türkiye’deki tüm denizcilik faaliyetleri düzenleyen ve gözeten TC Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı, diğeri ise yük ve konteyner hareketini denetleyen TC Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı’dır.

xvi.Diğer kurumlar: Bu gruba yukarıda belirtilen gruplara dahil olmayan tüm firmalar dahil edilmektedir. Gümrük Müşavirliği Şirketleri, Dış Ticaret Şirketleri, konteyner içi istifleme, konteyner tamir ve temizleme, gözetim şirketleri bu grubun içinde sayılabilir.