Demiryolu konteyner taşımacılığı

Demiryolu yük taşımacılığı genellikle orta ve uzun mesafeli taşımacılıkta tercih edilen bir taşıma türüdür. Demiryolu taşımacılığının diğer taşıma türlerine göre üstün ve zayıf yönleri bulunmaktadır. Demiryolu taşımacılığının temel üstün yönleri aşağıda listelenmiştir:

i. Taşıma kapasitesi yüksektir. Gerek yolcu, gerekse yük taşımacılığı yönünden en elverişli ulaşım sistemidir. Harekete karşı direnç az olduğunda, ağır yükler küçük çekim yükleri ve az personel istihdam edilerek taşınabilmektedir. ii. Enerji tüketimi daha azdır. Tonlarca yük, tek bir lokomotif ile

çekilebildiğinden enerji tüketiminin yanı sıra karbon gazı salınımı, gürültü kirliliği açısından yük ağırlığı başına düşük değerlere sahiptir.

iii. Taşıma son derece modern trenler ile yüksek hızda yapılabilmektedir. Taşıma hızı daha yüksek olduğundan, aynı mesafe, diğer taşıma türlerine göre daha kısa sürede kat edilmektedir. Özellikle karayolu taşımacılığı ile karşılaştırıldığında bu fark iyice ortaya çıkmaktadır.

iv. Ulaştırma istatistiklerine göre demiryolu taşımacılığı en güvenli taşıma türüdür. Karayolu taşımacılığına göre yaşanan kaza oranı oldukça düşüktür. v. Trafik sıkışıklığı ihmal edilebilecek düzeydedir. Standart yük treni tarifeleri

uygulanması sonucunda yükler belirli zamanlarda toplu olarak taşınmakta ve karayolu taşımacılığında ön plana çıkan trafik sıkışıklığı, demiryolu taşımacılığında en aza indirilebilmektedir.

Demiryolu taşımacılığının diğer taşımacılık türlerine göre en temel zayıflıkları ise ilk yatırım maliyetinin yüksek olması ve demiryollarının rijitliğidir (Evren, 2002). Demiryolu yük taşımacılığının etkin ve verimli bir şekilde yapılabilmesi için yüklerin düzenli ve mümkün olan en fazla kapasite ile bir yerden başka bir yere taşınabilmesi gerekmektedir. Bunun için de kullanılan yöntem blok tren uygulamasıdır. Bu uygulamada yükler vagon ya da konteyner ile haftalık düzenli bir tarife ile toplu halde taşınmaktadır. Blok tren taşımaları yolcu taşımacılığına engel olmamak ve trafik yoğunluğunu arttırmamak için genellikle yolcu taşımacılığının seyrek olduğu saatlerde yapılmaktadır.

Blok tren uygulamasının diğer özellikleri de mümkün olduğu kadar az terminale uğraması, yükleme-tahliye yapması ve mümkün olan en kısa sürede varış terminaline ulaşmasıdır. Blok tren uygulamasında, çıkış ve varış yeri olarak tam tren yüküne bakılmakta ancak tren yükünün tek bir yük sahibine ait olma şartı aranmamaktadır. Yükler, trene yüklendikten sonra bölünmeden ve lokomotif değiştirilmeden varış noktasına sevk edilmektedir. Ayrıca tren, güzergah üzerindeki ara gar ve istasyonlarda durmamakta, manevra yapmamaktadır. Belirli lokomotif ve vagonlar sadece blok tren yüklerine tahsis edilmekte ve böylece etkin kullanımları sağlanmaktadır.

Blok tren işletmeciliği sayesinde aşağıdaki sonuçların elde edilmesi hedeflenmektedir (UTĐKAD, 2007):

i. Daha az sefer ile daha fazla miktarda yük taşınması,

ii. Mevcut lokomotif ve vagonların etkin bir şekilde kullanılması,

iii. Daha güçlü lokomotifler ve uygun vagonlar kullanılarak taşıma hızının arttırılması,

iv. Güzergah üzerindeki istasyonlara uğramayarak, taşıma süresinin kısaltılması, v. Đhtiyaç duyulan personel miktarının azaltılması,

vi. Lokomotif ve vagon çevriminin kısaltılması,

vii. Yük taşımalarındaki hizmet kalitesinin yükseltilmesi, viii.Manevra personeli ve maliyetlerinin azaltılması

Blok tren uygulaması konteyner taşımacılığında genellikle iki doğrultuda yapılmaktadır. Bunlarda ilki ihracat yüklerini limana ulaştırmak için kara terminalleri ve yükleme limanı arasında yapılmaktadır, ikincisi ise ithalat yükleri için kullanılmakta olup, tahliye limanı ve kara terminalleri arasında gerçekleşmektedir. Blok trenler durdukları terminallerde mümkün olduğu kadar kısa süre kaldıklarından toplam taşıma süresinde ciddi bir kısalma sağlanmaktadır. Şekil 2.8’de konteyner blok trenine ait bir resim görülmektedir.

Şekil 2.8 : Konteyner blok trenine ait bir resim (Url-3).

Demiryolu konteyner taşımacılığında konteynerler için özel olarak üretilmiş otoray (railcar) adı verilen platformlar kullanılmaktadır. Orta Avrupa Demiryolu Yönetmeliği’ne göre dolu ya da boş konteyner taşıyan vagonların yaklaşık 120 km/saat hızında çekilmesi gerekmektedir (Beth, 2008). Daha yüksek hızlarda da taşıma mümkün olabilir ancak yüksek hız, tren zaman tarifelerini olumsuz yönde etkileyebilir. Ayrıca yük trenlerinin genellikle gece sefer yaptığı göz önünde bulundurulduğunda, hızlı trenlerin gece kullanılması zor ve tehlikeli olabilir (Beth, 2008). Yine aynı yönetmeliğe gire bir yük treninin boyu en fazla 700 metre, taşıma kapasitesi ise 1,600 ton olabilmektedir ki bu yaklaşık 20 ton eşit ağırlıktaki 80 adet 20’lik dolu konteynerin tek seferde taşınabilmesine olanak sağlamaktadır. Konteyner taşımacılığı için kullanılan platform vagonların ise darası 25 ton ile 38 ton arasında değişmekte olup, türleri ve özellikleri Çizelge 2.6’da listelenmiştir (Beth, 2008):

Çizelge 2.6 : Avrupa Birliği’nde demiryolunda kullanılan vagonların

karşılaştırılması (Beth, 2008).

Vagon Modeli Dingil sayısı

Yaklaşık Boy (metre) Taşıma Kapasitesi (ton) Model 1 2 12.00 28.50 Model 2 4 18.00 70.00 Model 3 6 30.00 100.00 Model 4 8 33.50 110.00

Kuzey Amerika demiryolu ile konteyner taşımacılığında kullanılan teçhizatlar ise, ölçülerin ve işletmesel uygulamanın farklı olması nedeniyle ile Avrupa’dakilerden farklı olmaktadır. Coğrafi ve teknik şartlar nedeniyle Kuzey Amerika’da demiryolu hatlarının sadece bazılarında iki konteyner üst üste otoraya yüklenerek taşınabilmektedir (Şekil 2.8).

Şekil 2.9 : Demiryolunda yüklenmiş konteynerlere ait bir resim (Url-4).

Bu uygulamaya olanak sağlayan hatların bazılarında iki standart konteyner üst üste, bazılarında ise iki yüksek küp konteyner üstü üste taşınabilmektedir. Otoraylarda sadece konteyner taşınabileceği gibi aynı zamanda konteyner, kendisini taşıyan çekici ile birlikte de demiryolunda taşınabilmektedir. Bu özel sisteme RO-LA taşımacılığı adı verilmektedir. Bu sistemde bir TIR ya da konteyner, karayolunda kendisini taşıyan çekici ile birlikte demiryolunda taşınmakta ve böylelikle elleçleme ve araç tedarikinde oluşacak gecikmelerin ve ilave maliyetlerin önüne geçilebilmektedir.