Türkiye’nin Otomatik Bilgi Değişimine Yaklaşımı

Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi’nin 1 Temmuz 2018 itibarıyla Türkiye açısından yürürlüğe girmesiyle diğer ülkelerle otomatik bilgi değişimi yapılmasının yasal dayanağı oluşmuştur. Ayrıca VUK’un 11 Haziran 2013 tarihinden itibaren geçerli olan “Uluslararası Anlaşmalar Gereğince Bilgi Değişimi” başlıklı 152/A.

maddesi de önemlidir. Bu maddede, GİB’in veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların, usulüne uygun olarak yürürlüğe girmiş uluslararası anlaşmalarda yer alan bilgi değişimi hükümleri çerçevesinde, Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilecek usullere göre VUK’un 1. maddesinde belirlenen kapsamla sınırlı olmaksızın bilgi toplayabileceğine hükmedilmektedir.

Yine ÇVÖA’larımızda bilgi değişimini öngören hükümler ve yürürlükte olan Jersey, Bermuda, Guernsey, Man Adası ve Cebelitarık ile olan bilgi değişimi anlaşmalarımız yoluyla bilgi değişimi olanaklıdır. ÇVÖA’ların bilgi değişimi maddesine dayanılarak 20 Aralık 2018 tarihinde Norveç ve Letonya ile otomatik bilgi değişimi anlaşmaları imzalanmış ve anlaşmalar aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. Her iki ülkeyle otomatik bilgi değişimleri karşılıklı olarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Türkiye ile ABD arasındaki yasal süreçleri tamamlanan FATCA anlaşmasının da iki ülke arasındaki otomatik bilgi değişimlerine izin verdiği de unutulmamalıdır.

Türkiye, CRS kapsamında mali hesap bilgilerinin ülkelerarası değişimi için 21 Nisan 2017’de Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı

Yetkili Makam Anlaşması’nı imzalamıştır.436 _{Anlaşma, bir Cumhurbaşkanı kararı ile 31}

Aralık 2019 tarihinde onaylanmıştır.437 _{CRS MCAA’nın tarafı olan tüm ülkeler ile}

otomatik bilgi değişimi yapılması bu aşamada söz konusu değildir. Zira 2014 yılında ülkelerce verilen taahhüt “tüm uygun ve ilgili” ülkelerle olan otomatik bilgi değişimini kapsamına almaktadır. Bu anlaşmaya göre taraf ülkeler karşılıklılık temelinde ilgili ülkelerin mukimlerine ait finansal hesap bilgilerini, finansal kuruluşlardan toplayıp ayrı bir talep gerekmeksizin otomatik olacak biçimde her yıl ilgili ülkeyle paylaşacaktır. Türkiye, anlaşmaya taraf diğer ülke mukimlerinin belirlenen kapsamdaki hesap bilgilerini o ülkelere gönderecek ve o ülkelerden de Türkiye mukimlerinin hesap bilgilerini alacaktır. Türkiye’de otomatik bilgi değişimi için bilgileri toplamaya ve paylaşmaya yetkili makam, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) olarak

belirlenmiştir.438

436 _{Türkiye, 2018 sonu itibarıyla otomatik bilgi değişimine başlamayı taahhüt eden ülkeler arasında}

sayılmaktadır.

437 _{31/12/2019 tarihli ve 30995 sayılı 5. Mükerrer R.G.}

438 _{Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularında Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı}

Bilgilendirme Rehberi, Gelir İdaresi Başkanlığı, AB ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı, 2020, s. 4, 7. https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/uluslararasi_mevzuat/Finansal_Hesap_Bilgilerinin_Rehberi.pdf (20/10/2020).

GİB, internet sitesinde “Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularında Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı Bilgilendirme Rehberi”ni yayımlamıştır. Otomatik bilgi değişimlerine yardımcı olmak amacıyla da GİB tarafından “Mukimlik ve Durum Tespitine İlişkin Kılavuz” hazırlanmış olup söz konusu kılavuzda CRS’e dair

yükümlülüklere yer verildiği de belirtilmelidir.439

Otomatik bilgi değişimi taahhüdünün ülkelerce yerine getirilmesi önem arz etmektedir. Aksi takdirde hem OECD hem de AB nezdinde “kara liste” olarak da adlandırılan vergisel açıdan iş birliği yapmayan veya şeffaf olmayan ülke listeleri ve benzeri uygulamalar gündeme gelebilmektedir. Ülkeler bu yolla sıkı takip altına alınmakta ve çeşitli tedbirlerle karşılaşabilmektedirler. Kaldı ki uluslararası finans ve kredi kuruluşları da bu listeleme çalışmalarını titizlikle takip etmektedirler.

Anlaşmaya taraf ülkelerden Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya ve Fransa ile

Türkiye arasında yapılacak otomatik bilgi değişimleri440 _{Türkiye’nin 2020 yılı bilgi}

değişimi (2019 yılına ait bilgilerin paylaşılacağı) takvimine alınamamıştır. Tüm üye devletlerle otomatik bilgi değişimi yapmayan ülkeleri listeleme yoluyla izleyen AB, bu

ülkelere karşı yaptırım uygulamasını441 _{gündeme getirebilmektedir. Bu nedenle, ilerleyen}

süreçte otomatik bilgi değişimi yapılan ülke sayısının artırılması yüksek bir olasılığa sahiptir.442

Türkiye’nin ilk otomatik bilgi değişimi 2018 yılında Norveç ve Letonya ile başlamıştır. Aralık 2020 itibarıyla Türkiye’nin 57 ülkeyle otomatik biçimde bilgi

göndermesi ve karşılıklılık temelinde bilgi alması söz konusudur.443 _{Ülkelere 2019 yılına}

ilişkin bilgiler 2020 yılında gönderilecektir. Daha önceki tarihlere ait bilgilerin otomatik değişimi söz konusu değildir. Bazı ülkeler veri güvenliği sorunları nedeniyle yalnızca tek taraflı olarak bilgi göndereceklerini deklare etmişlerdir. Türkiye, Aralık 2020 itibarıyla

439 _{CRS’e ilişkin yükümlülüklerin uygulama tarihi 1 Temmuz 2017 olarak belirlenmiş ve finansal}

kuruluşlara bildirim yapılmıştır. 30 Haziran 2017 tarihi itibarıyla finansal kuruluşlarca tutulan hesaplar “mevcut hesaplar” olarak, 1 Temmuz 2017 tarihinden itibaren açılmış hesaplar ise “yeni hesaplar” olarak nitelendirilmiştir. Ayrıca, kılavuzda finansal kuruluşlar için raporlama eşiklerini belirlemeye yönelik ölçütler detaylandırılmıştır.

440 _{İsviçre, Aralık 2020 itibarıyla henüz bilgi gönderilecek ülkeler arasında yer almamaktadır.}

441 _{AB’nin uygulaması muhtemel yaptırımlarına; “Sürdürülebilir Gelişme İçin Avrupa Fonu”ndan}

kesintilerin ve garanti kısıtlamalarının uygulanması, üye ülkelerce belirli işlemlere yönelik sıkı denetimlerin yapılması ve bazı giderlerin reddedilmesi örnek olarak verilebilir (Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularında Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı Bilgilendirme Rehberi, s. 8).

442 _{Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularında Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı}

Bilgilendirme Rehberi, s. 5.

443 _{https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/international-framework-for-the-crs/exchange-}

77 ülkeden bilgi alacaktır.444 _{İlerleyen zamanda ülke sayısında değişikliklerin, yeni} ülkelerin ilave edilmesi ya da çıkarılması biçiminde gerçekleşmesi beklenmektedir. Zamanla otomatik bilgi değişimi sürecinin anlaşmaya taraf tüm ülkeleri kapsayacağı

anlaşılmaktadır.445

Finansal kuruluşlar, bildirimi zorunlu olan hesaplara ilişkin isim/unvan, adres, mukim olunan ülke, vergi kimlik numarası, doğum yeri ve tarihi (gerçek kişiler için), hesap numarası, hesabın takvim yılı sonundaki değeri veya bakiyesi, faiz/kâr payı/sigorta gelirleri gibi kılavuzda belirtilen bilgileri her yıl ilgili oldukları takvim yılını takip eden

yılın 31 Mayıs günü sonuna kadar GİB’e bildirmekle yükümlü tutulmaktadır.446 447 _Bu

bildirimin yapılmaması ya da eksik/yanıltıcı bildirimde bulunulması ve bu bildirim için belirlenen süre ve usule uyulmaması halinde, her bir bildirim için VUK’un mükerrer 355.

madde hükmü gereği özel usulsüzlük cezasının kesilmesi gündeme gelebilecektir.448

Türkiye’nin vergide bilgi değişimine ve sınır ötesi tahsilatta yardımlaşmaya olumlu yaklaştığı, bunlara en geniş biçimde anlaşmalarında yer vermesinden anlaşılmaktadır. Türkiye’nin otomatik bilgi değişimine dair 2018 yılı sonuna kadar uygulamaya başlama taahhüdü bulunmakla birlikte bu süre en son 2019 yılı sonuna

kadar449 _{olmak üzere belirlenmiştir. Türkiye’nin en geç bu tarihe kadar otomatik bilgi}

değişimi anlaşmalarını aktive etmesi, bir başka deyişle CRS MCAA’nın onaylanarak ilgili ülkelerle otomatik bilgi değişimlerine başlaması öngörülmüştür. Gelinen aşamada 2019 yılı sonuna kadar CRS MCAA onaylanmış ve bu tarihten sonra da olsa otomatik bilgi değişiminde bulunulacak ülkelerin listesi yetkili makamca hazırlanmıştır.

444 _{https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/international-framework-for-the-crs/exchange-}

relationships/ (03/11/2020).

445 _{Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularında Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı}

Bilgilendirme Rehberi, s. 5.

446 _{Öznur Gökçe Altınbaş, “Türkiye’de Ortak Raporlama Standartları (CRS)”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı}

449, Ocak 2019, s. 100.

447 _{Türkiye de bu bilgileri 30 Eylül günü sonuna kadar ilgili ülkelere göndermek durumundadır.} 448 _{Ö. G. Altınbaş, agm., s. 100; E. Yetkiner, agm., s. 87.}

449 _{Council Conclusion, 7441/19, 12 March 2019. Avrupa Birliği Konseyi tarafından 8 Kasım 2016}

tarihinde alınan kararla “İş Birliği Yapmayan AB Üyesi Olmayan Ülkeler Listesi”nin oluşturulmasına dair kriterlerle ilgili süreç ortaya konulmuştur. Bunun için de İyi Uygulama (Code of Conduct) Grubu görevlendirilmiştir. AB, ülkeleri değerlendirmek üzere Küresel Forum standartlarına uygun listeleme kriterleri belirlemiştir. Bu kriterlerden biri, Türkiye’nin otomatik bilgi değişimine başlama tarihi “2019 yılı sonuna kadar” olarak belirlenmiştir.

2.4.2. Vergilendirme Alanında İdari İşbirliğine Dair Avrupa Konseyi