Avrupa Birliği Tahkim Sözleşmesi

Avrupa Birliği Tahkim Sözleşmesi önce 23 Temmuz 1990 tarihinde Brüksel’de Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya ve Birleşik Krallık tarafından imzalanmış, 1995 yılında

bunlara Avusturya, Finlandiya ve İsveç de dâhil olmuştur.459 Tahkim Sözleşmesi 1 Ocak

1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.460 _{2004 yılında 10 ülke}461 _{daha sözleşmeye katılarak}

genişleme devam etmiştir. Mayıs 2015 itibarıyla 28 üye ülke (tüm üye ülkeler) sözleşmeye taraf olmuştur.

Tahkim Sözleşmesi bir AB direktifi niteliğinde olmadığından yeni üye ülkeleri de otomatik olarak bağlamaktadır. Sözleşme önce 1976 yılında bir direktif olarak

önerilmişti.462 _{Ancak Avrupa Konseyi’nde yapılan uzun müzakerelerden sonra Avrupa}

Komisyonu’nun önerisi direktiften hükümetlerarası bir sözleşmeye dönüştürülmüştür.463

Üye ülkelerin tahkim konusunu direktiften ziyade çok taraflı bir sözleşmenin parçası

457 _{Council Directive 2011/16/EU, Art. 19.} 458 _{Council Directive 2011/16/EU, Art. 24.}

459 _{Convention on the Accession of the Republic of Austria, the Republic of Finland and the Kingdom of}

Sweden to the Convention on the Elimination of Double Taxation in Connection with the Adjustments of Profits of Associated Enterprises.

460 _{Convention 90/436/EEC of 23 July 1990 on the Elimination of Double Taxation in Connection with the}

Adjustment of Profits of Associated Enterprises, s. 10.

461 _{Convention on the Accession of the Czech Republic, the Republic of Estonia, the Republic of Cyprus,}

the Republic of Latvia, the Republic of Lithuania, the Republic of Hungary, the Republic of Malta, the Republic of Poland, the Republic of Slovenia, and the Slovak Republic to the Convention on the Elimination of Double Taxation in Connection with the Adjustment of Profits of Associated Enterprises.

462 _{https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/company-tax/transfer-pricing-eu-context/transfer-}

pricing-arbitration-convention_en(17/07/2020).

463 _{https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/company-tax/transfer-pricing-eu-context/transfer-}

olarak görmek istemeleri mali egemenliklerinden vazgeçmek istemedikleri şeklinde

yorumlanabilmektedir.464 _{Direktiflerin, üye ülke iç hukuklarına doğrudan etki etmediği}

ve iç hukukun bir parçası olması için ilave parlamento onay sürecine tabi tutulduğu hatırlanmalıdır.

Sözleşmenin amacı, AB bünyesinde ilişkili teşebbüs kârlarında vergi idarelerince düzeltme işlemleriyle bağlantılı olarak ortaya çıkan çifte vergilendirmenin önlenmesidir. Bu amaca ulaşmak için sözleşme, AB ülkelerinin ilişkili teşebbüsleri arasında bir üye ülke teşebbüsünün kârlarının düzeltilmesi sonucunda oluşan çifte vergilendirme

anlaşmazlığını465 _{bağlayıcı tahkim usulüyle çözecek usulleri belirlemektedir.}

Çoğu ÇVÖA’da ilişkili şirket kârlarının düzeltilmesi kaynaklı çifte vergilendirmeyi önlemek üzere hükümler mevcutsa da bu hükümler genellikle bağlayıcılık içermez. Başka deyişle, ÇVÖA’larda karşılıklı anlaşma usulü hükümleri altında transfer fiyatlandırması düzeltmelerini içeren anlaşmazlıkların çözümüne çalışılsa da sözleşmenin temel avantajı çözüme ulaşmada akit ülkelere bir süre sınırı ve karşılıklı

anlaşma sağlanamadığında da vergi idarelerine bağlayıcı bir çözüm öngörmesidir.466

Sözleşme akit ülkeler arasında anlaşma yoluyla çifte vergilendirmenin önlenmesine çalışır, ancak gerekliyse bağımsız bir danışma organının fikrine de başvurabilir. Sözleşmenin bu özelliği AB İç Pazarı’nda sınır ötesi faaliyetler için elverişli şartların geliştirilmesinin arzu edildiğini göstermektedir.

Tahkim başlangıçta 1 Ocak 1995’ten 31 Aralık 1999’a kadar 5 yıllık bir süre için

yürürlüğe girmişti.467 _{1999 yılında AB üyesi ülkeler sözleşmenin uygulama süresini ilave}

5 yıl uzatan ve otomatik olarak 5 yıllık devamlı yenileme izni veren protokolü kabul

etmişlerdir.468 _{Buna göre taraf ülkeler, sözleşmenin geçerli olduğu 5 yıllık sürenin son 6}

ayı içinde eğer sözleşme süresinin uzatılmasına herhangi bir yazılı itirazda bulunmazlarsa

yürürlük süresi otomatik olarak 5 yıl uzamaktadır.469 _{Protokol, 1 Ocak 2000 tarihinde}

464 _{O. Rousselle, agm., s. 14-15.}

465 _{Farklı ülkelerde ticari faaliyet yürüten işletmelerden birinin emsaline göre farklı bir transfer fiyatı}

uyguladığı tespit edilerek bir ülkede vergi matrahında yapılan düzeltmeyi, diğer ülkedeki işletmenin vergi matrahında yapılacak düzeltmenin takip etmemesinin ekonomik çifte vergilendirme sorununa yol açtığı hatırlanmalıdır.

466 _{Olivier Rousselle, “The EC Arbitration Convention-An Overview of the Current Position”, European}

Taxation, IBFD, January 2005, s. 15.

467 _{Convention 90/436/EEC of 23 July 1990, Art. 20.}

468 _{Protocol 1999/C 202/01 amending the Convention of 23 July 1990 on the Elimination of Double}

Taxation in Connection with the Adjustment of Profits of Associated Enterprises, s. 1; O. Rousselle, agm., s. 14.

469 _{Protocol 1999/C 202/01 amending the Convention of 23 July 1990 on the Elimination of Double}

yürürlüğe girmiş olmakla birlikte tarafı olan ülkeler için son onay belgesinin teslimini

takip eden üçüncü ayın ilk gününde yürürlüğe girmektedir.470 _Protokolü

parlamentolarında onaylatan ülkelerden Portekiz onay belgesini 29 Temmuz 2004 tarihinde, İtalya ise 4 Ağustos 2004 tarihinde teslim etmiştir. Buna göre, bu iki ülke için

protokol 1 Kasım 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.471

Sözleşmenin konusu, bir işletmenin kârlarının düzeltilmesinden kaynaklanan çifte

vergilendirmenin önlenmesiyle sınırlı tutulmuştur.472 _{Çifte vergilendirme, ödemelerin}

niteliği (faiz-temettü), kuruluş sınıflandırması (şeffaf-opak) ya da ÇVÖA’ların farklı

yorumlanması gibi nedenlerden de oluşabilmektedir.473 Sözleşmenin bu türden çifte

vergilendirme durumlarını kapsamadığı belirtilmelidir.

Tahkim Sözleşmesi’ne göre bir ülke transfer fiyatlandırması ilkeleri bağlamında teşebbüs kârlarının düzeltilmesini istiyorsa işletmeyi zamanında bilgilendirmeli, işletmenin de işleme taraf olan diğer işletmeyle, bu işletmenin mukim olduğu ülkeyi

konudan haberdar etmesi için ayrıca iletişim kurmalıdır.474 _{Bir üye ülke yetkili makamı,}

eğer işletmelerden biri transfer fiyatlandırması düzeltmelerini yaparken idari ve cezai bir müeyyideye tabi tutulmuşsa karşılıklı anlaşma veya Danışma Komisyonu usullerini

başlatmaya zorlanamaz.475 _{Başka bir ifadeyle, vergi mükellefi vergi kaçırmadan}

cezalandırılmışsa sözleşmenin avantajlarından yararlanamayacaktır.

Sözleşmede düzenlenen çifte vergilendirmeyi önleme mekanizması üç aşama

olarak dikkat çekmektedir: 476 _{(1) Vergi düzeltmesi yapma niyetinin bildirim zorunluluğu,}

(2) Karşılıklı anlaşma usulü, (3) Danışma Komisyonu (Advisory Commission) usulü. Eğer ülke yetkili makamları çifte vergilendirmeyi ortadan kaldıracak bir anlaşmaya iki yıllık bir süre içinde varamazlarsa çözüme dair kanaatini bildirmesi için bir Danışma

Komisyonu atamalılar.477 _{Danışma Komisyonu, işletmelerle ülke yetkili makamlarından}

bilgi, belge ve kanıt sunmalarını ve her işletmenin komisyonun huzurunda temsil edilmesini isteyebilir. Komisyon, konu kendisine intikal ettiği tarihten itibaren altı ay

470 _{Protocol 1999/C 202/01 amending the Convention of 23 July 1990 on the Elimination of Double}

Taxation in Connection with the Adjustment of Profits of Associated Enterprises, s. 2-3.

471 _{O. Rousselle, agm., s. 14.} 472 _{O. Rousselle, agm., s. 15.} 473 _{O. Rousselle, agm., s. 15.}

474 _{Convention 90/436/EEC of 23 July 1990, Art. 15.} 475 _{Convention 90/436/EEC of 23 July 1990, Art. 8.} 476 _{O. Rousselle, agm., s. 15.}

içinde kanaatini bildirmek zorundadır.478 _{Bu kanaat ilk başta bağlayıcı değildir ve ülke} yetkili makamları ileride uzlaştıklarında komisyonun bu kanaatinden sapabilirler. Ancak yetkili makamlar komisyonun kanaatini bildirmesinden itibaren altı ay içinde bir

anlaşmaya varamazsa, komisyonun kararına uymak zorundadırlar.479