Türkiye’nin İşbirliği Yaptığı Ülkeler

5.16.1. Türkiye-ABD Uzay İşbirliği :

17 nci YDOSG toplantı sonuç raporunda, MOU hazırlık çalışmalarının yakın koordine içerisinde sürdürülmesi amacıyla, iki taraf temsilcilerinin katılımı ile bir çalışma grubu oluşturulması işlem maddesi olarak yer almıştır. Bu doğrultuda, ABD tarafı ile yapılacak görüşmeler öncesinde TSK bünyesinde icra edilen toplantılar neticesinde taslak bir MOU hazırlanmıştır.

ABD ile işbirliği konusu 18 nci YDOSG toplantısında gündem maddesi olarak yer alacak ve iki ülke arasında görüşmelerin bir an önce başlatılması sağlanacaktır.

Hv.K.K.lığı, Gnkur.Bşk.lığı direktifleri doğrultusunda başlattığı uzay çalışmaları kapsamında, gelişmiş ülkelerle işbirliği imkanlarının araştırılması hususuna önem vermiş, bu doğrultuda ABD Uzay Komutanı Org. Ralph E. EBERHART’ın 27 Kasım 2001 tarihindeki ikinci ziyareti esnasında Gnkur.II.Bşk. Org. Y. BÜYÜKANIT ve Hv.K.K. Org. C. ASPARUK ile yapılan görüşmelerde; iki ülke arasındaki ilişkilere

uzay boyutunun da eklenerek stratejik bir işbirliği (Enhanced Partnership) haline dönüştürülmesi ve bu kapsamda geniş çerçeveli bir “Mutabakat Muhtırası (Umbrella MOU)” imzalanması hususunda anlaşma sağlanmıştır.

Uzay İşbirliği konusu, Gnkur.II.Bşk. başkanlığında 16-17 Nisan 2002 tarihlerinde İstanbul’da yapılan 17 nci Yüksek Düzeyli Ortak Savunma Grubu (YDOSG) toplantısında gündeme alınmış ve ABD ile sağlanan mutabakat doğrultusunda MOU’ya temel oluşturmak maksadıyla “Niyet Mektubu (Statement of Intent-SOI)” imzalanması kararlaştırılmıştır. SOI 12 Temmuz 2002 tarihinde ABD adına Savunma Bakan Yardımcısı John P. STENBIT, Türkiye adına da dönemin Hv.K.K. Org. C. ASPARUK tarafından imzalanmıştır.

Konuyla ilgili olarak ABD Savunma Bakan Yardımcısı tarafından MOU ile ilgili çalışmaların başlatılması talebi Hv.K.K.lığı tarafından da uygun görülmüş ve 22- 23 Ekim 2003 tarihleri arasında ABD Savunma Bakanlığı’ndan gelen heyet ile Hv.K.K.lığı karargahında bir ön değerlendirme toplantısı yapılmıştır.

Söz konusu toplantıda uzay işbirliği konusunda görüşmeler yapılmıştır. Toplantıda ele alınan, somut projeler bazında bağlayıcı hükümler içermeyen ve taraflara bu aşamada herhangi bir mali yükümlülük getirmeyen dokümanda;

 Anlaşmanın yürürlüğe girmesi halinde, ABD’nin halihazırda yürüttüğü savunma amaçlı uydu projelerine ilişkin tanıtıcı bilgileri Hv.K.K.lığına sunabileceği ve ortak fayda görülen konularda Türkiye’nin araştırma projelerine katılabileceği,

 Oluşturulacak çalışma grupları tarafından mutabakat sağlanan işbirliği konularının projelendirileceği,

 Anlaşma kapsamında elde edilecek bilgilerin taraflarca münferit olarak geliştirilecek savunma amaçlı projelerde kullanılabileceği, elde edilen teknolojinin başka (ticari, sivil, v.b.) amaçlarla kullanımının ise, tarafların yazılı mutabakatlarına bağlı olduğu,

 Belirlenen ortak projeler çerçevesinde ihtiyaç duyulması halinde tarafların test cihazları ve altyapı olanaklarını karşılıklı ücretsiz olarak kullanabileceği ifade edilmektedir.

Diğer taraftan, uzay eğitimi konusu iki ülke arasında ele alınan konular arasında önemli bir yer teşkil etmektedir. Hv.K.K.lığı Ocak 2002 tarihinde genel, yönetici ve planlamacı düzeylerindeki uzay eğitim ihtiyacını ABD tarafına iletmiştir.

Ayrıca eğitim konusunun da imzalanması planlanan işbirliği anlaşmasına dahil edilmesi hedeflenmiş ancak ABD tarafınca konunun ayrı olarak ele alınması gerektiği bildirilmiştir.

Bu kapsamda yapılan görüşmeler esnasında ABD uzay eğitimleri/kurslarına ilişkin doküman Türk tarafına sağlanmış ve Türkiye’nin uygun gördüğü eğitim/kurs programları için girişimlerde bulunulabileceği belirtilmiştir.

5.16.2. Türkiye-RF Uzay İşbirliği :

Rusya Havacılık ve Uzay Ajansı (RASA)’nın daveti üzerine bir heyet ile, Haziran 2002 tarihinde RF uzay tesislerinde incelemelerde bulunmak ve işbirliği imkanlarını araştırmak amacıyla bir ziyaret yapılmıştır. Ziyaret esnasında RF tarafına, Türk Hava Kuvvetleri personeline uzay alanında eğitim verilmesi, RF tarafından Türk Kozmonotlarının yetiştirilmesi ve personel mübadelesi ile ilgili talepler iletilmiştir. RF tarafından konuya olumlu bakılmış ve iki ülke arsında işbirliği yapılabileceği belirtilmiştir. İnceleme ziyareti neticesinde; iki ülke arasında askeri uzay işbirliğinin başlatılması amacıyla; Nisan 1994 tarihli “Askeri Teknik konular ve Savunma Sanayii Alanında İşbirliği Yapılmasına Dair Anlaşma” ve ona ilişkin Mayıs 2002 tarihli protokol hususları göz önüne alınarak bir “Toplantı Tutanağı” imzalanmıştır.

Bununla birlikte uzay işbirliği konusu, 23 Eylül 2002 tarihinde icra edilen Türkiye-RF Savunma Sanayi İşbirliği Karma Komisyonu kapsamında ele alınmış ve Türkiye’nin niyeti RF tarafına iletilmiştir. Türk personeline akademik ve teknik eğitim verilmesi, Türk kozmonotlarının yetiştirilmesi, personel mübadelesi ve gelecekte kazanılması hedeflenen tüm uzay kabiliyetlerine ilişkin konuları kapsayacak bir Mutabakat Muhtırası (MOU) imzalanması hususlarını kapsayan teklife RF tarafının cevap vermesi beklenmektedir.

5.16.3. Türkiye-İngiltere İşbirliği :

İngiltere Savunma Bakanlığının daveti üzerine bir heyet ile; İngiltere uzay tesislerinde incelemelerde bulunmak ve işbirliği imkanlarını araştırma amacıyla Ocak 2002 tarihinde bir ziyaret yapılmıştır. Ziyaret neticesinde, İngiltere Savunma Bakanlığı

tarafından uzay alanında önemli bir birikime sahip olan İngiltere’nin Türkiye ile uzay alanında işbirliği yapabileceği ifade edilmiştir.

Bu gelişmeler doğrultusunda İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği Başkatibi, Gn.P.P.Bşk.lığını 30 Nisan 2003 tarihinde ziyaret etmiş ve uzay işbirliği konusundaki niyetlerini resmi olarak bildirmiştir. Gnkur.Bşk.lığı, İngiltere ile uzay işbirliğine ilişkin olarak çalışmaların yapılması ve bir Mutabakat Muhtırası (MOU) hazırlanması direktifini vermiştir. Bu kapsamda yapılan görüşmeler neticesinde taraflar arasında öncelikli olarak bir niyet mektubu (SOI) imzalanması konusunda çalışmalara başlanılmış;

 Uzay alanında bilgi paylaşımı ve eğitim,

 Uydu teknolojileri transferi ve ortak proje geliştirilmesi hususlarının İngiltere ile ele alınması hedeflenmiştir.

5.16.4. İsrail ve Türkiye Arasındaki İşbirliği:

İsrail, 2006 yılında fırlatmayı planladığı optik sensörlü 0.6 m çözünürlüklü OFEQ-6 görüntü uydusunu TSK ile ortak proje halinde geliştirmeyi önermiş, bu uydunun yörüngeye yerleştirilmesine kadar olan sürede 0.8 m çözünürlüklü OFEQ-5 uydusundan görüntü vermeyi Gnkur. 2 nci Bşk ile Hv.K.Kurmay Bşk’na hitaben 1 mayıs 2003 tarihinde gönderdiği mektupla teklif etmiştir.

5.16.5. Pakistan ve Türkiye Arasındaki İşbirliği:

Pakistan Devlet Başkanı; Fransa ile ortak proje kapsamında 10 m çözünürlüklü bir görüntü uydusu geliştirdiklerini, 2,5 metre çözünürlüklü 2 nci uydu projesini Türkiye ile birlikte gerçekleştirmek istediklerini Korg. Karakuş’a 16 eylül 2002 tarihinde Pakistan ziyareti esnasında bildirmiştir. Bu kapsamda Pakistan uzay ajansı yetkilileri ile 2 ekim 2003 tarihinde Karargahta bir toplantı yapılmış ve heyetin aynı niyeti tekrar ettiği görülmüştür.

5.16.6. Güney Kore ve Türkiye Arasındaki İşbirliği:

Güney Kore, askeri ataşeliği vasıtasıyla gönderdiği yazıda; 1999 yılında 6.6 m çözünürlüklü görüntü uydusunu İngiltere ile yaptığını, 2004 yılında fırlatılmak üzere,

1 m çözünürlüklü yeni bir uydu projesini geliştirdiğini ve 2008 yılında yörüngeye yerleştirmek istediği 0.5 m çözünürlüklü bir uyduyu da Türkiye ile birlikte ortak proje olarak realize etmek istediğini 22 haziran 2003 tarihinde bildirmiştir. Konuyla ilgili olarak G.Kore’nin uzay alanındaki kabiliyetlerinin yakından görülebilmesi ve işbirliğine yönelik olarak incelemelerde bulunulması amacıyla Türkiye’den bir heyetin G.Kore’yi ziyaret etmeleri planlanmış ve söz konusu ziyaret Kasım 2003 ayında gerçekleştirilmiştir.