Montreal sözleşmesi 1971: 23 Eylül 1971’de Montreal’da imzalanmış olan Sivil Havacılık Emniyetine Karşı Olan İllegal Eylemlerin Önlenmesi İle İlgil

Sözleşme161

Mal ve kişilerin emniyetini tehlikeye sokan, sivil havacılık emniyetine karşı yapılan illegal eylemler, hava hizmetlerinin çalışmasını ciddi olarak etkiler ve sivil havacılık emniyeti ile dünyanın insanlarının güvenin ortadan kaldırır.

Herhangi bir kişi illegal ve maksatlı olarak suç işliyorsa, örnek olarak, uçağın emniyetini, uçak içindeki kişilere karşı şiddet, uçak hizmetlerini ortadan kaldırmak veya hasar vermek, hava seyrüsefer kolaylıklarına zarar vermek,..vb. herhangi bir sözleşmeyi imzalayan devlet yukarda geçen suçları cezalandırmakla sorumludur162.

Burada son olarak anılması gereken 1975 Montreal Konferansıdır. Bu konferansta kabul edilen dört protokolden 1,2 ve 3 nolu protokoller ile taşıyıcının sorumluluğunun sınırlarını tayinde Poincare Frankının yerine Uluslararası Para Fonunun (IMF) özel çekme hakkının kullanılmasıdır. 4 nolu protokol ile de eşya (yük) taşımalarında temel değişiklikler yapılarak hava yük senedi yerine elektronik cihazların kullanılması öngörülmüştür.

Yolcu ölüm ve yaralanmalarında hava yollarının ve sigortacıların Konvansiyonda belirtilen tazminatları Poincare Francs'ın son resmi kuru üzerinden uygulamaları sonucu limitler çok düşük kalmış, hatta Montreal lnterim Agreement ile ABD 'ye giriş çıkışlarda uygulanan limitler bile, bir yandan refah seviyelerinin artması diğer yandan hesaplanan para birimlerinin enflasyon nedeni ile uğradığı değer kayıpları nedeniyle, yetersiz hale gelmiştir. İtalyan Anayasa Mahkemesinin limitleri yetersiz gören kararından sonra, Japonya, Avustralya gibi ülkelerde de sorumluluğu sınırlamanın anayasaları ile bağdaşmadığı uluslararası arenada dile getirmeye başlanmış ve bu ülkelerin hava yolları da hatta risklerini azaltmak için fülen sınırsız sorumluluk esasına göre yolcularını sigortalamışlardır. Bu gelişmelere paralel olarak diğer bazı hava yolları da gerek açık kalan risklerini azaltmak gerekse konunun rekabete etkisi açısından

161

“Terörizm”,http://www.tcberlinbe.de(02.02.2006) 162

Bkz. 23 Eylül 1971’de Montreal’da imzalanmış olan, “Sivil Havacılık Emniyetine Karşı Olan İllegal Eylemlerin Önlenmesi İle İlgili Sözleşme”,Montreal Sözleşmesi 1971,madde-1

değerlendirmişler ve 1995 Ekim ayında IATA öncülüğünde IATA Intercarrier Agreement'in oluşturulmasını sağlamışlardır.

Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine Dair Sözleşme Tasarı ve gerekçesi incelendiğinde Sözleşme ile;

- Hava taşımacılığında yolcuların, bagaj ve kargonun taşınmasına ilişkin düzenlenmesi gereken belgeler,

- Taşıyıcı sorumluluğunun şartları ve yolcuların ölümü ya da yaralanması durumlarında ödenecek tazminat,

- Yolcu taşımalarında gecikme ile bagaj ve kargoların hasarı veya kaybolmaları halinde ödenecek tazminat,

- Birleşik taşıma hallerinde meydana gelecek kazalardan sorumluluk,

- Anlaşmalı taşıyıcının farklı bir firmaya taşıma yaptırması ve doğacak zararlardan sorumluluk, konularında düzenlemelerin öngörüldüğü anlaşılmaktadır.

Bu sözleşme ile ilgili bazı düzenlemeler yapılmış olup bu protokler aşağıda incelenmeye çalışılmıştır.

3.14.15. 12 Ekim 1929’da Varşova’da imzalanmış olan Hava ile Uluslararası Taşımacılık ile ilgili kesin kuralların birleştirilmesi için düzenlenmiş Ek Protokol no.1 25 Eylül 1975’de Montreal’de imzalanmıştır.

Bu protokol ile düzenlenmiş olan Varşova protokolü, sözleşmenin 1 nci maddesinde belirlenmiş uluslar arası taşımacılık için uygulanmalıdır.

Madde 22’ye ilave olarak her bir yolcu için taşıyıcı sorumluluğu yolcuların taşınması toplamda 8300 özel çizili haklarla limitlenmiştir.

Belirlenmiş bagaj ve kargoların taşınması, taşıyıcıların sorumluluğunda her bir kilometre başına toplamda 17 olan özel çizilmiş hatlarla limitlenmiştir.

3.14.16. 25 Eylül 1975’de Montreal’de imzalanmış, 28 Ekim 1955’de Lahey’de yapılmış protokol ile düzenlenmiş, 12 Ekim 1929’da Varşova’da imzalanmış hava ile Uluslararası Taşımacılık ile ilgili kesin kuralların birleştirilmesi için düzenlenmiş Ek Protokol no.2

Madde 22’ye ilave olarak her bir yolcu için taşıyıcı sorumluluğu yolcuların taşınması toplamda 16600 özel çizili haklarla limitlenmiştir.

Taşıyıcı sorumluluğundaki miktarda belirlenmiş limitlerde alınmış olan ağırlık, içeri yerleştirilmiş herhangi bir kayıt altına alınmış nesnenin, kargonun veya bagajın bir bölümün gecikmesi, hasarı hasarı veya kaybolması ile ilgili paketler veya paketin toplam ağırlığı ile limitlenmiş olmalıdır.

3.14.17. 25 Eylül 1975’de Montreal’de imzalanmış, 8 Mart 1971’de Guatemala Şehrinde ve 28 Ekim 1955’de Lahey’de yapılmış protokol ile düzenlenmiş, 12 Ekim 1929’da Varşova’da imzalanmış hava ile Uluslararası Taşımacılık ile ilgili kesin kuralların birleştirilmesi için düzenlenmiş Ek Protokol no.3

Madde 17- Yolcuların Ölümü ve Yaralanması - Bagajın Hasara Uğraması163

1. Taşıyıcı, bir yolcunun ölümü ya da bedensel yaralanması durumunda uğranmış hasara karşı sadece; ölüm ya da yaralanmaya sebebiyet veren kazanın hava aracının içinde ya da herhangi yükleme veya boşaltma faaliyeti sırasında meydana gelmiş olması halinde sorumludur.

Madde 22- Gecikme, Bagaj ve Kargoyla Bağlantılı Olarak Sorumluluk Sınırları 1. Madde 19’da belirtilen biçimde yolcu taşımasındaki gecikmeden kaynaklanan bir hasar olduğu durumlarda, taşıyıcının her yolcu için sorumluluğu 4 150 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır.

2. Bagaj taşımacılığında, kontrol edilmiş bagajın taşıyıcının sorumluluğuna verildiği anda yolcu bagajın ulaşacağı yerde teslimi ile ilgili özel bir fayda beyanında bulunmadığı ve durumun gerektirmesi halinde ilave bir ödeme yapmadığı müddetçe, taşıyıcının bagajın tahrip olması, kaybolması ya da bagaja hasar gelmesi halinde her yolcu için sorumluluğu 1 000 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır. Diğer durumda, ödenecek toplamın, yolcunun varıştaki teslimatta sağlayacağı gerçek faydadan fazla

163

T.C.Başbakanlık,”Hava Yoluyla Uluslararası Taşımacılığa İlişkin Belirli Kuralların Birleştirilmesine DairSözleşmeninOnaylanmasının”,14.11.2005,KanunlarveKararlarGenelMüdürlüğüSayı:B.02.0.KKG.0.1 0/101-1206/4993

olduğunu ispatlamadığı müddetçe, taşıyıcı beyan edilen toplamı aşmayan bir miktar ödemekle sorumlu olacaktır.

3. Kargo taşımacılığında, kontrol edilmiş kargonun taşıyıcının sorumluluğuna verildiği anda gönderen kargonun ulaşacağı yerde teslimi ile ilgili özel bir fayda beyanında bulunmadığı ve durumun gerektirmesi halinde ilave bir ödeme yapmadığı müddetçe, taşıyıcının kargonun tahrip olması, kaybolması ya da kargoya hasar gelmesi halinde her kilogram için sorumluluğu 17 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır. Diğer durumda, ödenecek toplamın, gönderenin varıştaki teslimatta sağlayacağı gerçek faydadan fazla olduğunu ispatlamadığı müddetçe, taşıyıcı beyan edilen toplamı aşmayan bir miktar ödemekle sorumlu olacaktır.

3.14.18. 25 Eylül 1975’de Montreal’de imzalanmış, 28 Ekim 1955’de Lahey’de yapılmış protokol ile düzenlenmiş, 12 Ekim 1929’da Varşova’da imzalanmış hava ile Uluslararası Taşımacılık ile ilgili kesin kuralların birleştirilmesi için düzenlenmiş Ek Protokol no.4

Taşınacak kargonun özelliklerini içeren bu anlaşma taşıma ve taşıma sorumluluklarını içermektedir.

Sözleşmenin 5nci maddesi “bir hava manifestolu kargonun taşıma sorumluluğu dağıtıcılık ile sınırlı olmalıdır.”

Sözleşmenin 18nci maddesi “taşıyıcının tescil altına almış olduğu herhangi bir bagajın hasarlanması, kaybolması ve yıpranması olaylarında belirlenmiş hasarlar için sorumludur. Sorumluluğu olmadığı haller aşağıda belirtilmiştir164:

1. Taşıyıcı, kargonun tahrip olması ya da kaybolması ya da kargoya zarar gelmesi durumunda uğranmış hasara karşı sadece, hasara bu şekilde uğranmasına neden olan olayın hava yoluyla taşıma esnasında meydana gelmiş olması durumunda sorumludur.

2. Fakat, eğer kargonun tahrip olmasının, kalbolmasının ya da kargoya zarar gelmesinin aşağıda verilen olaylardan birinin ya da daha fazlasının bir sonucu olarak meydana geldiğini ispatlarsa, taşıyıcı bu kapsama kadar sorumlu değildir:

(a) kargonun kendi içinde bulunan kusurlardan, kargonun kalite ve kötülüğünden; (b) kargonun paketlenmesinin taşıyıcı, bir çalışanı ya da acentesi dışında birisi tarafından kusurlu olarak yapılmış olmasından;

164

(c) savaş ya da silahlı çatışma;

(d) kargonun girişi, çıkışı ya da geçişi ile bağlantılı olarak gerçekleştirilen bir kamu otoritesi faaliyeti.

3. Bu maddenin birinci paragrafınının anlamı dahilinde hava yolu ile taşıma, kargonun taşıyıcının sorumluluğu altında bulunduğu dönemi kapsamaktadır.

4. Hava yoluyla taşıma süresi, karada, deniz yoluyla ya da kara içinde su yoluyla havaalanı dışında gerçekleştirilen herhangi taşıma faaliyetini içermez. Eğer, bununla birlikte; yükleme, teslimat ya da aktarma amacıyla bir hava yoluyla taşıma anlaşmasının yerine getirilmesinde bu tür birtaşıma yer alırsa, aksi ispata tabi olacak biçimde, herhangi bir hasarın hava yoluyla taşıma sırasında meydana gelen bir olayın neticesi olduğu varsayılacaktır. Eğer bir taşıyıcı, taraflar arasında hava yoluyla taşıma olacak biçimde anlaşması yapılmış bir taşımanın tamamının ya da bir kısmının nakliyesini, gönderinin izni olmaksızın başka bir nakliye biçimi ile değiştirecek olursa, başka bir nakliye biçimiyle yapılan bu tür bir taşıma hava yoluyla taşıma süreci dahilinde sayılacaktır.

3.14.19. Son Şart 30 Eylül 1977’de Montreal’de imzalanmış, Uluslar arası Sivil