Ülkemizin Taraf Olduğu Sözleşmeler

Yeni Türkiye Devleti, 1926 yılında İslam Hukukunu kaldırarak özel hukuk alanında Batı Avrupa Hukuk sistemlerinden biri olan İsviçre Medeni Kanunu ile Borçlar Kanununu kabul etti167.Roma Hukuku uygulama alanı bakımından “Ius Civile” ve “Ius Gentium” olarak ikiye ayrılır. Ius Civile, Roma yurttaşlarına uygulanan hukuk, Ius Gentium ise yabancılara uygulanan hukuk kurallarının tamamıdır168.

Anayasanın 90. maddesinde Türkiye’nin taraf olduğu andlaşmaların yasa değerine sahip olduğu öngörülmek suretiyle, uluslararası hukukun en önemli bölümünü oluşturan andlaşmaların iç hukuk düzenimize de doğrudan etki doğurması kabul edilmiş bulunmaktadır169.

Herhangi bir andlaşma hükmü ya da yapıla geliş kuralı ile aksi öngörülmedikçe, belirli bir devletin ülkesindeki tek yetkili o ülke devleti olmaktadır. Buna bağlı olarak da, belirli bir devlet ülkesinde yabancı bir devlet ya da uluslararası kişi tarafından devlet yetkilerinin kullanılması ya da sınırlandırılması ancak uluslararası hukukun öngördüğü durumlarda olmaktadır170.

166

“Havacılık Mevzuat”,http://www.turksped.com.tr(11.11.2005) 167

KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Özcan:Roma Hukuku, Ankara Üniversitesi Yayınları,7. Baskı, Ankara- 2000,s.14

168

KARADENİZ-ÇELEBİCAN,A.g.e,s.93 169

PAZARCI,Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Turhan Kitabevi,Ankara-2004,2nci baskı,s.23 170

Fransa ve İspanya arasınd Lanoux Gölü Davası’na ilişkin 16.11.1957 tarihli hakemlik kararı, R.G.D.I.P., 1958;U.S.A.D.’nın Lotus Davası’na ilişkin 7.9.1927 tarihli kararı, Serie A,No.9,s.18-19

Milletler arası anlaşmaları uygun bulma Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 90 ile “Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak anlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır”171.

Türkiye'nin 05 Haziran 1945 tarih ve 4749 sayılı Kanunla onaylanmış bulunduğu 07 Aralık 1944 tarihli Şikago Sözleşmesi uluslararası sivil havacılığın esaslarını evrensel düzeyde düzenleyen ve Uluslararası Hava Hukukunun cari kurallarını belirleyen temel bir metindir172.

Şikago sözleşmesinde ticari hakların düzenlenmesi hususunda bir mutabakata varılamamış, bu nedenle ticari hakların ikili anlaşmalar yoluyla düzenlenmesi gereği doğmuştur.

Ülkemizin coğrafi durumunu ve uluslararası Hava servislerinin ülkemizden geçmesinin sağlayacağı imkânları göz önünde tutarak aynı zamanda milli sivil havacılığımızı teşvik ve kalkındırmak amacıyla bugüne kadar 81 ülke ile İkili Hava Ulaştırma Anlaşması yapılmıştır173.

3.15.1. Paris Sözleşmesi 1919

13 Ekim 1919'da Paris'de Barış Konferansında kurulan özel bir komisyon tarafından hazırlanan Hava Ulaştırma Sözleşmesi yirmi yedi devlet tarafından imzalanmış ve 11 Temmuz 1922'de yürürlüğe girmiştir174.

Paris Sözleşmesi yalnız barış zamanındaki durumda ilgilidir175. Sözleşme'nin 1 inci maddesinde her devletin ülkesi üzerindeki hava sahasında "Mutlak ve Münhasır Egemenliği" prensip olarak belirtilmiştir.

3.15.2. Madrid Sözleşmesi

171

POLATCAN, İsmet, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Dizgi Yayınları, İstanbul-1989,s.257 172

“Genel”,http://www.shgm.gov.tr(08.01.2006) 173

“Sivil Havacılık Sektörünün Genel durumu”, http://www.shgm.gov.tr(08.01.2006) 174

“Türkiye’nin Taraf Olduğu Anlaşmalar”,http://www.shgm.gov.tr(12.12.2005) 175

Paris Sözleşmesi bütün devletlerin kabul ettiği bir sözleşme olamamıştır. Devletler ancak yakın ilişkileri bulunan devletlerle sözleşmeler akdederek hava ulaşımını düzenlemeyi tercih etmişlerdir176.

Madrit Sözleşmesi'nin ana hatları Paris sözleşmesine benzemektedir.

3.15.3. Havana Sözleşmesi

Amerika Devletleri'nin kendi aralarında akdettiği Havana Sözleşmesi devletlerin havada mutlak ve münhasır egemenliğini kabul etmekle beraber, Paris ve Madrid Sözleşmelerinden farklılıklar arz ediyordu. Havana sözleşmesi ticari amaçla kullanılan uçaklara daha çok serbesti tanıyordu177.

3.15.4. Varşova Sözleşmesi

Varşova sözleşmesinin tam ismi "Uluslararası Hava Taşımalarına ilişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Sözleşme"dir178.

Bu konudaki kurallar, Havayolu ile yapılan yurtiçi taşımaları için Milli Kanunlarda; yurt dışı taşımaları için ise, taşımanın nitelik ve karakterine göre, Türkiye'ninde 01 Mart 1977 tarihinde 2073 sayılı kanunla179 onaylayarak taraf olduğu Varşova Sözleşmesi ve bu sözleşmeye değişiklik getiren;

1955 tarihli LAHEY Protokolü

1961 tarihli GUADALAJARA Ek Sözleşmesi 1971 tarihli GUATEMALA CITY Protokolü 1975 tarihli 1 Sayılı MONTREAL Ek Protokolü 3 Sayılı MONTREAL Ek Protokolü

4 Sayılı MONTREAL Ek Protokollerinde yer almaktadır. 3.15.5. Chicago Sözleşmesi

176

“Türkiye’nin Taraf Olduğu Anlaşmalar”,http://www.shgm.gov.tr(12.12.2005) 177

“Türkiye’nin Taraf Olduğu Anlaşmalar”,http://www.shgm.gov.tr(12.12.2005) 178

“Türkiye’nin Taraf Olduğu Anlaşmalar”,http://www.shgm.gov.tr(12.12.2005) 179

Türkiye'nin 5 Haziran 1945 tarih ve 4749 sayılı Kanunla onaylamış bulunduğu Şikago Anlaşmasına bugün 152 devlet taraf olmuştur180. Bu anlaşma; Hava Seyrüseferi, Hava Nakil Vasıtalarının tabüyeti ve tescili, lisans ve sertifikaları, Hava Seyrüseferini kolaylaştırıcı tedbirler, Kazaların tahkiki, Uluslararası standartlar ve usuller gibi genel ve gayri ticari konularda önemli düzenlemeler getirmiştir181.

Bu anlaşma gereği kurulan Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) çalışmalarına başlamıştır182. Birkaç saat içinde birbirinden değişik birçok ülke'nin hava sahasını kullanmak durumunda olan hava araçları nedeniyle dünya ülkeleri ICAO çatısı altında hızla toplanmaya başlamışlar ve bugün 150'den fazla devletin üyesi olduğu ICAO, Sivil Havacılığın her sahada Uluslararası standart ve kurallarını tespit eden ve uygulanmasını sağlayan bir kuruluş durumuna gelmiştir183.

3.15.6. Avrupa Dahili Tarifesiz Hava Servislerinin Ticari Hakları Mevzuunda Çok Taraflı Anlaşma (1956)

Şikago Sözleşmesi genellikle tarifeli seferleri konu edinmektedir. Bunun da nedeni Şikago Sözleşmesinin akdedildiği tarihlerde ticari havacılık içindeki yeri itibariyle pek cüzi hacim arz eden tarifesiz seferlerin Anlaşmaya taraf ülkeler arasında 5. maddeye göre tümüyle serbest bırakılmış olmasıdır. Ancak, özellikle 50'li yıllardan sonra Tarifesiz Hava Taşımacılığının ulaştığı düzey itibariyle bu maddenin de pratik geçerliliği kalmamış, devletler birbirleri arasında bu konuda da mütekabiliyet arar tutuma girmişlerdir184. Nitekim Türkiye'nin de taraf olduğu 1956 tarihli bu anlaşmayla Şikago Sözleşmesinin 5.maddesiyle tanınan serbestinin kapsamı iyice daraltılmıştır185.

Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar yukarda incelenmiş olup aşağıdaki tablolarda detaylı olarak imza ve uygulamaya başlayış tarihleri gösterilmektedir.