Kamu Kurumlarında teknolojinin etkili ve verimli kullanımını zorunlu kılan temel etmenler söz konusudur. Bunlar; vatandaşın, değişen ve gelişen yaşamsal beklentilerinin sürekli olarak yükselmesi, hizmet sunma maliyetlerinin teknolojilerin yardımı ile düşürülebilecek olması, küresel rekabetin inanılmaz boyutlara ulaştığı dünya ölçeğinde, sağlıklı ekonomik gelişimin ne denli önemli olduğunun açık olması, böylesine yoğun bir ortamın en önemli taşının doğru bilgiye en hızlı biçimde ulaşabilmek, hızlı ve doğru karar verebilmek olması, daha tutarlı, daha etkili ve daha güvenli bir yönetim ve üretim altyapısını oluşturabilmek için, kamu verimliliğinin ve saydamlığının artırılmasına duyulan gereksinimdir.”84
Bu etmenlere, bilgiye ulaşımın bu denli süratli olduğu bir ortamda kamunun da sorun çözme hızının ve vatandaşı haberdar etme süratinin artırılması gereği de eklenebilir. Bu etmenler, devlet hizmetlerinin daha saydam, daha kaliteli ve sağlıklı olarak verilebilmesi ve devlet içinde daha etkili bir yönetim mekanizmasının oluşturulmasına olanak sunabilecektir ve e-Devlet çalışmalarının kararlılıkla yürütülen bir devlet politikası olarak uygulamaya sokulmasını ve tutum, yaklaşım ve hizmetler aracılığıyla vatandaşlara aktarılmasını gereksinim haline getirmiştir.
Ülkemiz kamu yönetiminde en çok karşılaşılan sorunlardan biride aynı yada benzer görevlerin birden çok kuruluşa verilmesi sonucu, bu kurumların birbirleri ile güç çekişmesine girmesi yada görevin diğer kurum tarafından yapılmasını beklemesi sonucunda hizmetin aksaması yada sunulamaması ile karşılaşılmasıdır. Kaya raporunda bu durumdan şu şekilde bahsedilmektedir: “Aynı görev için birden çok kuruluş yetkilendirildiğinde görev ortada kalmakta ve sonuç olarak görevsel etkililik azalmaktadır”.
Yetki, görev ve sorumluluk karmaşası nedenleri şöyle sıralanabilir:
1-Merkeziyetçi yapı nedeni ile yetkilerin merkezde toplanma eğilimi ve hiçbir düzeyde yetki devrine gidilmemesi,
83
http://www.genbilim.com/content/view/5018/89/.15.4.2009 84
Türkiye Bilişim Şurası, “e-Devlet Dönüşümünde Kamu Kurumlarının Yapması Gerekenler”, Nihai Rapor, s. 4-5, http://www.bilisimsurasi.org.tr/e-turkiye/docs/e-Devlet_donusumu.doc15.04.2009
2-Mevzuatta, yetki ve sorumlulukların açık ve net olarak belirtilmemesi, 3-Koordinasyon eksikliğinin neden olduğu karmaşa,
4-Yetkiye hukuki olarak bir kurum sahip iken fiili uygulamada yetkilerin başka bir kurum tarafından kullanılmasından doğan yetki ve sorumluluk karmaşası,
5-Kurumlar arası güç ve kurum yöneticileri arasında yaşanan kişisel çekişmelerden kaynaklanan karmaşa85.
2.7.1 Genel (İç) Nedenler
Yönetimin yeniden düzenlenmesini zorunlu kılan birçok nedenden söz edilmektedir. Ancak bunların ortak noktası sürekli değişip gelişen çevre şartlarına göre idarenin eskimesi ve yeterliliğini kaybetmesidir.Genel olarak yönetimin yeniden düzenlenmesi ile ilgili nedenler İdari Reform Danışma Kurulu Raporunda şu şekilde özetlenmektedir:
Kamu yönetiminden yararlananların artması, kamu görevlilerinin sayı ve çeşitçe artması,
İhtiyaç ve koşullarda meydana gelen değişiklikler, örgüt yapılarında ve idari sorumluluklarda değişiklik yapılmasını gerektirmektedir,
Hangi hizmetlerin kamu görevi sayılıp sayılmayacağı konusunda hükümetlerin siyasi tercihlerinde meydana gelen değişiklikler,
Teknolojik değişiklikler ve modern yönetim tekniklerinin yönetsel yapıya uyarlaması, Yönetim de mevzuata sıkı sıkıya bağlı kalmaya dayanan geleneksel ve biçimci bir
yönetim anlayışının yönetim ve süreçlerini işlemez hale getirmesi, Ülke statüsündeki değişiklikler ve siyasi krizler,
Sosyal ve ekonomik planların hazırlanmasında yönetime bir rol düşmesi ve bunun sonucunda yönetimdeki eksikliklerin ortaya çıkması,
Kuvvetli, etkili bir kamu yönetime duyulan özlem,
Yönetimi geliştirmeye yönelik öğretim ve eğitimle ilgili kuruluşların yönetimde reform yapılmasını teşvik edici çalışmaları.
Bunların dışında kamu personelinde aranan niteliklerin değişmesi ve artması, çeşitli kamu hizmetlerinin gerektirdiği bilgi, yetenek ve standartların yükselmesi,ekonomik sistemde meydana gelen ani ve derin etkiler bırakan krizler de kamu yönetiminde idari reform yapılmasını zorunlu kılan genel nedenlerin başında gelmektedir.
Kamu Yönetimi Araştırması (KAYA) genel raporunda Türk Kamu Yönetiminde idari reformun gerekliliği de özetle şu nedenlere dayandırılmaktadır (KAYA,1991):
85
Kamu hizmetlerinin değişen ve gelişen şartlara uyarlı duruma getirilmesi,
Kamu yönetimi sistemi içerisinde yer alan kurumların gereksinim ve işleyiş süreçlerinde ortaya çıkan iç değişim,
Teknolojik gelişmelerden kaynaklanan sorunlar ve teknolojilerin kamu yönetimi sistemine kazandırılması,
Bürokratik yapı, sosyo-ekonomik yapı ve siyasal sistem ilişkilerinde yaşanan uyumsuzluklar,
Devletin üstlenmesi gereken yönetsel görev ve sorumluluklar konusunda yönetim felsefesinde ortaya çıkan değişkenler.
Daha önce yapılan yeniden yapılandırma çalışmalarından farklı olarak Avrupa Birliğine uyumu ilk kez gündeme getiren KAYA projesidir.86
2.7.2 Dış Nedenler
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler ve küreselleşme, kamu yönetiminin yeniden yapılandırılmasında etkin rol oynamaktadır. Artık etkin verimli ve sorunlara mümkün olduğu kadar hızlı cevap verebilen bir kamu yönetimine duyulan ihtiyaç,başka bir deyişle ”etkin devlet” ve “verimli kamu yönetimi” anlayışı Türk kamu yönetiminde yapısal uyarlama politikalarının uygulanması yönündeki çabaları da beraberinde getirmektedir.Gerek Türkiye’de ve gerekse diğer ülkelerde kamu yönetimi sistemlerinin iç dinamiklerinden kaynaklanan nedenlerin yanı sıra uluslar arası alanda ve küresel boyutta kendini gösteren bazı gelişmelerde kamu yönetiminde reform yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.Bu gelişmeler daha önce vurgulandığı üzere kamu yönetiminde idari reformdan yapısal dönüşüme giden süreci hızlandırmıştır.Bu bağlamda dış kaynaklı gelişmeleri;
Ekonomik ve ticari alanlarda ve sermaye piyasalarında yaşanan küresel yayılma ve serbestleşme politikaları,
1970’li yıllardan beri dünyada yaşanan küresel ölçekteki ekonomik durgunluk, enerji darboğazları, ekonomik krizler ve aşırı bütçe açıkları,
IMF, Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü gibi uluslar arası kuruluşların az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kamu yönetimi sistemlerini dönüştürme politikalarında önemli bir rol oynamaları ve Türkiye başta olmak üzere
86
ekonomik kriz yaşayan ülkelere krediler vererek yapısal ve sektörel uyarlama politikaları önermesi,
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler ve e-Avrupa Girişimi bağlamında e-devlet uygulamasına geçişi hızlandıran uluslar arası program ve politikaların gündeme gelmesi,
Avrupa Birliği müktesebatına uyum politikaları çerçevesinde toplumsal, ekonomik, hukuk, siyasal ve yönetsel alanlarda yeniden yapılanma yükümlülüklerinin gündeme gelmesi, şeklinde sıralayarak özetlemek mümkündür.87
2.8 Yapısal Değişim Örneği Olarak Yönetim Reformlarının Değerlendirilmesi