“Bilişim Teknolojilerini ve e-Devleti daha çaplı kamu reform programlarının bir parçası olarak algılamak gerekir. Bu çerçevede hükümetin yürütmekte olduğu kamu yönetimi reformu ve yerel yönetim reformunun bir ayağı e-Devlet dönüşüm reformu olmalı ve hazırlanacak reform yasalarında e-Devlet uzmanlarının görüşleri alınmalıdır. Aksi takdirde, daha yasa tam manasıyla yürürlüğe girmeden bu defa e-dönüşüm projesinin gereği olarak yeni onarımlara gidilmek zorunda kalınabilir. O halde bütün kamu yönetimi reformlarına e-Devlet bileşeni de dahil edilmeli, yapılacak modellemede e-Devlet gerekleri dikkate alınmalıdır.”154
E-Devlet ile ilgili araştırmalarda en çok rastlanan kavramlardan biri portaldır. Portal, Türkçe bir kelime değildir. Portalın kelime anlamı; “sadece bir konuda yoğunlaşmış bilgilerin
152
http://www.meslekiyeterlilik.com/E-Belediye/2.E-Devlet%20ve%20Temel%20Yapitaslari.pdf.18.04.2009 153
Balcı, Asım, E-Devlet: Kamu Yönetiminde Yeni Perspektifler, Fırsatlar ve Zorluklar, Seçkin Y,Ankara, 2003,s. 265-280.
154
yer aldığı genel ağ sayfası’dır. Bu çalışmada portal yerine genel ağ sayfası ifadesi kullanılmıştır.155
“Kamu Kurumlarında teknolojinin etkili ve verimli kullanımını zorunlu kılan temel etmenler söz konusudur. Bunlar; vatandaşın, değişen ve gelişen yaşamsal beklentilerinin sürekli olarak yükselmesi, hizmet sunma maliyetlerinin teknolojilerin yardımı ile düşürülebilecek olması, küresel rekabetin inanılmaz boyutlara ulaştığı dünya ölçeğinde, sağlıklı ekonomik gelişimin ne denli önemli olduğunun açık olması, böylesine yoğun bir ortamın en önemli taşının doğru bilgiye en hızlı biçimde ulaşabilmek, hızlı ve doğru karar verebilmek olması, daha tutarlı, daha etkili ve daha güvenli bir yönetim ve üretim altyapısını oluşturabilmek için, kamu verimliliğinin ve saydamlığının artırılmasına duyulan gereksinimdir.”156
Türkiye’de 25 Ağustos 2005 tarihi itibarıyla; kamu hizmeti sağlayan kurum ve kuruluşlara ait 6.722 internet sitesi bulunmaktadır. Bunların genellikle merkezi idareye bağlı kamu kuruluşlarına ait ‘gov.tr’ uzantılı 3.029, yerel yönetimlere ait ‘bel.tr’ uzantılı 1.001, ilköğretim ve liselere ait ‘k12.tr’ uzantılı 2.372, üniversitelere ve enstitülere ait ‘edu.tr’ uzantılı 186, askeri hizmetlere ait ‘mil.tr’ uzantılı 8 ve asayiş hizmetlerine ait ‘pol.tr’ uzantılı 126 internet sitesidir.157
Telekomünikasyon ve internetin özel sektörde başarılı bir şekilde uygulanmasının getirileri ve katkıları OECD’nin1999 yılında yayımladığı araştırma sonuçlarında şu şekilde ifade edilmektedir:
E-ticaret elektronik iletişimi artırmıştır. Bu durumda tüm işletmelere, tüketicilere daha ucuz ve kolay ulaşma imkânı sağlayabilmektedir.
Tüm işletmecilik faaliyetlerinde zamanın etkin kullanımı ve zamandan tasarruf sağlanmaktadır.
İhtiyaç duyulan belgelerin tümü elektronik ortamda hazırlanabilmekte ve bu belgeler e-ticaret sırasında ilgililerin kullanımına sunulmaktadır.
E-ticaret, eğitim, kültür, sağlık ve sosyal güvenlik gibi alanlarda da internet kullanımını yaygınlaştırmıştır.
155
Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/.18.04.2009 156
http://www.bilisimsurasi.org.tr/e-turkiye/docs/e-Devlet_donusumu_07042009.doc. 157
Gerçekten de 1990’lı yılların sonunda bilgi ve iletişim teknolojileri alanında yaşanan devrim bir yandan da kamu hizmetlerine internet üzerinden ulaşılabilme olanağı verirken, diğer taraftan da devletin yapısı ve işlevlerinde temel ve hızlı bir dönüşüm öngörmektedir. Bu bağlamda e-devlete geçiş, devleti yeniden yapılandırma strateji ve politikalarının temel aracı olarak kabul edilmektedir. Dünyada e-devlet uygulamalarının geçişi gerekli kılan nedenler de, bu temel düşünceyi destekler niteliktedir. Bu nedenler şu şekilde özetlenebilir:
Bilgi toplumuna geçişin bir sonucu olarak, hükümetlerin “bilgi ekonomisini geliştirmek için gerekli alt yapıyı oluşturmak zorunda olması,
Hükümetlerin “e-iş” süreçlerini kendilerine örnek alarak geliştirmesi ve yeni teknolojileri ve elektronik araçları yaygınlaştırması,
Kamu hizmetlerinin çevirim içi olması için hükümetlere yönelik baskıların artması(özellikle vatandaşların müşteri anlayışlıyla kamu hizmetlerine yönelik beklentileri),
E-devletin, artan rekabetçi ekonominin anahtar faktörü olarak görülmesi. Ayrıca e-devlet anlayışının yeni bir yönetim felsefesi olarak hızla yaygınlaşmasında şu hususların oldukça etkili olduğu söylenebilir:
Kamu sektörü ve özel sektör ortaklıklarının giderek artması,
Özel sektör şirketleri, resmi daireler, sivil dernekler, araştırma enstitülerinin birleşmelerinin gerçekleşmesi,
Şirketler arası işbirliklerinin önem kazanması,
Son kullanıcıların giderek öneminin artması ve vatandaşın ihtiyaç duyduğu bilgiye direk olarak kendisinin ulaşması.
E-devlete geçişi zorunlu kılan ve oldukça hızlı bir biçimde yeni yönetim anlayışı olarak yansımasına etki eden faktörler dikkate alındığında, e-devlet kavramının kendiliğinden ortaya çıkmadığını; giderek artan ve sürekli değişen toplumsal ihtiyaçlara düşük maliyette, hızlı ve etkin bir şekilde cevap verebilme istek ve beklentilerinden kaynaklandığını söylemek mümkündür.158
158
E-Devlet, Türkiye’de de gittikçe kabul gören ve önem verilen bir alandır. Devlet, özel sektör, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler e-dönüşüm sürecinde yer almakta, çeşitli görevler üstlenmektedirler.
Kamu kurum ve kuruluşları genel ağ sayfalarını düzenleyip hizmete sokarken, üniversiteler de hem genel ağ sayfaları ile ilgilenip hem de lisans ve yüksek lisans programlarında e-Devlete yer vermektedirler. Örneğin; İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümlerinde “Elektronik Devlet”, Yönetim Bilimleri Yüksek Lisans Programında “Elektronik Bilgi Çağında Kamu Yönetimi” isimli derslere öğretim programlarında yer verilmiştir.159
Özel sektör, özellikle maliye, vergi ve sosyal güvenliğe dair işlemlerinde e-Devlet hizmetlerinden yoğun bir şekilde yararlanmakta, şirket yapılanmalarını ve personel istihdamlarını buna göre düzenlemektedirler. Basın-yayın organları da internet ve e-Devlete yönelik haberlere daha çok ilgi göstermekte, bu alandaki uygulamalarla ilgili gelişmeleri topluma iletmekte ve yeni uygulamaların insanlara faydalı olacağı yönünde tavır sergilemektedirler.
İlk olarak 2002 yılında tüm Nüfus İşleri Müdürlükleri birbiri ile MERNİS üzerinden iletişime geçmeye başlamıştır160.
3.3 Geleneksel Devlet/E-Devlet Karşılaştırılması