Yukarıdaki tüketici tanımı uyarınca tüketici sayılması gerektiği hâlde, Deceptive Trade Practise Act’in 17.49. maddesinde bu tanıma bazı istisnalar getiril- miştir. Buna göre bazı meslekler, bedensel zarara yol açan hukukî olaylar ve belli bir miktarın üstündeki işlemler tüketici işlemi sayılmamıştır.
Öncelikle özü danışmanlık sağlamak olan tavsiye, fikir ve düşünce açıklama- sında bulunmak şeklinde yerine getirilen profesyonel hizmetler nedeniyle zarara uğ- ranıldığı gerekçesiyle Deceptive Trade Practise Act kapsamında bir dava açılamaya- caktır. Burada bütün profesyonel hizmetler değil, sadece özü bu şekilde danışmanlık
152 Marshall v. Quinn-L Equities, Inc., (1988). Bkz. ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 2.033. 153
Riverside National Bank v. Lewis, Texas Yüksek Mahkemesi, (1980). Bkz. ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 2.033.
154 ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 2.033. 155 ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 2.033.
olan profesyonel hizmetler bu kapsamdadır. Örneğin bir emlakçının alıcıya gayri- menkulün değerine ilişkin çeşitli verilere göre hazırladığı bir rapor, bu kapsamda bir danışmanlık hizmetidir. Fakat aynı emlakçının, satıcının evini satmak için satış liste- sine koyması ve alıcılara reklamını yapması ise bu kapsamda bir danışmanlık hizmeti olmayıp, diğer şartları tutuyorsa Deceptive Trade Practise Act kapsamında bir tüketi- ci işlemidir156.
Bununla birlikte bu istisna kapsamındaki profesyonel hizmetler yerine getirilir- ken bir gerçek hakkında açıkça yanlış beyanda bulunulmuş, Kanunun 17.46 (b) mad- desinde belirtilen bilgi açıklama zorunluluğu ihlâl edilmiş ve açık garanti hükümleri ihlâl edilmişse bu hizmetlerin mağduru da tüketici sayılacaktır. Başka bir deyişle bu tür profesyonel hizmetlerin genel olarak standardına uygun icra edilmediği, örneğin avukatın iyi savunma yapmadığı gibi hususlar, Deceptive Trade Practise Act kapsa- mında bir koruma sağlamamaktadır. Şayet bir gerçeğin yanlış beyan edilmesi veya bilgi açıklama zorunluluğunun ihlâl edildiği durumlarda ise bu hizmetler açısından
Deceptive Trade Practise Act geçerli olacak ve tüketici işlemi sayılacaktır157.
Öte yandan bedensel zarar ve ölüm nedeniyle Deceptive Trade Practise Act
hükümlerine dayanılarak talepte bulunulamayacaktır. Ancak özel bir kanunda158, bu
konuda yaşanılacak anlaşmazlıklarda Deceptive Trade Practise Act hükümleri uygu- lanır şeklinde bir hüküm varsa ve bu özel kanun hükümlerine göre bedensel zarar ve ölüm nedeniyle tazminat istenebiliyorsa, bu durumda söz konusu Kanun hükümleri uyarınca tazminat talep edilebilecektir. Aynı şekilde 1995 yılında yapılan değişiklik sonrası Deceptive Trade Practise Act kapsamında manevi zararların talep edilebilme- si için, bilerek veya isteyerek söz konusu hukuka aykırı fiilin işlenmesi gerekmekte- dir159.
156 Bunun gibi avukat, doktor, fizik tedavici ve mimar gibi profesyonel meslek sahiplerinin hizmetleri genellikle bu istisna kapsamına girmekte olup tüketici işlemi değildir. Bkz. ALDERMAN, Texas Consumer Law, s. 61; SATTLER/DWYRE, s. 7.
157
ALDERMAN, Texas Consumer Law, s. 62.
158 Bu şekilde DTPA’ya yollama yapan kanunlara “Tie-in stattute” adı verilmektedir. Texas eyaletin- de bu şekilde 41 Kanun bulunmaktadır. Bkz. ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 10.04. 159 ALDERMAN, The Lawyer’s Guide, s. 3.05; SATTLER/DWYRE, s. 9.
Örneğin tüketiciye gizli ayıplı bir otomobil satılmış olması nedeniyle tüketici kaza yapıp yaralandığı takdirde, maddî zararlarını Deceptive Trade Practise Act hü- kümleri uyarınca talep edebilecek, ancak bedensel zarardan dolayı uğradığı zararı bu kapsamda talep edemeyecektir. Diğer yandan, bir fitnes kulübüne giden ve kendisine yanlış bilgi verilmesi sonucu fitnes aletlerini kullanırken bedensel zarara uğrayan bir tüketici, fitnes kulüpleri özel kanunla düzenlendiğinden ve bu kanun da Deceptive Trade Practise Act’e yollama yapıldığından, diğer ekonomik zararlarının yanı sıra
uğradığı acı ve ızdırap ile iş ve güç kaybı nedeniyle de tazminat alabilecektir160.
Ayrıca 17.49 (a) maddesinde yayın kuruluşları açısından da bir istisna getiril- miştir. Buna göre düzenli yayınlanan bir gazete, bir dergi veya telefon rehberi, yayın istasyonu ya da reklam panolarında yayınlanan reklamların içeriği aldatıcı veya hak- sız dahi olsa, bu sayılanların reklamla ilgili olarak bir sorumlulukları bulunmamakta- dır. Bununla birlikte şayet bunlar reklamdaki hukuka aykırılığı biliyorlar veya rekla- mı yapılan ürünün satışı veya dağıtımına ilişkin olarak doğrudan veya önemli bir
menfaatleri söz konusu ise sorumlu olacaklardır161.
Son olarak Deceptive Trade Practise Act belli bir miktarın üzerindeki işlemleri kanun kapsamı dışında tutmuştur. Buna göre eğer bir yazılı sözleşmeyle yapılan iş- lem 100.000 USD’den fazla ise söz konusu işlem tüketici işlemi sayılmayacak ve Deceptive Trade Practise Act kapsamında sağlanan korumalardan faydalanamaya- caktır. Ayrıca söz konusu sözleşmenin tek bir işlem olması şart olmayıp, aynı proje kapsamında yapılan birden fazla işlem söz konusuysa bunların toplam miktarı esas
alınacaktır162. Bununla birlikte bu sözleşme yapılırken tüketici bir avukattan yardım
almışsa, söz konusu avukatın satıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak öneril- memiş, tavsiye edilmemiş veya seçilmemiş olması gerekir. Yazılı sözleşmenin konu- sunun tüketicinin konutu olduğu durumlarda ise bu parasal sınır uygulanmayacak- tır163.
160 ALDERMAN, Texas Consumer Law, s. 63. 161 ALDERMAN, Texas Consumer Law, s. 64. 162
Örneğin 50.000 USD’ye bir bina satın alınması, 75.000 USD’ye de bunun tadilatı için anlaşma yapılmışsa, toplam miktar 100.000 USD’den fazla olduğu için tüketici işlemi söz konusu olmaya- caktır.
Parasal tutarı 500.000 USD’ye kadar olan ve aynı hukuki sebepten kaynakla- nan işlemler de yine tüketici işlemi sayılacaktır. Bu durumda tüketicinin satıcı tara- fından sağlanmış bir avukat tarafından temsil edilmeme şartı da bulunmamaktadır. Buradaki miktar da toplam miktar olup, aynı hukuki sebep kapsamında yapılan farklı
işlemlerin toplamı esas alınarak bu miktar hesaplanacaktır164. Fakat işlemin konusu
tüketicinin konutu ise bu takdirde söz konusu limite bakmaksızın tüketici işlemi sayı- lacaktır.
Sonuç olarak şunu diyebiliriz ki, her ne kadar tacirler, şirketler ve Texas eyaleti de kapsama alınmak suretiyle tüketici tanımı çok geniş yapılmışsa da, en fazla 500.000 USD’ye kadar olan işlemler tüketici işlemi olarak kabul edilmiştir. Bu da kanun koyucunun sadece sıradan işlemlerin tüketicinin korunması ayrıcalığından faydalanmasını öngördüğü, çok büyük hacimli ticarî işlemler açısından ise bu ayrıca- lığı öngörmediği ve bunların genel hükümlere tâbi olmasını istediğini göstermekte- dir. Tüketicinin tanımı yapılırken, Avrupa Birliği ve ülkemizde geçerli olan amaca göre tanımlama kıstasına göre değil, işlemin miktarı esas alınarak tüketici tanımı yapılmış ve ona göre koruma sağlanmıştır.