Sulu denemede 1000 tane ağırlığı

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun baĢakta 1000 tane ağırlığı bakımından ön varyans analiz sonucu Çizelge 4.72‟de verilmiĢtir. Bu özellik yönüyle genotipler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli çıkmıĢ ve kalıtım analizi yapılmıĢtır.

Çizelge 4.72. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin 1000 Tane Ağırlığına Ait Ön Varyans Analizi

Kaynaklar SD KT KO

Tekerrür 1 27.783 27.783

Ebeveny ve Melezler (Genotip) 14 612.599 43.757**

Hata 14 118.416 8.485

Genel 29 758.798

VK: %5; ** %1 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun 1000 tane ağırlıkları Çizelge 4.73‟de sunulmuĢtur.

Çizelge 4.73. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin 1000 Tane Ağırlıkları (g)

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 52.9 54.0 43.0 57.9 50.9 YÇ 45 (2) 47.2 48.6 50.1 52.1 Gerek 79 (3) 43.3 51.3 48.6 YÇ 52 (4) 56.6 53.2 Ahmetağa (5) 42.6 Melez ortalaması 51.0 Anaç ortalaması 48.5 Genel ortalama 50.2 AÖF (%): 6.23

Çizelge 4.73.‟de görüldüğü üzere, sulu Ģartlarda denenen genotiplerin 1000 tane ağırlığı genel ortalaması 50.2 g olurken; anaçların ortalaması 48.5 g ve melezlerin ortalaması ise 51.0 g olmuĢtur. Anaçlardan en düĢük değer (42.6 g) Ahmetağa çeĢidinde, en yüksek değer ise (56.6 g) YÇ 52 genotipinde olmuĢtur. Melezlerde ise en düĢük 1000 tane ağırlığı değeri 43.0 g ile Konya 2002 x Gerek 79 melez kombinasyonunda, en yüksek değer ise 57.9 g ile Konya 2002 x YÇ 52 melez kombinasyonunda bulunmuĢtur.

4.4.5.2.1. Sulu denemede 1000 tane ağırlığına ait genetik komponentler

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel melezlerinin 1000 tane ağırlıklarına ait genetik komponentler Çizelge 4.74‟de sunulmuĢtur. Çizelgede görüldüğü gibi, dominantlık varyansının (H1) (53.619) eklemeli

varyanstan (D) (33.752) büyük çıkması bu karakterin eklemeli olmayan gen etkisinde olduğunu göstermektedir. Gen etki değerinin (D-H1) negatif çıkması (-19.867) dominant gen etkilerinin eklemeli gen etkilerinden fazla olduğuna iĢaret etmektedir. Ortalama dominantlık derecesinin (H1/D)1/2 1‟den büyük olması (1.260) üstün

dominantlığın var olduğunu göstermektedir. Ebeveynlerin dominant genlerin sayısının resesif gen sayısına oranının (KD/KR) 1‟den büyük olması (1.486) dominant allellerin gen frekansının üstün olduğunu göstermektedir. Dominant ve resesif allellerin oranının (H2/4H1) (0.275) 0.25 değerinden farklı çıkması dominant ve resesif allellerin

frekansının eĢit olmadığını göstermiĢtir. GeniĢ anlamda kalıtım derecesi (H2

) 0.549 ve dar anlamda kalıtım derecesi (h2_{) 0.374 olarak bulunmuĢtur. Bu özellik üzerinde}

eklemeli olmayan genlerin etkili olması, geniĢ anlamda kalıtım derecesinin orta, dar anlamda kalıtım derecesinin düĢük olması, bu özellik üzerinde çevrenin etkisinin yüksek olduğunu ve buna bağlı olarak seçimin durulmanın daha stabil olduğu ileri generasyonlarda yapılmasının uygun olacağı ifade edilebilir.

Çizelge 4.74. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin 1000 Tane Ağırlığına Ait Genetik Komponentler

Genetik Komponentler Parametre

Eklemeli Gen Etkileri (D) 33.752

Genlerin Dominant Etkileri Varyansı (H1) 53.619

Gen DağılıĢına Göre DüzeltilmiĢ Dominantlık Varyansı (H2) 58.885

Heterozigot Lokusun Dominantlık Etkisi (h2_{) 12.210}

Ortalama Dominantlık Derecesi (H1/D)1/2 1.260

Dominant ve Resesif Allellerin Oranı H2/4H1 0.275

Ebeveynlerin Dominant Genlerin Sayısının Resesif Gen Sayısına Oranı (KD/KR) 1.486

Gen Etki Değeri (D-H1) -19.867

GeniĢ Anlamda Kalıtım Derecesi (H2_{) 0.549}

Dar Anlamda Kalıtım Derecesi (h2_{) 0.374}

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve 10 F1 melez

kombinasyonunda 1000 tane ağırlığı açısından genel ve özel kombinasyon etki değerleri Çizelge 4.75‟de verilmiĢtir. Anaçlar arasında en yüksek genel kombinasyon etki değerini 3.526 ile YÇ 52 genotipi verirken, en düĢük etki değerini –3.254 ile Gerek 79 çeĢidi vermiĢtir. Genel kombinasyon etki değeri Konya 2002 çeĢidi ve YÇ 52 genotipi

pozitif-önemli etkiye sahipken, Gerek 79 ve Ahmetağa çeĢitleri negatif-önemli etkiye sahip olmuĢlardır. Melezlerden YÇ45 x Ahmetağa melez ile Gerek x Ahmetağa melez kombinasyonları pozitif-önemli özel kombinasyon etki değerine (3.754) sahip olurken, Konya 2002 x Gerek 79 ve YÇ 45 x YÇ 52 melez kombinasyonları negatif-önemli özel kombinasyon etki değerine (sırasıyla; -5.417 ve -3.335) sahip olmuĢlardır. Diğer melez kombinasyonlarında ise özel kombinasyon etki değeri bakımından önemlilik olmamıĢtır.

Sulu Ģartlarda 1000 tane ağırlığında Konya 2002 çeĢidi ve YÇ 52 genotipinin genel kombinasyon etki değerinin önemli ve pozitif çıkması, sulanan Ģartlarda 1000 tane ağırlığının artırılması çalıĢmalarında Konya 2002 çeĢidi ve YÇ 52 genotipi anaç olarak kullanılabilme potansiyeline sahip oldukları kanaati ortaya çıkarmıĢtır. 1000 tane ağırlığı, tane iriliğinin göstergesi olan ve verime etki eden (Akkaya ve ark., 1996; Sade 1999; Tulukçu 2004) YÇ 52 genotipinde çok yüksek oluĢu, bunu Konya 2002‟ nin izleyiĢi ve yerel genotip YÇ 45‟in de buna yakın olması, bu genotiplerin 1000 tane ağırlığının artırılması yönünden önemli olduğu görülmektedir.

YÇ 45 x Ahmetağa ile Gerek 79 x Ahmetağa melez kombinasyonları sulu Ģartlarda 1000 tane ağırlığının artırılması açısından ümit var kombinasyonlar olarak dikkati çekmiĢtir.

Çizelge 4.75. Sulu Deneme Genotip ve Melezlerin 1000 Tane Ağırlığına Ait Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği Etki Değerleri

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 1.521* 2.584 -5.417** 2.654 0.813 YÇ 45 (2) -0.244 1.899 -3.335* 3.754* Gerek 79 (3) -3.254** 0.839 3.293* YÇ 52 (4) 3.526** 1.074 Ahmetağa (5) -1.549*

** %1. *%5 düzeyinde önemli SH (GKY): 0.695; SH (ÖKY): 1.419 SH=standart hata

4.4.5.2.2. Sulu denemede 1000 tane ağırlığına ait melez gücü

Sulu denemeye ait yarım diallel 10 F1 melez kombinasyonunun 1000 tane

ağırlığı bakımından anaç ortalaması (heterosis) ve üstün anaca göre (heterobeltiosis) melez gücü değerleri Çizelge 4.76‟da gösterilmiĢtir.

Çizelge 4.76. Sulu Denemede Melezlerin 1000 tane Ağırlığına Ait Melez Gücü Değerleri (%)

YÇ 45 (2) Gerek 79 (3) YÇ 52 (4) Ahmetağa (5)

Konya 2002 (1) Hs 7.86 -10.62 5.69 6.71 Hb 2.14 -18.68** 2.23 -3.67 YÇ 45 (2) Hs 7.23 -3.47 16.06 Hb 2.84 -11.47* 10.38 Gerek 79 (3) Hs 2.59 13.21 Hb -9.42 12.23 YÇ 52 (4) Hs 7.28 Hb -5.99 Ortalama heterosis (Hs)………..: % 5.25 Ortalama heterobeltiosis (Hb)...: %-1.94 AÖF (%5): 6.23, AÖF (%1): 7.76; ** %1. *%5 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait 1000 tane ağırlıkları açısından melez kombinasyonları arasında heterosis (Hs) değerlerinde istatistiksel önemlilik bulunamamıĢtır. Konya 20002 x Gerek 79 ve YÇ 45 x YÇ 52 melez kombinasyonlarında negatif-önemli (sırasıyla -% 18.68 ve -% 11.47) heterobeltiosis (Hb) değerleri bulunmuĢtur. Ortalama heterobeltiosis değerinin negatif olması 1000 tane ağırlığının azalması yönünde bir dominantlığın var olabileceğini göstermektedir.

4.4.6. Bitki tane verimi

Tahıllarda verim, metrekaredeki baĢak sayısı x baĢaktaki tane sayısı x 1000 tane ağırlığı olarak formüle edilmektedir (Genç 1978, Kün 1996 ve Soylu 1998). Bu sayılan öğelerden herhangi birinin veya birkaçının azlığı ya da çokluğu verime olumlu ya da olumsuz katkılar yapmaktadır. Bu sayılan öğelere birinci derecede etkili olan genotip olmakla birlikte, besin maddeleri ve çevre Ģartlarıda önemli katkı sağlamaktadır.