Sulu denemede bitki boyu

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun bitki boyuna ait ön varyans analiz sonucu Çizelge 4.47‟de verilmiĢtir. Bu özellik yönüyle genotiplerin arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli çıktığı için kalıtım analizlerine gidilmiĢtir.

Çizelge 4.47. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin Bitki Boyuna Ait Ön Varyans Analizi

Kaynaklar SD KT KO

Tekerrür 1 48.387 48.387

Ebeveny ve Melezler (Genotip) 14 9071.625 647.973**

Hata 14 381.287 27.2334

Genel 29 9501.290

VK: %4; ** %1 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel melezlerine ait bitki boyu değerleri Çizelge 4.48‟de sunulmuĢtur.

Çizelge 4.48. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin Bitki Boyları (cm)

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 93.6 136.2 113.9 127.6 98.5 YÇ 45 (2) 148.0 136.2 144.5 146.4 Gerek 79 (3) 107.2 127.5 116.9 YÇ 52 (4) 128.5 129.3 Ahmetağa (5) 98.3 Melez ortalaması 127.7 Anaç ortalaması 115.1 Genel ortalama 123.5 AÖF (%):11.19

Sulu Ģartlarda denenen genotiplerin bitki boyları genel ortalaması 123,5 cm olurken; anaçların ortalaması 115.1 cm ve melezlerin ortalaması ise 127.7 cm olmuĢtur. Anaçlardan en düĢük bitki boyu değeri (93.6 cm) Konya 2002 çeĢidinde tespit edilirken, en yüksek değer (148.0 cm) YÇ 45 genotipinde tespit edilmiĢtir. Melezlerde ise en düĢük bitki boyuna 98.5 cm ile Konya 2002 x Ahmetağa melez kombinasyonu sahip olurken, en yüksek 146.4 cm ile YÇ 45 x Ahmetağa melez kombinasyonu sahip olmuĢtur (Çizelge 4.48).

4.4.2.2.1. Sulu denemede bitki boyuna ait genetik komponentler

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun bitki boylarına ait genetik komponentler Çizelge 4.49‟da sunulmuĢtur. Çizelgede görüldüğü gibi, dominantlık varyansının (H1) (285.793) eklemeli varyantsan

(D) (505.562) küçük çıkması, bu karakterin eklemeli gen etkisinde olduğunu göstermektedir. Gen etki değerinin (D-H1) pozitif çıkması (219.769) eklemeli gen etkilerinin dominant gen etkilerinden fazla olduğunu belirtmektedir. Ortalama dominantlık derecesinin (H1/D)1/2 1‟den küçük olması (0.752) eksik dominantlığın var

olduğunu göstermektedir. Ebeveynlerin dominant genlerin sayısının resesif gen sayısına oranının (KD/KR) 1‟den küçük olması (0.946) resesif genlerin çoğunlukta olduğuna iĢaret etmektedir. Dominant ve resesif allellerin oranının (H2/4H1) (0.580) 0.25

değerinden farklı olması dominant ve resif allellerin frekanslarının eĢit olmadığını göstermektedir. GeniĢ anlamda kalıtım derecesi (H2_{) 0.839 ve dar anlamda kalıtım}

derecesi (h2) 0.581 olarak tespit edilmiĢtir. Sulu denemede bitki boyu özelliğinin eklemeli gen etkisi altında olduğunun belirlenmesi, eksik dominantlığın hakim olması, geniĢ anlamda kalıtım derecesinin yüksek, dar anlamda kalıtım derecesinin orta düzeyde olması, bu koĢullarda yapılacak çeĢit geliĢtirme çalıĢmaları için bu özellikle ilgili seleksiyona erken generasyonlarda baĢlanmasının mümkün olabileceğine iĢaret etmektedir.

Çizelge 4.49. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin Bitki Boylarına Ait Genetik Komponentler

Genetik Komponentler Parametre

Eklemeli Gen Etkileri (D) 505.562

Genlerin Dominant Etkileri Varyansı (H1) 285.793

Gen DağılıĢına Göre DüzeltilmiĢ Dominantlık Varyansı (H2) 663.391

Heterozigot Lokusun Dominantlık Etkisi (h2_{) 395.648}

Ortalama Dominantlık Derecesi (H1/D)1/2 0.752

Dominant ve Resesif Allellerin Oranı H2/4H1 0.580

Ebeveynlerin Dominant Genlerin Sayısının Resesif Gen Sayısına Oranı (KD/KR) 0.946

Gen Etki Değeri (D-H1) 219.769

GeniĢ Anlamda Kalıtım Derecesi (H2_{) 0.839}

Dar Anlamda Kalıtım Derecesi (h2_{) 0.581}

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve 10 F1 melez

kombinasyonunda bitki boyu açısından genel ve özel kombinasyon etki değerleri Çizelge 4.50‟de takdim edilmiĢtir. Anaçlar arasında en yüksek genel kombinasyon etki değerini 16.897 cm ile YÇ 45 genotipi verirken, en düĢük -11.089 cm ile Konya 2002

çeĢidi vermiĢtir. Genel kombinasyon etki değeri bütün anaçlarda %1 düzeyinde önemli olup, YÇ 45 ve YÇ 52 genotipleri pozitif-önemli; Konya 2002, Gerek 79 ve Ahmetağa çeĢitleri negatif-önemli etkiye sahip olmuĢtur. Melezler arasında özel kombinasyon etki değeri bakımından en yüksek değer 13.624 ile YÇ 45 x Ahmetağa melezinde, en düĢük -6.290 ile Konya 2002 x Ahmetağa melezinde bulunmuĢtur. Melezlerden Konya 2002 x YÇ 52, YÇ 52 x Ahmetağa %1, Konya 2002 x YÇ 45, Konya 2002 x Gerek 79, Gerek 79 x Ahmetağa ve YÇ 45 x Ahmetağa %5 düzeyinde pozitif-önemli etkiye sahip olurken; sadece Konya 2002 x Ahmetağa melez kombinasyonu negatif-önemli etkiye sahip olmuĢ ve diğer melez kombinasyonlarında özel kombinasyon etki değeri önemsiz bulunmuĢtur. Sulanan Ģartlarda yatma büyük problem olduğundan ve sudan gübreden daha etkili yararlanılarak hasat indeksinin artırılması beklentisinden dolayı genel kombinasyon etki değeri negatif önemliliğe (-11.089 ve -7. 629) sahip olan Konya 2002 ve Ahmetağa çeĢitleri boy azaltıcı anaçlar olarak kullanılabilir nitelikte görülmüĢtür. Ayrıca negatif düzeyde önemli özel kombinasyon etki değerine sahip (-6.290) Konya 2002 x Ahmetağa melez kombinasyonu boy kısalığı açısından ümit var bir kombinasyon olarak gözükmektedir. Bu nedenle uzun boylu genotiplerin yatmadan kaynaklı verim düĢüklüklerinin (Kelbert ve ark., 2004) önüne geçmek ve bitki boyunu makul seviyede azaltmak maksatlı Konya 2002 ve Ahmetağa çeĢitleri boy azaltıcı anaçlar olarak kullanılabilir. Ayrıca sulanan alanlar için kısa boylu melez kombinasyonu olan Konya 20002 x Ahmetağa genotipine ait döller takip edilmelidir.

Çizelge 4.50. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin Bitki Boyuna Ait Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği Etki Değerleri

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) -11.089** 6.888* 6.081* 8.774** -6.290* YÇ 45 (2) 16.897** 0.395 -2.312 13.624** Gerek 79 (3) -4.596** 2.181 5.567* YÇ 52 (4) 6.411** 7.010* Ahmetağa (5) -7.624**

** %1. *%5 düzeyinde önemli SH (GKY): 1.247; SH (ÖKY): 2.546 SH=standart hata

4.4.2.2.2. Sulu denemede bitki boyuna ait melez gücü

Sulu denemeye ait yarım diallel 10 F1 melez kombinasyonunun bitki boyu

bakımından anaç ortalaması (heterosis) ve üstün anaca göre (heterobeltiosis) melez güçleri Çizelge 4.51‟de verilmiĢtir.

Çizelge 4.51. Sulu Denemede Melezlerin Bitki Boyuna Ait Melez Gücü Değerleri (%) YÇ 45 (2) Gerek 79 (3) YÇ 52 (4) Ahmetağa (5)

Konya 2002 (1) Hs 12.75 13.45 14.90 2.66 Hb -7.97* 6.25 -0.70 0.20 YÇ 45 (2) Hs 6.74 4.52 18.88 Hb -7.97* -2.36 -1.08 Gerek 79 (3) Hs 8.19 13.72 Hb -0.87 9.00 YÇ 52 (4) Hs 14.02 Hb 0.62 Ortalama heterosis (Hs)……….:10.98 Ortalama heterobeltiosis (Hb)...:-0.48 AÖF (%5): 11.19, AÖF (%1): 15.54; *%5 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait bitki boyu açısından tüm genotiplerin heterosis (Hs) değerleri önemsiz bulunmuĢtur. Bitki boyu yönüyle heterobeltiosis (Hb) değerleri Konya 2002 x YÇ 45 ve YÇ 45 x Gerek 79 melez kombinasyonlarında negatif önemli (her ikisi için de -7.97 değeri ile) bulunmuĢtur. Bu iki melez popülasyon kısa boylu hatların elde edilmesi açısından potansiyel içeren ve dikkatle izlenmesi gereken popülasyonlar olarak görülmüĢtür.

4.4.3. Yaprak alanı indeksi

Daha geniĢ bayrak yaprak alanına sahip çeĢitlerin bayrak yaprağı alanının tane verimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu bilinmektedir (ġener ve ark., 1999). Birim alandaki yaprak miktarının ölçüsü olan yaprak alanı indeksinin belirlenmesiyle bu amaca hizmet edilmektedir. Bayrak yaprağının bitki fotosentezine ve dolayısıyla tane geliĢimini sağlayan fotosentez ürünlerine önemli bir katkı yaptığı bilinmektedir. Bunlara dayanarak, baĢarılı bir ıslah programı için bayrak yaprağı özelliklerinin de (bayrak yaprak uzunluğu, eni ve alanı) diğer buğday ıslahı karakterlerine ilave edilmesiyle daha iyi sonuçlara ulaĢmak mümkündür (Spagnoletti ve Qualset 1990). Kimi bulgulara göre, yaprak alanı geniĢledikçe, tane dolumuna katkısı artmakta, fakat kurağa mukavemeti azalmaktadır (Kalaycı ve ark., 1998).