Kuru denemede baĢakta tane sayısı

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel melez popülasyonlarındaki baĢakta tane sayısına ait ön varyans analiz sonuçları Çizelge

4.57‟de verilmiĢtir. BaĢakta tane sayısı bakımından genotipler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli olduğu için kalıtım analizleri yapılmıĢtır.

Çizelge 4.57. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Ön Varyans Analizi

Kaynaklar SD KT KO

Tekerrür 1 73.633 73.633

Ebeveny ve Melezler (Genotip) 14 2095.379 149.670**

Hata 14 244.387 17.456

Genel 29 2413.399

VK: %9; ** %1 düzeyinde önemli

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun baĢakta tane sayıları Çizelge 4.58‟de gösterilmiĢtir.

Çizelge 4.58. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayıları (adet)

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 41.5 49.2 35.3 36.3 48.0 YÇ 45 (2) 41.0 42.7 37.1 51.3 Gerek 79 (3) 30.2 30.5 44.2 YÇ 52 (4) 27.5 44.1 Ahmetağa (5) 59.0 Melez ortalaması 41.9 Anaç ortalaması 39.8 Genel ortalama 41.2 AÖF (%5): 8.96

Kuru Ģartlarda denenen genotiplerin baĢakta tane sayısı genel ortalaması 41.2 adet olurken; anaçların ortalaması 39.8 adet ve melezlerin ortalaması ise 41.9 adet olmuĢtur. Anaçlardan en düĢük değeri (27.5 adet) YÇ 52 genotipi, en yüksek değeri (59.0 adet) Ahmetağa çeĢidi göstermiĢtir. Melezlerde ise en düĢük baĢakta tane sayısı 30.5 adet ile Gerek 79 x YÇ 52 melez kombinasyonunda olurken, en yüksek 51.3 adet ile YÇ 45 x Ahmetağa melez kombinasyonunda olmuĢtur (Çizelge 4.58). Tane verimi üzerine önemli etki yapan baĢakta tane sayısının (Sayre ve ark., 1997; Sade 1999; Reynolds ve ark., 2004; Özberk ve Özberk 2004), Ahmetağa çeĢidinde çok yüksek oluĢu, bunu Konya 2002 nin izleyiĢi ve yerel genotip YÇ 45‟in de buna yakın olması, bu genotiplerin baĢakta tane sayısının artırılması yönünden dikkate alınması gerektiğini göstermektedir.

4.4.4.1.1. Kuru denemede baĢakta tane sayısına ait genetik komponentler

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun baĢakta tane sayısına ait genetik komponentler Çizelge 4.59‟da sunulmuĢtur. Çizelgede görüldüğü gibi, dominantlık varyansının (H1) (56.284) eklemeli

varyanstan (D) (147.929) küçük çıkması bu karakterin eklemeli gen etkisinde olduğunu göstermektedir. Gen etki değerinin (D-H1) pozitif çıkması (91.645) eklemeli gen etkilerinin dominant gen etkilerinden fazla olduğunu belirtmektedir. BaĢakta tane sayısının eklemeli gen etkisi altında olduğuna dair bu sonuç, Mann ve Sharma (1995), Soylu (1998), Balcı ve Turgut (2002), Tulukcu (2004), Yıldırım (2005) ve Göçmen (2006)‟nın sonuçlarıyla uyum içindedir. Ekse ve Demir (1985), Kınacı (1991), Kınacı ve Demir (1994) ve Kınacı (1996) ise baĢakta tane sayısına eklemeli olmayan gen etkisinin önemli olduğunu bulmuĢlardır. Ortalama dominantlık derecesinin (H1/D)1/2

1‟den küçük olması (0.617) eksik dominantlığın var olduğunu göstermektedir. Ebeveynlerin dominant genlerin sayısının resesif gen sayısına oranının (KD/KR) 1‟den büyük olması (1.362) dominant allellerin gen frekanslarının üstün olduğunu göstermektedir. Dominant ve resesif allellerin oranının (H2/4H1) (0.617) 0.25

değerinden uzak olması dominant ve resesif allellerin frekansının eĢit olmadığını göstermiĢtir. Dar anlamda kalıtım derecesi (h2_{) 0.677 olarak tespit edilmiĢtir Bu}

özelliğin eklemeli gen etkisi tesirinde olması ve dar anlamda kalıtım derecesinin yüksek olması kuru Ģartlar için yapılacak ıslah çalıĢmalarında bu özelliğe dayalı erken generasyonlardan itibaren yapılacak seleksiyonda baĢarı Ģansının yüksek olduğunu göstermektedir. Elde edilen bulgulara göre seleksiyonunun erken dönemde yapılmasına imkan sağlayan baĢakta tane sayısı, baĢakçıklar üzerinde kolayca gözle ayırt edilebilmesinden dolayı ıslahçıya seçimin çok hızlı ve kolay yapılabilmesi Ģansını da sağlamaktadır.

Çizelge 4.59. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Genetik Komponentler

Genetik Komponentler Parametre

Eklemeli Gen Etkileri (D) 147.929

Genlerin Dominant Etkileri Varyansı (H1) 56.284

Gen DağılıĢına Göre DüzeltilmiĢ Dominantlık Varyansı (H2_{) 131.941}

Heterozigot Lokusun Dominantlık Etkisi (h2

) 3.765

Ortalama Dominantlık Derecesi (H1/D)1/2 0.617

Dominant ve Resesif Allellerin Oranı H2/4H1 0.586

Ebeveynlerin Dominant Genlerin Sayısının Resesif Gen Sayısına Oranı (KD/KR) 1.362

Gen Etki Değeri (D-H1) 91.645

GeniĢ Anlamda Kalıtım Derecesi (H2

) 0.676

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve F1 melez kombinasyonlarında

baĢakta tane sayısı açısından genel ve özel kombinasyon etki değerleri Çizelge 4.60‟da sunulmuĢtur. Anaçlar arasında en yüksek genel kombinasyon etki değerini 8.349 ile Ahmetağa çeĢidi verirken, en düĢük değeri -6.309 ile YÇ 52 genotipi vermiĢtir. Genel kombinasyon etki değeri YÇ 45 genotipinde ve Ahmetağa çeĢidinde pozitif-önemli (sırasıyla 2.163 ve 8.349) Gerek 79 ve YÇ 52 genotiplerinde negatif-önemli (sırasıyla - 4.866 ve -6.309) olmuĢtur. Melezlerde Konya 2002 x YÇ 45 melez kombinasyonu pozitif-önemli özel kombinasyon etki değeri göstermiĢlerdir. Diğer melez kombinasyonlarında ise özel kombinasyon etki değeri bakımından önemlilik bulunamamıĢtır.

Kuru Ģartlarda ıslah çalıĢmalarında baĢakta tane sayısının artırılması amacıyla YÇ 45 genotipi ve Ahmetağa çeĢidi anaç olarak kullanılabilecek potansiyelde görülmüĢtür. Konya 29002 x YÇ 45 melez kombinasyonu kuru Ģartlarda baĢakta tane sayısının artırılması açısından ümit var kombinasyon olarak gözükmektedir.

Çizelge 4.60. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği Etki Değerleri

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 0.663 5.181* -1.690 0.752 -2.205 YÇ 45 (2) 2.163* 4.210 0.052 -0.405 Gerek 79 (3) -4.866** 0.481 -0.176 YÇ 52 (4) -6.309** 0.867 Ahmetağa (5) 8.349**

** %1. *%5 düzeyinde önemli SH (GKY): 0.999; SH (ÖKY): 2.039 SH=standart hata

4.4.4.1.2. Kuru denemede baĢakta tane sayısına ait melez gücü

Kuru denemeye ait yarım diallel 10 F1 melez kombinasyonunun baĢakta tane

sayısı bakımından anaç ortalaması (heterosis) ve üstün anaca göre (heterobeltiosis) melez gücü değerleri Çizelge 4.61‟de sunulmuĢtur.

Çizelge 4.61. Kuru Denemede Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Melez Gücü Değerleri (%)

YÇ 45 (2) Gerek 79 (3) YÇ 52 (4) Ahmetağa (5)

Konya 2002 (1) Hs 19.27 -9.90 5.22 -4.48 Hb 18.55 -14.94 -12.53 -18.64* YÇ 45 (2) Hs 19.94 8.32 2.60 Hb 4.15 -9.51 -13.05 Gerek 79 (3) Hs 5.72 -0.89 Hb 0.99 -25.08** YÇ 52 (4) Hs 1.96 Hb -25.25** Ortalama heterosis (Hs)………..: 4.78 Ortalama heterobeltiosis (Hb)...: -9.53 AÖF (%5): 8.96, AÖF (%1):12.44; ** %1. *%5 düzeyinde önemli

Kuru denemeye ait baĢakta tane sayısı açısından melezlerin heterosis (Hs) değerleri önemsiz bulunurken, Konya 2002 x Ahmetağa, Gerek 79 x Ahmetağa ve YÇ 52 x Ahmetağa melezleri negatif önemli heterobeltiosis değerleri (sırasıyla -18.64, - 25.08 ve -25.25) vermiĢ ve diğer melez kombinasyonları bu özellik açısından önemlilik arz etmemiĢlerdir. Kuru Ģartlarda baĢakta tane sayısı bakımından ortalama heterosis (Hs) değeri pozitif (4.78) ve ortalama heterobeltiosis değeri negatif (-9.53) olmuĢtur. Ortalama heterobeltiosis değerinin negatif olması baĢakta tane sayısı özelliğinin azalması yönünde bir dominantlığın var olabileceğini göstermektedir. BaĢakta tane sayısı özelliği için pozitif heterosis ve negatif heterobeltiosis değeri bulunan bu çalıĢma; pozitif heterosis (Hs) bakımından Tulukcu (2004)‟nun sonucu ile benzerlik gösterirken, negatif heterobeltiosis (Hb) bakımından Tulukcu (2004), Yıldırım (2005) ve Göçmen (2006)‟in bulguları ile benzerlik göstermektedir.