Sulu denemede baĢakta tane sayısı

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel melez generasyonlarının baĢakta tane sayısına ait ön varyans analiz sonucu Çizelge 4.62‟de verilmiĢtir. Çizelgede görüldüğü gibi, bu özellik yönüyle genotipler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli çıkmıĢ ve kalıtım analizlerine gidilmiĢtir.

Çizelge 4.62. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Ön Varyans Analizi

Kaynaklar SD KT KO

Tekerrür 1 126.075 126.075**

Ebeveny ve Melezler (Genotip) 14 1764.310 126.022**

Hata 14 199.190 14.228

Genel 29 2089.575

VK: %6; ** %1 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel melezlerinin baĢakta tane sayıları Çizelge 4.63‟de gösterilmiĢtir.

Çizelge 4.63. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayıları (adet)

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 51.3 54.3 46.2 39.0 55.4 YÇ 45 (2) 49.7 46.7 41.4 59.6 Gerek 79 (3) 43.5 41.9 51.5 YÇ 52 (4) 31.7 42.5 Ahmetağa (5) 60.1 Melez ortalaması 47.8 Anaç ortalaması 47.3 Genel ortalama 47.7 AÖF(%5):8.09

Çizelge 4.63‟de görüldüğü gibi, sulu Ģartlarda denenen genotiplerin baĢakta tane sayısı genel ortalaması 47.7 adet olurken; anaçların ortalaması 47.3 adet ve melezlerin ortalaması ise 47.8 adet olmuĢtur. Anaçlardan en düĢük değere (31.7 adet) YÇ 52 genotipi, en yüksek değere ise (60.1 adet) Ahmetağa çeĢidi sahip olmuĢtur. Melezlerde ise en düĢük baĢakta tane sayısı 39.0 adet ile Konya 2002 x YÇ 52 melez kombinasyonunda, en büyük ise 59.6 adet ile YÇ 45 x Ahmetağa melez kombinasyonunda elde edilmiĢtir.

4.4.4.2.1. Sulu denemede baĢakta tane sayısına ait genetik komponentler

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun baĢakta tane sayısı bakımından genel ve özel kombinasyon yeteneği değerlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.64‟de sunulmuĢtur. Çizelgede görüldüğü gibi, dominantlık varyansının (H1) (33.776) eklemeli varyanstan (D)

(110.946) küçük çıkması bu karakterin eklemeli gen etkisinde olduğunu göstermektedir. Gen etki değerinin (D-H1) pozitif çıkması (77.170) eklemeli gen etkilerinin dominant

gen etkilerinden fazla olduğunu belirtmektedir. BaĢakta tane sayısının eklemeli gen etkisi altında olduğuna dair bu sonuç, Mann ve Sharma (1995), Soylu (1998), Balcı ve Turgut (2002), Tulukcu ve Sade (2009), Yıldırım (2005) ve Göçmen (2006)‟nın sonuçlarıyla uyum içindedir. Ekse ve Demir (1985), Kınacı (1991), Kınacı ve Demir (1994) ve Kınacı (1996) ise baĢakta tane sayısına eklemeli olmayan gen etkisinin önemli olduğunu bulmuĢlardır. Ortalama dominantlık derecesinin (H1/D)1/2 1‟den küçük

olması (0.552) eksik dominantlığın var olduğunu göstermektedir. Ebeveynlerin dominant genlerin sayısının resesif gen sayısına oranının (KD/KR) 1‟e yakın olması (0.953) dominant ve resesif gen sayılarının birbirine yakın olabileceğini göstermektedir. Dominant ve resesif allellerin oranının (H2/4H1) (0.792) 0.25 değerinden uzak olması

dominant ve resesif allellerin frekansının eĢit olmadığını göstermiĢtir. GeniĢ anlamda kalıtım derecesi 0.653 ve dar anlamda kalıtım derecesi (h2

) 0.581 olarak bulunmuĢtur. Bu özelliğin eklemeli gen etkisi tesirinde olması ve dar anlamda kalıtım derecesinin yüksek olması ve dar anlamda kalıtım derecesinin de yüksek bulunması sulu koĢullarda yapılacak ıslah çalıĢmalarında baĢakta tane sayısı yönüyle erken generasyondan itibaren yapılacak seleksiyonda baĢarı Ģansının yüksek olacağını göstermektedir.

Çizelge 4.64. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Genetik Komponentler

Genetik Komponentler Parametre

Eklemeli Gen Etkileri (D) 110.946

Genlerin Dominant Etkileri Varyansı (H1) 33.776

Gen DağılıĢına Göre DüzeltilmiĢ Dominantlık Varyansı (H2) 106.953 Heterozigot Lokusun Dominantlık Etkisi (h2

) -6.063

Ortalama Dominantlık Derecesi (H1/D) 1/2

0.552

Dominant ve Resesif Allellerin Oranı H2/4H1 0.792

Ebeveynlerin Dominant Genlerin Sayısının Resesif Gen Sayısına Oranı (KD/KR) 0.953

Gen Etki Değeri (D-H1) 77.170

GeniĢ Anlamda Kalıtım Derecesi (H2

) 0.653

Dar Anlamda Kalıtım Derecesi (h2

) 0.581

Sulu denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve 10 F1 melez

kombinasyonunda baĢakta tane sayısı açısından genel ve özel kombinasyon etki değerleri Çizelge 4.65‟de takdim edilmiĢtir. Anaçlar arasında en yüksek genel kombinasyon etki değerini 6.179 ile Ahmetağa çeĢidi, en düĢük etki değerini -8.243 ile YÇ 52 genotipi vermiĢtir. BaĢakta tane sayısı yönüyle, genel kombinasyon etki değeri YÇ 45 (%5) ve Ahmetağa çeĢidi %1 düzeyinde pozitif-önemli YÇ 52 genotipi %1 düzeyinde negatif-önemli olmuĢtur. Melezlerde özel kombinasyon etki değeri bakımından istatistiksel önemlilik bulunamamıĢtır. Sulu Ģartlarda baĢakta tane sayısının

artırılması çalıĢmalarında Ahmetağa çeĢidi ve YÇ 45 genotipi anaç olarak kullanılabilir nitelikte görülmüĢtür.

Çizelge 4.65. Sulu Denemede Genotip ve Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği Etki Değerleri

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 1.657 2.779 -1.300 -2.064 -0.086 YÇ 45 (2) 2.214* -1.357 -0.221 3.557 Gerek 79 (3) -1.807 4.300 -0.571 YÇ 52 (4) -8.243** -3.086 Ahmetağa (5) 6.179**

** %1. *%5 düzeyinde önemli SH (GKY): 0.902; SH (ÖKY): 1.841 SH=standart hata

4.4.4.2.2. Sulu denemede baĢakta tane sayısına ait melez gücü

Sulu denemeye ait yarım diallel 10 F1 melez kombinasyonunun baĢakta tane

sayısı bakımından anaç ortalaması (heterosis) ve üstün anaca göre (heterobeltiosis) melez gücü değerleri Çizelge 4.66‟da sunulmuĢtur.

Çizelge 4.66. Sulu Denemede Melezlerin BaĢakta Tane Sayısına Ait Melez Gücü Değerleri (%)

YÇ 45 (2) Gerek 79 (3) YÇ 52 (4) Ahmetağa (5)

Konya 2002 (1) Hs 7.52 -2.53 -6.02 -0.54 Hb 5.85 -9.94 -23.98** -7.82 YÇ 45 (2) Hs 0.21 1.72 8.56 Hb -6.04 -16.7* -0.83 Gerek 79 (3) Hs 11.44 -0.68 Hb -3.68 -14.34* YÇ 52 (4) Hs -7.41 Hb -29.28** Ortalama heterosis (Hs)………..:1.23 Ortalama heterobeltiosis (Hb)...:-10.68 AÖF (%5): 8.09, AÖF (%1): 11.23; ** %1. *%5 düzeyinde önemli

Sulu denemeye ait baĢakta tane sayısı açısından heterosis değerleri önemsiz bulunurken, Konya 2002 x YÇ 52, YÇ 45 x YÇ 52, Gerek 79 x Ahmetağa ve YÇ 52 x Ahmetağa negatif-önemli heterobeltiosis (Hb) değerleri ( sırasıyla -23.98, -16.7, -14.34 ve -29.28) vermiĢlerdir. Sulu Ģartlarda baĢakta tane sayısı bakımından ortalama heterosis (Hs) değeri pozitif (1.23) ve ortalama heterobeltiosis değeri negatif (-10.68) olmuĢtur. Ortalama heterobeltiosis değerinin negatif olması baĢakta tane sayısı özelliğinin azalması yönünde bir dominantlığın var olabileceğini göstermektedir.

BaĢakta tane sayısı özelliği için pozitif heterosis ve negatif heterobeltiosis değeri bulunan bu çalıĢma sonuçları; pozitif heterosis (Hs) bakımından Tulukcu (2004)‟nun sonucu ile benzerlik gösterirken, negatif heterobeltiosis (Hb) bakımından Tulukcu (2004), Yıldırım (2005) ve Göçmen (2006)‟in bulguları ile benzerlik göstermektedir.

4.4.5. 1000 tane ağırlığı

1000 tane ağırlığı, tane yoğunluğu ve büyüklüğüne bağlı olarak değiĢir. Tanenin irilik dolgunluk, cılızlık durumu ile un verimi hakkında fikir verir. Verime doğrudan etkili verim öğelerinden biridir (Korkut ve ark.,1993;Aydın ve ark., 2005).