Kuru denemede bitki tane verimi

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun tane verimi bakımından ön varyans analiz sonucu Çizelge 4.77‟de verilmiĢtir. Çizelgede görüldüğü gibi, bu özellik yönüyle genotipler arasındaki farklılık %1 düzeyinde önemli çıkmıĢ ve kalıtım analizlerine gidilmiĢtir.

Çizelge 4.77. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin Bitki Tane Verimine Ait Ön Varyans Analizi

Kaynaklar SD KT KO

Tekerrür 1 31.396 31.396**

Ebeveny ve Melezler (Genotip) 14 292.434 20.934**

Hata 14 49.337 3.524

Genel 29 373.167

VK: %16; ** %1. *%5 düzeyinde önemli

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun tane verimi Çizelge 4.78‟de verilmiĢtir.

Çizelge 4.78. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin Tek Bitki Tane Verimleri (g)

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 10.2 18.5 14.1 13.9 10.0 YÇ 45 (2) 7.7 10.1 8.2 11.2 Gerek 79 (3) 8.2 8.5 15.8 YÇ 52 (4) 8.4 12.2 Ahmetağa (5) 8.7 Melez ortalaması 12.3 Anaç ortalaması 8.6 Genel ortalama 11.1 AÖF (%5):4.02

Çizelge 4.78.‟de, kuru Ģartlarda denenen genotiplerin tane verimleri genel ortalamasının 11.1 g olurken; anaçların ortalamasının 8.6 g ve melezlerin ortalaması ise 12.3 g olduğu görülmektedir. Anaçlardan en düĢük bitki tane verimi değerine (7.7 g) YÇ 45 genotipi, en yüksek bitki tane verimi değerine (10.2 g) Konya 2002 çeĢidi sahip olmuĢtur. Melezlerde ise en düĢük bitki tane verim değeri 8.2 g ile YÇ 45 x YÇ 52 melez kombinasyonunda belirlenirken, en yüksek bitki tane verimi değeri 18.5 g ile Konya 2002 x YÇ 45 melez kombinasyonunda belirlenmiĢtir.

4.4.6.1.1. Kuru denemede bitki tane verimine ait genetik komponentler

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve bunların yarım diallel 10 F1

generasyonunun tane verimlerine ait genetik komponentler Çizelge 4.79‟da sunulmuĢtur. Çizelgede görüldüğü gibi, dominantlık varyansının (H1) (44.966) eklemeli

varyanstan (D) (-1.089) büyük çıkması, bu karakterin eklemeli olmayan gen etkisinde olduğunu göstermektedir. Gen etki değerinin (D-H1) negatif çıkması (-46.085), dominant gen etkilerinin eklemeli gen etkilerinden fazla olduğuna iĢaret etmektedir. Tek

bitki tane verimi üzerine araĢtırmalar yapan Aydem (1979), Ekse ve Demir (1985), Kınacı (1991), El-Hennawy (1996), Soylu (1998), AltınbaĢ ve Tosun (2002) buğdayda bitki tane veriminin kalıtımında bu araĢtırmada bulunduğu gibi eklemeli olmayan gen etkilerinin önemli olduğunu tespit ederken, Sharma ve ark. (1988), Turgut (1993), AltınbaĢ ve Bilgen (1996), Tulukcu (2004) ve Yıldırım (2005) buğdayda bitki tane veriminin kalıtımında eklemeli gen etkilerinin önemli olduğunu tespit etmiĢlerdir. Ortalama dominantlık derecesinin (H1/D)1/2 1‟den küçük olması (-6.427) eksik

dominantlığın var olduğunu göstermektedir. Dominant ve resesif allellerin oranının (H2/4H1) (0.242) 0.25 değerine yakın olması dominant ve resesis allellerin frekansının

birbirine yakın olduğuna iĢaret etmektedir. GeniĢ anlamda kalıtım derecesi 0.425 ve dar anlamda kalıtım derecesi -0.019 olarak bulunmuĢtur. Eklemeli olmayan genlerin etkili olması, dar anlamda kalıtım derecesinin çok düĢük olması bu özelliğin kantitatif bir özellik olduğunu, çevrenin etkisinin büyük olduğunu, tek bitki tane verimine dayalı olarak yapılacak seçimin durulmanın daha stabil olduğu ileri generasyonlara bırakılmasının uygun olacağını göstermektedir.

Çizelge 4.79. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin Tek Bitki Tane Verimine Ait Genetik Komponentler

Genetik Komponentler Parametre

Eklemeli Gen Etkileri (D) -1.089

Genlerin Dominant Etkileri Varyansı (H1) 44.966

Gen DağılıĢına Göre DüzeltilmiĢ Dominantlık Varyansı (H2) 43.644 Heterozigot Lokusun Dominantlık Etkisi (h2

) 31.724

Ortalama Dominantlık Derecesi (H1/D)1/2

-6.427

Dominant ve Resesif Allellerin Oranı H2/4H1 0.242

Ebeveynlerin Dominant Genlerin Sayısının Resesif Gen Sayısına Oranı (KD/KR) 0.00

Gen Etki Değeri (D-H1) -46.085

GeniĢ Anlamda Kalıtım Derecesi (H2

) 0.425

Dar Anlamda Kalıtım Derecesi (h2

) -0.019

Kuru denemeye ait 5 ekmeklik buğday genotipi ve 10 F1 melez

kombinasyonunda bitki tane verimi açısından genel ve özel kombinasyon etki değerleri Çizelge 4.80‟de sunulmuĢtur. Anaçlar arasında bitki tane verimi yönüyle en yüksek genel kombinasyon etki değerini 1.529 ile Konya 2002 çeĢidi verirken, en düĢük –etki değerini 0.962 ile YÇ 52 genotipi vermiĢtir. Genel kombinasyon etki değeri Konya 2002 çeĢidinde pozitif-önemli (1.529) etkiye sahip olurken diğer genotipelerde bu etki önemli olmamıĢtır. Melezlerden Konya 2002 x YÇ 45, Konya 2002 x YÇ 52, Gerek 79 x Ahmetağa ve YÇ 52 x Ahmetağa pozitif önemli özel kombinasyon etki değerine (sırasıyla 6.343, 2.312, 4.932 ve 2.025) sahip olurlarken; Konya 2002 x Ahmetağa %5

düzeyinde negatif önemli özel kombinasyon etki değerine (-2.606) sahip olmuĢtur. Diğer melez kombinasyonlarında ise özel kombinasyon etki değeri bakımından önemlilik olmamıĢtır. Kuru Ģartlarda bitki tane veriminin artırılması çalıĢmalarında Konya 2002 çeĢidi pozitif-önemli genel kombinasyon etki değerine sahip olduğundan baĢarılı olarak kullanılabilecek anaç olarak değerlendirilmiĢtir. Konya 2002 x YÇ 45, Konya 2002 x YÇ 52, Gerek 79 x Ahmetağa ve YÇ 52 x Ahmetağa melez kombinasyonları kuru Ģartlarda bitki tane veriminin artırılması açısından ümitvar kombinasyonlar olarak nitelendirilmiĢtir.

Çizelge 4.80. Kuru Denemede Genotip ve Melezlerin Tek Bitki Tane Verimine Ait Genel ve Özel Kombinasyon Yeteneği Etki Değerleri

1 2 3 4 5 Konya 2002 (1) 1.529** 6.343** 1.689 2.312* -2.606* YÇ 45 (2) -0.403 -0.330 -1.477 0.515 Gerek 79 (3) -0.199 -1.355 4.932** YÇ 52 (4) -0.962 2.025* Ahmetağa (5) 0.036

** %1. *%5 düzeyinde önemli SH (GKY): 0.449; SH (ÖKY): 0.916 SH=standart hata

4.4.6.1.2. Kuru denemede bitki tane verimine ait melez gücü

Kuru denemeye ait yarım diallel 10 F1 melez kombinasyonunun bitki tane verimi

bakımından anaç ortalaması (heterosis) ve üstün anaca göre (heterobeltiosis) melez gücü değerleri Çizelge 4.81‟de takdim edilmiĢtir.

Çizelge 4.81. Kuru Denemede 5x5 Yarım Diallel Melezlerinde Tespit Edilen Bitki Tane Verimine Ait Melez Gücü Değerleri (%)

YÇ 45 (2) Gerek 79 (3) YÇ 52 (4) Ahmetağa (5) Konya 2002 (1) Hs 106.24** 52.68* 49.62* 5.76 Hb 80.62** 3.40 36.04 -2.25 YÇ 45 (2) Hs 27.22 1.99 36.50 Hb 23.56 -2.03 28.88 Gerek 79 (3) Hs 2.96 87.44* Hb 1.79 82.05** YÇ 52 (4) Hs 42.36 Hb 39.82 Ortalama heterosis (Hs)………..:41.28 Ortalama heterobeltiosis (Hb)...:32.59 AÖF (%5): 4.02, AÖF (%1): 5.58; ** %1. *%5 düzeyinde önemli

Kuru denemeye ait bitki tane verimi açısından melezlerden Konya 2002 x YÇ 45, Konya 2002 x Gerek 79, Konya 2002 x YÇ 52 ve Gerek 79 x Ahmetağa pozitif önemli (sırasıyla 106.24, 52.68, 49.62 ve 87.44) heterosis değerlerine sahip olurlarken; diğer melez kombinasyonlarında heterosis değerleri istatistiksel önemlilikte olmamıĢtır. Konya 2002 x YÇ 45 ve Gerek 79 x Ahmetağa pozitif önemli (80.62 ve 82.05) heterobeltiosis (Hb) değerleri gösterirlerken; diğer melez kombinasyonları istatistiksel önemlilik göstermemiĢlerdir. Bu araĢtırmadaki ortalama heterosis değeri 41.28 olurken, ortalama heterobeltosis değeri 32.59 olmuĢtur. Brown ve ark (1966), Cregan ve Busch (1978), Bitzer ve ark. (1982) ve Tulukcu (2004) bu araĢtırmada tespit edildiği üzere hem ortalama heterosis, hem de ortalama heterobeltiosis değerlerini pozitif bulurlarken; Yıldırım (2005) ortalama heterosis değerini pozitif, ortalama heterobeltiosis değerini ise negatif bulmuĢtur. Hem ortalama heterosis değeri ve hem de heterobeltiosis değerinin pozitif olmasından dolayı, bu popülasyonlardan tane verimini artırıcı hatların geliĢtirilme olasılığının yüksek olduğu söylenebilir.