Stresin Sonuçları

Balaban (2000) ile Hargrove, Quick, Nelson ve Quick (2011) stresin bireysel sonuçlarını davranışsal, psikolojik ve tıbbi sonuçlar olarak açıklarken örgütsel sonuçlarını performans düşüşü, geri çekilme ve tutum olarak ifade etmektedirler. Bunlar aşağıda açıklanmıştır.

2.13.1. Bireysel Sonuçlar

Stresin bireysel sonuçları genellikle kişiyi etkileyen sonuçlardır. Kurum, doğrudan ya da dolaylı olarak da acı çekebilir; ancak gerçek bedeli ödeyen kişi bireydir. Stres davranışsal, psikolojik ve tıbbi sonuçlar doğurabilir (Balaban, 2000; Hargrove, Quick, Nelson ve Quick, 2011). Robbins ve Judge (2013) stresin fizyolojik, psikolojik, davranışsal belirtileri olduğunu ve kendini yüksek tansiyon, ülser, asabiyet, iştahsızlık gibi birçok yolla gösterdiğini belirtmişlerdir.

Strese yönelik ilgi ilk fizyolojik belirtiler üzerine olmuştur. Özellikle sağlık alanında yapılan çalışmalar stresin metabolizma üzerindeki değişimlere odaklanmıştır. Stresin nabız, nefes, kalp-tansiyon ve baş ağrısı gibi sonuçları kişinin fiziksel sağlığını etkiler. Diğer hastalıkların arasında kalp hastalığı ve inme, stresle bağlantılıdır. Aşırı stres sonucu ortaya çıkan diğer yaygın tıbbi problemler baş ağrısı, sırt ağrısı, ülser ve buna bağlı mide ve bağırsak rahatsızlıkları, akne ve ürtiker gibi cilt rahatsızlıklarını içerir (Robbins ve Judge, 2013; Balaban, 2000; Hargrove ve diğ., 2011).

Stresin davranışsal sonuçları, stres altındaki kişilere veya başkalarına zarar verebilir. Yeme alışkanlığı, sigara içmek ve alkol kullanmak böyle bir davranıştır. Araştırmalar, sigara içen insanların stres yaşadıklarında daha fazla sigara içme eğiliminde olduklarını açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca, bu ilişki daha az belgelenmiş olsa da, alkol ve uyuşturucunun stresle bağlantılı olduğuna dair kanıtlar vardır. Olası diğer davranışsal sonuçlar; huzursuzluk, uyku bozuklukları, verimlilik, işe devamsızlık, iş değiştirme, kaza eğilimi, şiddet ve iştah bozukluklarıdır (Balaban, 2000; Hargrove ve diğ., 2011; Robbins ve Judge, 2013).

Stresin psikolojik sonuçları bir kişinin zihinsel sağlığı ve refahı ile ilgilidir. İnsanlar iş yerinde çok fazla stres yaşarlarsa bunalıma girebilir veya kendilerini çok fazla ya da az uyurken bulabilirler. Stres ayrıca aile sorunlarına ve cinsel güçlüklere neden olabilir. İş memnuniyetsizliği veya tatminsizliği stresin en basit ve en açık psikolojik etkisidir. Gerginlik, endişe, asabiyet, sıkıntı gibi farklı durumlarda ortaya çıkabilir. İşlerin yürütülmesi üzerindeki kontrol kaybı ve işin düşük düzeyde çeşitlilik, önem, bağımsızlık, geribildirim ve kimlik sağlaması stres yaratmakta, işe ilgiyi ve tatmini azaltmaktadır (Balaban, 2000; Hargrove ve diğ., 2011; Robbins ve Judge, 2013).

Uzun süreli psikolojik strese genellikle depresyon, düşmanlık, öfke ve saldırganlık gibi olumsuz duygular ve uyumsuz davranışlar eşlik eder. Buna ek olarak, stres ve ilişkili negatif duygular tipik olarak semptomik sinir sisteminin (adrenalin gibi hormonların salınması ile) uyarılmasına neden olarak kardiyovasküler sisteme zarar verebilir ve bu durum uzun süreler korunursa etkili bağışıklık fonksiyonuna zarar verebilir (Winefield ve diğ., 2008).

Fiziksel ve zihinsel stres bedensel olduğu kadar ruhsal ve duygusal rahatsızlıklara da neden olabilir. Vücudun stresten en çok etkilenen bölümleri tablo 6’da verilmiştir (Sutton, 2011).

Tablo 6

Stresin Vücut Organları Üzerindeki Etkileri

Organlar Etkiler

Saç Aşırı stres, aşırı saç kaybına ve kelliğe neden olabilir.

Kaslar Boyun ve omuzlarda spazm, kas-iskelet ağrısı, bel ağrısı, pek çok küçük kas seğrimesi ve sinir akışı daha fazla fark edilir.

Sindirim Sistemi

Gastrit, mide va bağırsak ülseri, ülsertaif kolit ve kolon sendromu gibi sindirim sorunlara neden olabilir veya bu sorunları kötüleştirebilir.

Deri Bazı bireylerde sedef ve egzama gibi deri sorunları ortaya çıkabilir. Beyin Uykusuzluk, baş ağrısı, kişilik değişikleri, kaygı ve depresyon gibi ruhsal

ve duygusal problemleri tetikleyebilir.

Ağız Ağız ülseri ve aşırı kuruluk stres semptomlarıdır.

Kalp Kardiyovasküler ve hipertansiyon stres birikmesiyle ilişkilidir.

Ciğerler Yüksek düzey ruhsal ve duygusal stres bireylerin astım durumlarını kötü şekilde etkiler.

Üreme Organları

Kadınlarda adet düzensizliği ve yineleyen vajinal enfeksiyonlara, erkeklerde iktidarsızlık ve erken boşalmaya sebep olur.

(Sutton, 2011).

Stres duygu, duygu durum ve davranış üzerinde geniş kapsamlı etkilere sahip olabilir. Eşit derecede önemli olarak çoğu zaman vücuttaki çeşitli sistemleri, organları ve dokuları etkiler (Sutton, 2011).

2.13.2. Örgütsel Sonuçlar

Açıkçası, tartışılan bireysel sonuçların her biri organizasyonu etkileyebilir. Stresin diğer sonuçları organizasyonlar için daha doğrudan sonuçlar doğurur. Bunlar, performans düşüşü, geri çekilme ve tutumlardaki olumsuz değişikliklerdir (Balaban, 2000; Hargrove ve diğ., 2011). Çok fazla stresin net bir örgütsel sonucu ise performanstaki düşüştür. Çalışanlar için böyle bir düşüş, düşük kalitede çalışmaya veya üretkenlikte zayıflamaya dönüşebilir. Yöneticiler için ise asabi ve geçinmesi zor insanlar, hatalı karar verme veya çalışma ilişkilerindeki aksamalar anlamına gelebilir.

Geri çekilme davranışları stres kaynaklı olabilir. Örgüt için çekilme davranışının en önemli iki biçimi devamsızlık ve iş bırakmaktır. Mesleklerinde stresle başa çıkmakta zorlanan insanların hastalık bahanesi ile işe gelmemesi veya fayda için işten ayrılmayı düşünmeleri muhtemeldir. Geri çekilmenin daha göze çarpmayan şekilleri de üretilebilir. Bir yönetici çalışma saatlerini aşmaya veya daha uzun öğle tatillerinde bulunmaya başlayabilir. Bir çalışan, örgüt ve işle ilgilenmeyi bırakarak psikolojik olarak geri çekilebilir. Yukarıda belirtildiği gibi, çalışanların zorlaması, stresin olası/gizil bireysel bir sonucu olabilir. Ayrıca, özellikle bir çalışana ya da genel olarak örgüte yöneltilmiş şiddet varsa, bu açık bir örgütsel etkiye sahiptir.

Örgüt içinde yaşanan stres kişiyi ve örgütü kötü etkilemektedir (Kaya, 2006). Örgüt içinde verimli bir çalışma için etkili iletişim, iyi organizasyon ve bilgi aktarımı gerekmektedir. Burada en büyük görev yöneticiye düşmektedir. Çünkü çalışanlar arasında denge korunmalı ve işin sirkülasyonu sağlanmalıdır. Ilımlı ortamı yaratacak ve öncelikle iletişimi organize edecek, işi yürütecek kişi yöneticidir (Er, 2013). Çalışanların stresinin doğrudan başka bir örgütsel sonucu tutumlarla ilgilidir. Daha önce de belirtildiği gibi, iş tatmini, moral ve örgütsel bağlılık üst düzeyde performans sergileme motivasyonunun yanı sıra tümüyle zarar da görebilir. Sonuç olarak, insanlar daha önemsiz şeyleri şikâyet etmek ve sadece yaşamlarını sürdürmek için çalışmak gibi konulara daha eğilimli olabilirler.

Stres muhtemel olarak iş hacminin düşmesine, rahatsızlık yüzünden iş devamlılığının aksamasına, çalışan işçilerin stresinin artmasına bağlı olarak iş

verimliliğinin azalmasına, müşteri memnuniyetinin azalmasına ve iş kazalarının artmasına yol açar (Michie, 2002).