Stratejik Yaklaşım

Stratejik yaklaĢım, matematiksel çözümlemeyi ön plana çıkaran oyun teorisi yaklaĢımından ve niteleyici analizi öne çıkaran klasik SWOT analizinden oluĢmaktadır.

a) Oyun Teorisi Yaklaşımı

Oyun teorisine göre kaynakların kıt olduğu bir ortamda amaçlarını gerçekleĢtirmeye çalıĢan iki ya da daha fazla sayıda karar verici rekabet halindedirler. Diğer bir deyiĢle kaynakları paylaĢım çabası içindedirler. Karar vericilerin bu paylaĢımda kendilerine en yüksek getiriyi sağlamak için birbirlerine karĢı kullandıkları stratejileri vardır ve bu stratejileri mümkün olan en akılcı Ģekilde kullanırlar. 1944 yılında Neumann ve Morgenstern bu rekabet problemini rekabetçi (0 toplamlı) ve iĢbirlikçi durumlara göre formüle etmiĢler ve geliĢtirdikleri yönteme de “Oyun Teorisi” adını vermiĢlerdir. John F. Nash, 1950-53 yılları arasında yayınladığı dört çalıĢması ile oyun teorisini geliĢtirmiĢ

Performans

Davranış

68

ve hem rekabetçi hem de iĢbirlikçi oyunlarda kullanılabilecek bir denge kavramını ortaya çıkarmıĢtır (Çoban, 2006:123). Oyun teorisi terminolojisi ve varsayımları Ģunlardır (Olgar, 2004:3; Ülsel, 2001:11):

a) Oyuncular: Bir oyunda amaçlarını optimize etmeye çalıĢan kiĢi ya da kurumlardır. Oyunda en az iki oyuncu bulunur ve akılcı hareket ettikleri gibi kazanmak için en iyisini yaptıkları varsayılır.

b) Stratejiler: Oyunun baĢından sonuna dek ortaya çıkabilecek bütün durumlar için oyuncuların tercihlerini belirten kararlar bütünüdür.

c) Kazanç veya Ödemeler: Oyunun sonucu kazanma, kaybetme veya oyundan çekilme olabilir. Her sonuç veya ödeme, negatif, pozitif veya sıfır olmak üzere her oyuncunun rakibine karĢı kazancını veya kaybını belirler.

d) Ödemeler Matrisi: Bu matris, oyuncuların strateji seçimlerinin türlü bileĢiminden sonuçlanan kazanç veya kayıpları gösterir. Ödeme matrisinin elemanları pozitif, negatif veya sıfıra eĢit olabilir. Matrisin herhangi bir elemanı pozitif ise sütunda yer alan oyuncu, satırda yer alan oyuncuya bu miktarda ödeme yapar. Matrisin herhangi bir elemanı negatif ise satırdaki oyuncu, sütundaki oyuncuya bu negatif elemanın mutlak değerine eĢit ödemede bulunur. Matrisin elemanı sıfır ise oyunculardan hiçbiri birbirine ödemede bulunmaz. Ödemeler matrisi sadece bir oyuncunun değerlerini temsil eder. e) Oyunlar: Oyunların sınıflandırılması genellikle oyuncuların sayılarına göre yapılır. Ġki kiĢilik, üç kiĢilik veya (n) kiĢilik oyunlar kurulabilir. n=2 ise oyun 2 kiĢilik, n≥2 ise oyun n kiĢili oyundur. Ayrıca sıfır toplamlı, sabit toplamlı olmayan ve sıfır toplamlı olmayan oyunlar olarak da oyunlar sınıflandırılır.

f) Tam (arı) Stratejiler: Oyunun sonucunu tek bir strateji çiftinin oluĢturması durumudur. Söz konusu sonuç her oyuncu için olabilecek en iyi sonuçtur. Tam stratejiler oyunun tepe (eyer) noktasını belirler.

g) Karma Stratejiler: Oyunun sonucunu birden fazla strateji çiftinin belirlemesi durumudur. Strateji çiftleri olasılık değerleri ile ifade edilir ve oyunun sonucunu oluĢturan strateji çiftleri olasılık değerleri toplamı 1‟dir.

69

h) Beklenen Değer: Oyunun sonucunda herhangi bir oyuncunun elde edeceği değerdir. Beklenen değer strateji çiftlerinin gerçekleĢme olasılıkları ile değerlerinin çarpımlarının toplamıdır.

b) SWOT Analizi

SWOT analizi, diğer adı ile TOWS Matrisi önceden belirlenmiĢ bir konu dâhilinde karar alma aĢamasında yardımcı bir araç olarak kullanılır. Analizin temel amacı karar verme aĢamasında konu ile ilgili güçlü, zayıf, fırsat ve tehditlerin beraberce görülebilmesini sağlamaktır (www.daron.yondem.com). SWOT analizi incelenen kuruluĢun, tekniğin, sürecin veya durumun güçlü ve zayıf yönlerini belirlemekte ve dıĢ çevreden kaynaklanan fırsat ve tehditleri saptamakta kullanılan bir tekniktir. SWOT analizinde amaç; iç ve dıĢ etkenleri dikkate alarak, var olan güçlü yönler ve fırsatlardan en üst düzeyde yararlanacak, zayıf yönlerin ve tehditlerin etkisini en aza indirecek plan ve stratejiler geliĢtirmektir (Robert, 2002:632). Avis Budget ve Enterprise araç kiralama iĢletmelerinin SWOT analizi Tablo 3.1‟de verilmiĢtir.

Tablo 3.1

Avis Budget ve Enterprise İşletmelerinin SWOT Analizi

İç

se

l

F

a

k

tö

rl

er

Avis Budget GüçlüYönl er Enterprise GüçlüYönler 1. 1. Sağlam operasyonel ağ

2. 2. Güçlü pazarlama teĢvikleri 3. 3. Franchising‟e odaklanma

a) Sektördeki güçlü marka imajı b) b) Lider pazar payı

c) c) Dikey birleĢme operasyonları Avis Budget Grup Zayıf Yönler Enterprise Zayıf Yönler 4. Ford ve G M‟a aĢırı bağlılık

5. Dağıtım kanalları bağlılık 6. Yüksek borçlu finansal yapı

d)

e) d) Artan özel araç sahipliği

D

ış

sa

l F

akt

ör

ler

Avis Budget Grup Fırsatlar Enterprise Fırsatlar 7. 7. Global turizm artıyor olması

8. 8. Gelir kaynaklarının artması 9. 9. Büyüyen ikinci el pazarı

f) ABD turizminin toparlanması g) ABD havayollarının büyümesi h) SözleĢmelere sıkı bağlılık Avis Budget Grup Tehditler Enterprise Tehditler

10. 10. Artan yakıt fiyatları

11. 11. Artan filo maliyetleri riskleri 12. 12. Araç teminine bağlı riskler 13. 13. Sektördeki yoğun rekabet

ı) Sektördeki yoğun rekabet i) Artan yakıt fiyatları

h) Üreticilerle ilgili güvenlik riskleri Kaynak: Datamonitor (2006). Avis Budget Group Company Profile, Enterprise

70

Yukarıdaki tablodan aynı sektörde faaliyet gösteren iĢletmelerde farklı güçlü-zayıf yanlar ve fırsat ve tehdit faktörlerinin söz konusu olduğu görülmektedir. Enterprise, Alamo ve National ile bağlı ortaklıkları vasıtasıyla araç kiralama, filo yönetimi hizmetleri ve ikinci el araç satıĢı iĢine odaklanmıĢtır. Güçlü marka imajı, pazar lideri olma, dikey birleĢmeler güçlü yönleri; özel araç sahipliğindeki artıĢı zayıf yanları; turizmin ve havayolunun toparlanması ve sözleĢmelere uyulması fırsatları ve sektördeki yoğun rekabet, artan yakıt fiyatları ve güvenlik risklerini tehdit olarak belirlemiĢtir. Avis Budget Grup, Enterprise iĢletmesinden farklı olarak sağlam operasyonel ağa sahip, güçlü pazarlama teĢvikleri sağlaması, stratejik franchising odaklanma güçlü yönleri olarak belirtmiĢtir. Zayıf yönler; Ford ve GM ile dağıtım kanallarına aĢırı bağlılık, yüksek borçlu finansal yapıdır. Fırsatları; turizmin geliĢmesi, gelir çeĢitliliği ve büyüyen ikinci el pazarı ve son olarak artan filo maliyeti ve sektördeki yoğun rekabet tehditler olarak belirlenmiĢtir.