Deneyim, Beceri ve Kişilik Özellikleri

SatıĢ, yönetim, pazarlama alanında kariyer hedefleri olan perakende, otel, restoran, turizm ya da müĢteri hizmetleri çalıĢanları bu sektör için ideal birer adaydır. ĠĢverenler genellikle iĢe alımlarda önceden satıĢ veya müĢteri hizmetleri pozisyonlarında çalıĢmıĢ adayları tercih ederler. Araç kiralama iĢletmelerinde maaĢlar çalıĢanların eğitimi, deneyimi, iĢveren ve coğrafi konum gibi faktörlere bağlı olarak değiĢir. ABD, Bureau ĠĢgücü Ġstatistikleri (BLS) tarafından Mayıs 2007‟de yapılan istihdam istatistikleri anketine göre, çoğu araç kiralama iĢletmesinde personel maaĢları aylık 14.400 $ ve 38.620 $ arasında değiĢmektedir. Tahmini saatlik ücretler de 6,92 $ ve 18,57 $ arasındadır. Otomotiv sektöründe çalıĢmıĢ deneyimli personelin ücretleri daha yüksek olmakla birlikte, ortalama aylık maaĢları 41.830 $ ve saatlik ücret 20,11 $ dolayındadır (McDavid ve Echaore, 2009:15). Türkiye‟de ise ücretler bireysel performans ve iĢ kademelerine göre değiĢmekle birlikte, çalıĢanlar 1.500-2.500 TL arasında ücret alırken yöneticiler 2.500-7.500 TL ücret almaktadır.

Araç kiralama milyar dolarlık bir sektörüdür. Enterprise, Hertz ve Alamo gibi ülke çapındaki büyük araç kiralama acentelerinde çalıĢanların yanı sıra önemli bir oranda personel de genellikle belirli bir Ģehir veya bölgede hizmet veren bağımsız araç kiralama firmalarında istihdam edilmektedir. Bureau ĠĢgücü Ġstatistikleri (BLS) 2016 yılına kadar kiralama sektöründe iĢ gücü piyasasının büyüyeceğini öngörmektedir. ÇalıĢanların daha yüksek pozisyonlara terfi edeceği veya kiralama alanının dıĢında iĢ fırsatlarının ortaya çıkacağı tahmin edilmektedir. ĠĢverenlerin kiralama hizmetlerine artan talebi karĢısında ek istihdam olanaklarının olacağı tahmin edilemektedir.

43

Farklı kültürlerden müĢteriler ile çalıĢmak mükemmel kiĢilerarası iletiĢim ve müĢteri hizmetleri becerileri gerektirir. Araç kiralama iĢletmelerinde çalıĢanların örgütsel, yönetim, yazma, matematik ve bilgisayar becerilerine sahip olması gerekir. Enerjik, coĢkulu, sabırlı, nazik ve ikna edicilik gibi bazı kiĢilik özelliklerine sahip olmalıdır. ABD‟de bazı araç kiralama acentelerinin çalıĢanları bir sendikaya üye durumundadır. Sendika ödeme, sosyal haklar ve çalıĢma koĢulları ile ilgili daha iyi Ģartlar için iĢverenler ile sözleĢme görüĢmelerinde onları temsil eder. Sendika, üyelerinin kendi iĢverenlerine karĢı olabilecek Ģikâyetleri ile ilgilenir. Sektörde çalıĢmak için ipuçları aĢağıda sıralanmıĢtır (McDavid ve Echaore, 2009:15):

 GiriĢ seviyesindeki pozisyonlara baĢvurmak için büyük araç kiralama firmalarının katıldığı üniversitelerdeki kariyer günlerini takip etmek.

 Büyük çaplı kiralama firmaları üniversite mezunları için yönetici asistanlığı pozisyonunda stajyer programı sunmaktadır.

 Birçok araç kiralama Ģirketi internette istihdam olanakları hakkında bilgi vermektedir. Örneğin, ABD‟deki Enterprise Ģirketinde çalıĢmak için www.enterprise.com/kariyer adresinden çevrimiçi iĢ baĢvurusu yapılabilir. 2.7. Dünyada ve Türkiye'de Araç Kiralama Sektörü

Araç kiralama pazarı geliĢmiĢ ülkelerde çok iyi örgütlendiği için bu yerlerde daha fazla büyüme kaydetmiĢtir. ABD küresel araç kiralama sektörünün çoğunluk hissesine sahiptir, bu ülkeyi Avrupa ve diğer geliĢmiĢ ülkeler izlemektedir. Ayrıca Hindistan, Çin ve Brezilya gibi geliĢmekte olan ülkelerde de sektör büyümektedir (Tyya, 2007:112). Daha çok iĢ seyahatleri için hafta içinde araba kiralansa da kiralama Ģirketlerinin teĢvik ettiği turistler hafta sonlarında yoğun talep oluĢturmaktadır (Rhan, 2006:13).

Seyahat ve turizm sektörünün sürekli büyümesi, eğlence ve boĢ zaman etkinlikleri için artan talep, kentsel nüfusun ve tüketici harcama gücünün artması gibi ekonomik faktörler sektörün büyümesini sağlamaktadır. Öte yandan, çevre kirliliğini önlemek için belirlenen sıkı emisyon standartları gibi bazı zorluklar sektörün büyümesini engellemektedir (Business Wire, 2013:5).

Küresel araç kiralama sektörünün hacmi 2005 yılında 37.7 milyar $ gelire ulaĢarak 2000-2005 yılları arasındaki beĢ yıllık dönemde yıllık bileĢik büyüme oranı %2.2

44

düzeyine çıkmıĢtır. AĢağıdaki Tablo 2.2‟de verilen küresel araç kiralama sektörü coğrafi olarak Amerika (Kanada, Brezilya ve Meksika), Avrupa (Belçika, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Ġtalya, Macaristan, Hollanda, Fransa, Norveç, Fransa, Polonya, Rusya, Ġsviçre, Ġspanya ve Ġngiltere) ve Asya-pasifik ülkeleri (Avustralya, Çin, Hindistan, Japonya, Singapur, Güney Kore ve Tayvan) oluĢturmaktadır (Datamonitor, 2006:7).

Tablo 2.2

Araç Kiralama Sektörünün Gelirleri (Milyar $, 2005-2010) Yıllar Gelir (Milyar$) Büyüme (Yüzde)

2005 37.7 6.10 2006 39.7 5.30 2007 41.7 5.20 2008 43.8 5.00 2009 45.9 4.80 2010 48.0 4.60

Yıllık Ortalama Büyüme Oranı, 2005-2010 = %5.00

Kaynak: Datamonitor, Global Car Rental Industry Profile, Reference Code:0199, USA, 2006, s.15.

Araç kiralama sektörünün hacmi hakkında kesin veriler olmamakla birlikte farklı kaynaklarda farklı rakamlar ile karĢılaĢılmaktadır. Datamonitor‟e göre küresel araç kiralama pazarında 2010‟da yıllık 48 milyar $ gelir elde edilmesi beklenirken Tang ve Deo, (2006: 809) sektörün 100 milyar dolar gelire ulaĢtığını, Goldbarg, Asconavieta ve Goldbarg (2011:90) ise sektörün 2012 yılında 52 milyar dolar gelir elde edeceğini

belirtmektedir.

Araç kiralama pazarı seyahat, finansal kiralama ve ikame araç pazarlarına ayrılmaktadır. Bunların en büyüğü seyahat pazarıdır (William ve Richard 1995:84). Seyahat pazarı da genel olarak havaalanı veya havaalanı dıĢı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Datamonitor (2006:10)‟ün yaptığı araĢtırmaya göre; toplam iĢlem hacminin %44,3‟ü havaalanı ve geri kalan %55,7‟si havaalanı dıĢı araç kiralama örgütlerine aittir. Pazarın %60,3‟ü ABD, %31‟i Avrupa ve geri kalan %8,3‟ü Asya-Pasifik‟e aittir.

45

GeliĢmiĢ ülkelerin değiĢen demografik yapısı Avrupa'da araç kiralama acenteleri için yeni iĢ alanları açmıĢtır. Orta sınıfın geniĢlemesi ve genç sürücü sınıfı bölgedeki araç kiralama acenteleri için yeni gelir kaynakları ortaya çıkarmaktadır. Benzer bir Ģekilde, Hindistan ve Çin'de ortaya çıkan üst gelir grubu Asya Pasifik bölgesinde kiralık araç ticaretinde büyüme sağlamaktadır (Car Rental Business, 2008:4).

Türkiye‟de 250‟ye yakın irili ufaklı araç kiralama firması rekabet etmektedir. Rekabette, Avis, Budget, National, Enterprise, Fleetcorp, LeasePlan, Sixt, Hertz, Europcar ve Thrifty gibi uluslararası kuruluĢların yanı sıra Intercity, Derindere, Zeplin, Çelik Motor, Beyaz Filo, IĢıl Tur, Central, Lider Filo, Almira, Hedef Filo, Mengerler, Garanti Filo, Tan Oto, Teb Arval gibi yerli firmalar da mevcuttur. Türkiye‟de kiralanan araçların %75‟ini binek tipi otomobiller, %24‟ünü ticari araçlar ve kalan %1‟ini VIP araçlar oluĢturmaktadır. Araç kiralamanın günlük bedeli 60 TL ile 600 TL arasında değiĢmektedir (Çelebi, 2009: 36).

Araç kiralama pazarı iĢ ve tatil amaçlı seyahatler için havaalanı iĢletmeleri ile büyük Ģehir acenteleri, ikame araç sağlayan firmalar ve filo satıcıları olmak üzere birkaç niĢ pazara ayrılmıĢtır (Raskop, 1994: 44). Örneğin Hertz, operasyonlarının %80‟ini havalanlarında, %20‟sini Ģehir acentelerinde gerçekleĢtirmektedir (Bonoma, 1984:149). 2.7.1. ABD’de Araç Kiralama Sektörü

Araç kiralama sektörü 1918 yılında bir iĢ kolu olarak ABD‟de baĢlamıĢtır (William ve Richard, 1995:84). ABD'de araç kiralama ve leasing sektörünün toplam gelirinin %80'inden fazlasını üreten 50 büyük Ģirkette yoğunlaĢmıĢtır. Büyük Ģirketler arasında Enterprise Holdings, Hertz Global Holdings, Avis Budget Group, Ryder ve U-Haul International bulunmaktadır. Bu Ģirketler binek araçların, rekreatif araçların, kamyon ve römorkların günlük veya uzun dönemli kiralanması yapmaktadır. Birçok ABD merkezli araç kiralama Ģirketi öncelikle uluslararası havaalanlarında ve genellikle yerel bayiler aracılığıyla uluslararası operasyonlarını kapsayacak Ģekilde geniĢlemiĢtir (Seay ve Narsing, 2013:113).

Sektörde ilk olarak Hertz, Avis, National ve Budget gibi büyük araç kiralama Ģirketleri faaliyet göstermiĢtir. 1980'lerde artan havayolu rekabeti az sayıdaki müĢteriler iĢ ve eğlence niĢ pazarını oluĢturmuĢtur. Alamo ve Dollar araç kiralama Ģirketleri turistik yerlerde pazar paylarını artırmak için düĢük fiyatlar uygulamıĢtır. Turistik talep artıĢı

46

araç kiralama sektöründe pazar paylarını değiĢtirmiĢtir (Pachon, 2000:6). Bu değiĢim ġekil 2.3‟de görülmektedir.

Şekil 2.3: Araç Kiralama ĠĢletmelerinin Pazar Payları Dağılımı

Kaynak: Pachon, E. Julian, “Strategic And Tactical Fleet Planning For The Car Rental Industry”, Doctoral Theses, University of Miami, USA, 2000, s.7.

1980‟lerde araç kiralama firmaları güçlü finansal yapıya sahip otomobil üreticileri için araçlarını en iyi değerlendirecekleri mükemmel ortaklar olmuĢtur. Bu eğilimin bazı örnekleri aĢağıda listelenmiĢtir (Pachon, 2000:7):

 1987‟de, Hertz Park Ridge Corporation‟a satılmıĢ ve 1994‟da Ford, Hertz‟in hisselerinin tamamını satın alarak Ģirketin sahibi olmuĢtur.

 1958‟de kurulan Thrifty‟nin 1987‟de hisse senetlerinin halka arzı tamamlanmıĢ ve iki yıl sonra, 1989‟da Ģirket, Chrysler Corporation tarafından satın alınmıĢtır.

 1990‟da, Dollar birlikte Thrifty ve Snappy (Snappy 1994‟de satılmıĢtır) ile birlikte Pentastar UlaĢtırma Grubu Chrysler ve General Rent A Car tarafından satın alınmıĢtır. General‟in 1993‟de kapanan kiralama yerlerini Dollar almıĢtır.

 1992‟de General Motor National Car Rental‟ın hisselerinin çoğunun sahibi olmuĢtur.

Sektörün verdiği büyük çaplı hizmetler arasında tüm gelirin neredeyse %60'ına tekabül eden günlük kiralamalar, gelirin %10'una tekabül eden sözleĢme kapsamında kiralamalar (uzun dönem kiralama) ve gelirin %30'una tekabül eden kamyon ve römorkların kiralanmalarını kapsamaktadır (Seay ve Narsing, 2013:114). ABD'de, yaĢanan birçok birleĢme ve satın alma sonucu iĢletme sayıları azalırken iĢletmelerin

47

pazar payları ciddi oranda artmıĢtır. Tablo 2.3‟de ABD‟deki araç kiralama iĢletmeleri, araç sayısı, Ģube sayısı, gelir ve pazar paylarını gösterilmektedir.

Tablo 2.3

ABD Araç Kiralama Sektörü (2011)

İŞLETMELER Araç Sayısı Şube Sayısı Gelir (Milyar) Pazar Payı

Enterprise Holdings (Alamo, National) 341.064 6.202 11.100 $ % 49 Hertz (Advantage Rent-A-Car) 366.000 2.700 4.241 $ % 17 Avis Budget Group 300.000 2.500 4.500 $ % 18 Dollar Thrifty Automotive Group 122.000 470 1.597 $ % 6,0

Zipcar 8.800 151 178 $ % 1,5

Fox Rent A Car 15.000 17 140 $ % 1,0 Payless Car Rental System Inc. 11.000 44 135 $ % 1,0 U-Save Auto Rental System Inc. 11.500 325 115 $ % 1,0 ACE Rent A Car 9.000 92 100 $ % 1,0 Rent-A-Wreck of America 5,600 184 38 $ % 0,5 Triangle Rent-A-Car 4.000 28 40 $ % 0,5 Affordable/Sensible 3.300 180 32 $ % 0,5 Bağımsız Acenteler 60.000 5.400 520 $ % 3,0

Toplam 1.857.264 18.293 22.736 $ % 100

Kaynak: Auto Rental News (2012). Fact Book 2012, www.autorentalnews.com.

2011‟de yaklaĢık 18.293 araç kiralama yeri, 1,8 milyondan fazla araç ve 22,736 milyar dolar gelir oluĢturan dev bir ekonomi haline gelmiĢtir (Maximiliano, 2011:272). 1994 yılında %5 pazar payının altında kalan Enterprise Ģirketi farklı yıllarda yaptığı birleĢme ve satın almalar sonucu pazar payını geride kalan 17 yılda %49 seviyesine çıkarmıĢtır. Hertz, sektördeki rekabet stratejilerine uygun davranmasına rağmen bu firmanın pazar payında yarı yarıya bir düĢüĢ söz konusudur. 1998 yılına göre Avis ve Budget‟in birleĢmeleri sonucu pazar payının arttığı görülmektedir. Dollar ve Thrifty birleĢmesi ile pazar payında önemli değiĢiklik olmamıĢtır. Sektöre Zipcar, Payless gibi yeni ekonomik kiralama seçenekleri sunan iĢletmeler girmiĢtir.

48

Son yıllarda artan edinim, bakım koĢulları ve sıkı kontrol edilen kredilerden dolayı araç kiralama Ģirketlerinin filoları küçülmüĢ durumdadır. Çoğu kiralama Ģirketi filolarını istedikleri gibi finanse etmek için kredi alamamaktadır. Aynı zamanda, çoğu bayilik verilmiĢ satıcı, açık arttırmalarda ömürlerini tamamlamıĢ binlerce araç arasından alım yapacak finansman kaynağını bulamamaktadır. Ġkinci el araçların toptan satıĢ fiyatları ve bunlara olan talep düĢtükçe, kiralama Ģirketleri yeni araçlar satın almak için bir baĢka para kaynağından mahrum bırakılmaktadır. Bu kiralama Ģirketlerinin araçlarını almasını bekleyen otomobil üreticileri üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Kiralama Ģirketleri GM, Ford ve Chrysler tarafından üretilen yeni araba ve kamyonların sadece %15'ini satın almıĢtır (Seay ve Narsing, 2013:114).

Enterprise Holdings, 2012 yılındaki 14.1 milyar dolarlık cirosu, 1,2 milyondan fazla otomobil ve kamyon filosu ve 70.000‟den fazla çalıĢanı ile gelir, çalıĢanlar ve filo ölçeğinde dünyanın en büyük araç kiralama Ģirketi konumundadır. Buna ek olarak, Ģirketin yıllık geliri birçok havayolu, cruise Ģirketi, oteller, tur operatörleri ve çevrimiçi seyahat acenteleri ile aynıdır. Amerika‟nın en büyük özel Ģirketlerinin yer aldığı Forbes listesinde 15. sıradadır (Business and Economics, 2012). Amerikan Araç Kiralama Birliği (2013)‟nin araç kiralama ile ilgili yaptığı araĢtırma sonuçlarına göre;

 2012‟de ABD'de 18,293 kiralama yerinde 23,6 $‟dan fazla gelir elde edilmiĢtir.

 YetiĢkin ABD nüfusunun en az % 20‟si daha önce hiç araç kiralamamıĢtır.

 ABD'de araç kiralamaların yaklaĢık % 70‟ini iĢ amaçlı kiralama oluĢturmaktadır.

 Makro ekonomik göstergeler turizmin dünyadaki GSYH‟nın %11,7‟sini teĢkil ettiğini ve dünyadaki her on iki kiĢiden birine iĢ sağladığını göstermektedir.

 Dünya Turizm Örgütü (DTÖ)‟ne göre 2011‟de uluslararası turist sayısı 2010‟a göre %6.6 artarak 940 milyona ulaĢmıĢtır. Harcamalar ise 610 milyar €‟dan 693 milyar €‟ya yükselmiĢtir.

 DTÖ, 2018‟de dünya çapında her on bir kiĢiden birinin turizm sektöründe istihdam edileceğini öngörmektedir.

 Araç kiralama sektörü dünyada 100.000 araç kiralama noktasında bir milyondan fazla kiĢiye istihdam sağlamaktadır.

49

 ABD‟de kiralama süresi ortalama 4,7 gündür.

Bir kiralama operasyonu müĢteri sözleĢmeyi imzalayıp aracın check-out yapılmasıyla baĢlar ve arabanın aynı veya farklı bir istasyona dönüp check-in yapılmasıyla son bulur. Kiralama geliri günlük taban ücret (kira gün sayısı ile çarpılır) yanı sıra ek hizmetler, örneğin, sigorta, benzin ya da ekstra ürün ücretlerinden oluĢur. Bir üst modele yükseltme durumunda ise, araç grubunun baĢlangıç fiyatı esas alınmaktadır. Genel olarak bu fiyat sezon, haftanın günü ya da belirli gruplar veya Ģirketler ile özel sözleĢmeler gibi faktörlere bağlı olabilir (Fink ve Reiners, 2006:273).