Strüktür ve malzeme özellikleri 1 Temel

Köşkün doğu cephesinin kuzey ve güney (Şekil C.322) kanatları ile kuzey cephesinin doğu kanadı önünde yer alan drenaj boşluğundan, temel duvarları görülmektedir. 2

sıra tuğla (4.5x21-22) ve dört sıra moloz taştan oluşan almaşık örgülü temel duvarı, yaklaşık 100 cm. kalınlığındadır. Almaşık örgü, mermer zemin silmesinin üst hizasından 64 cm aşağıda başlamaktadır. Bunun dışında kazı ve sondaj imkanı olmadığı için yapının temelleri hakkında bilgi edinilememiştir.

3.7.2 Duvar

Köşkün dış duvarları, tuğla yığma duvardır. Dış duvarlarda kullanılan tuğlalar ortalama 4 cm kalınlığındadır, uzunlukları 22-23.5 cm arasında değişmektedir6Dış yığma duvarların ortalama kalınlığı bodrum katında 85 cm. , zemin katında 64 cm. ve 1.katta 54 cm. dir. Dışta tamamıyla mermer kaplanan duvarların iç yüzeyleri kireç esaslı sıvadır. Yalnız bodrum kat ve ikinci katta, iç yüzeylerde çimento sıva kullanılmıştır. Mermer kaplama taşlarının dış yüzeylerine ait üst ve alt kenarlar, şevli biçimlendirilmiştir (Şekil C.312, C.338). Düz yüzeyli ince (2 cm) bir bantla çevrelenen mermer yüzeyin ortasında kalan kısım taraklanmıştır. Yatayda ve düşeyde yanaşık derzle birleşen mermerlerin yüksekliği 25-35 cm arasında değişmektedir. Mermer korkuluklu terasları sınırlayan dış duvarlar dışında, ikinci kata ait dış duvarlar ve parapetler diğer katlarda olduğu gibi mermer kaplıdır. Parapet duvarlarının üst ve iç yüzeyleri çinko kaplanmıştır. İkinci kata ait mermer kaplı dış duvarlar ortalama 60 cm, parapet duvarları 31 cm kalınlığındadır. Mermer korkuluklu terasları sınırlayan dış duvarlar ortalama 22.5 cm’ dir ve taş taklidi sıvayla yanaşık derzli sıvanmıştır (Şekil C.339, C.340). Yatay sıraların yüksekliği 61-82 cm arasında değişmektedir. Mermer taşların şevli birleşen yanaşık derz biçimi, bu sıraların üzerinde sıvayla taklit edilmiştir. Aynı duvarların bazı noktalarına yerleştirilmiş kare kesitli demir elemanlar paslanmış ve sıva katmanının dökülmesine neden olmuştur (Şekil C.313, C.341). Sıvalı dış duvarların üzerinde yer alan parapetlerin kalınlığı 16 cm’ dir ve çimentoyla sıvalıdır. Parapetlerin üzerleri ve iç yüzleri çinko kaplıdır. Parapet duvarıyla dış duvar arasında bulunan profilli silme, tuğla ile yapılmış ve kireç esaslı sıvayla sıvanarak eğrisel hatlara kavuşturulmuştur (Şekil C.345). Terasları sınırlayan dış duvarların içine, aşağı ve yukarı olmak üzere iki seviyede demir gergiler yerleştirilmiştir (Şekil F.13, F.14). Söz konusu gergiler, K2-1, K2-3 ve K2-5 mekanlarında görülmektedir (Şekil C.188, C.201). Kalınlığı 1-2 cm. olan gergiler paslanmış ve iç sıvanın (çimento sıva) çatlamasına ya da dökülmesine yol açmıştır. Benzer biçimde K2-7 mekanına (banyo) ait dış duvarda,

aşağı seviyede gergi görülmektedir (Şekil F.13). K2-8’de (banyo) ise diğer mekanlardan farklı olarak, üst seviyede düşey demir profiller bulunmaktadır (Şekil C.226, C.227). Batı cephesinin zemin ve birinci kat seviyelerinde yer alan pencere boşluklarına yerleştirilen demir elemanlar paslanarak kireç esaslı sıvanın çatlamasına ya da dökülmesine neden olmuştur (Şekil C.47, C.128). Demir elemanlar, pencere boşluklarının iç duvarlarına, dış cepheye yakın olarak yerleştirilmiştir.

Köşkün iç duvarları, bazı bağdadi duvarlar dışında tamamıyla tuğla yığmadır. İç duvarların ortalama kalınlığı bodrum katında 48 cm, birinci ve ikinci katlarda 38 cm’dir. Zemin katta doğu-batı doğrultusunda uzanan iç duvarlar ortalama 49 cm, kuzey-güney doğrultusunda uzanan iç duvarlar ise ortalama 35 cm’dir. İç yüzeylerde, zemin ve 1.katta kireç esaslı sıva, diğer katlarda çimento sıva kullanılmıştır. Zemin ve 1.katlarda yer alan eğrisel duvarlı banyo mekanlarına (Z06, K08 ve K01-a) ait kuzey duvarları 15-20.5 cm arasında değişen kalınlıktadır ve bağdadi sıvalıdır. Z06 mekanına ait kuzey duvarının (20.5 cm) sıvası dökülen kısımlarından bağdadi çıtaları görülmektedir (Şekil C.83).

3.7.3. Döşeme

Köşkün döşeme sistemi sadece 1.kata ait orta sofanın (K0) zemininde, ahşap parkeleri hasarlı olan bir bölümden kısmen görülebilmektedir (Şekil C.121). Ahşap kirişlerin üzerine çakılan kaplama tahtası (4-5 cm) ve üzerindeki birbirine geçmeli parkeler (2.5 cm) ile beraber döşemenin kalınlığı ortalama 44 cm’dir (Şekil C.120). Doğu-batı doğrultusunda uzanan kirişlerin eni ortalama 6.5 cm, yüksekliği 28-29 cm’dir (Şekil F.7). Söz konusu kirişler alttaki ikincil kirişler ile birbirine geçmeli biçimde birleşmektedirler. İkincil kirişlerin eni 4.5 cm, yüksekliği ise 8 cm’dir. Üç kollu merdiven kovasının tavanında, horasan sıvalı bağdadi çıtaları açığa çıkmıştır (Şekil C.169). Köşkün zemin ve birinci katlarına ait odalar ile orta sofanın (K0) tavanı, geniş tahta levhalarla kaplanmış ve boyanmıştır. Tahta levhalar tavana çivilerle tespit edilmiştir. Yapının servis merdiveni kovası, 2. kat seviyesinde bağdadi çıtalı bir tavanla örtülmektedir (Şekil C.233). Çatıdan giren yağmur suları nedeniyle bağdadi horasan sıvası dökülmektedir. Birinci katta yer alan K08’in (banyo) tavanında sıvası dökülen bir bölümden, üstteki banyo mekanına (K2-8) ait yüksek döşemenin (95 cm) konstrüksiyonu kısmen görülmekte fakat Bölüm 3.5.2’de

6

belirtildiği gibi mesafenin uzaklığı nedeniyle net bir biçimde anlaşılamamaktadır. Söz konusu tavanın horasan sıvası içine tel örtü yerleştirilmiştir (Şekil C.158). 1. katta yer alan K1-a’nın (banyo) tavanı ise volta döşemeye benzer biçimde demir profilli (5 cm) betondur (Şekil C.129). Döşeme kalınlığı 33.5 cm’ dir. Tavan kireç esaslı harçla sıvanmış ve boyanmıştır. Demir profillerin paslanması sonucunda tavan sıvaları dökülmektedir.

2.kata ait tavanlar, profilli ince ahşap çıtalarla (2-2.5 cm) bölünmüş 25 cm eninde boyalı kaplama tahtalarıyla kaplıdır (Şekil C.342, C.343). K2-8a’ya (tuvalet) ait tavanın kaplama tahtası sökülen bir kısmından eğimli ahşap çatı iskeleti kısmen görülmektedir (Şekil C.230).

Servis merdivenine ait 2.kat sahanlığının döşemesi, demir profilli ve donatılı betondur (Şekil C.344). Döşeme kalınlığı 20 cm’ dir. Beton döşemeler, mozaik karolarla kaplıdır. Yapım tekniği ve malzemesiyle yerinde dökme mozaik merdivenin, Bölüm 3.5.2’de belirtildiği gibi ahşap bir merdivenin yerine yapıldığı düşünülmektedir. Doğu cephesinin önünde yer alan mermer merdivenin sahanlık döşemesi, demir profilli basık tonozdur. Sıvası dökülen bölümlerden paslanmış demir profiller görülmektedir (Şekil C.316, C.317).

Köşkün döşeme kaplamalarının ayrıntılı tasviri, tezin ‘Plan özellikleri’ bölümünde (3.5) her mekan için ayrı ayrı yapılmıştır. Bu bölümde kısaca, yapıda kullanılan farklı kaplama çeşitleri sınıflandırılacaktır. Ana giriş holü, üç kollu merdiven ve servis mekanları (Z07, Z08 ve Z09) gibi ana sirkülasyon mekanları mermer kaplıdır. Zemin ve 1.kata ait odalar ve orta sofaya (K0) ait döşemeler ise farklı desenlere sahip ahşap parkedir. Aynı katlara ait banyo hacimleri ile üç kollu merdivenin ara sahanlığından kullanılan banyo mekanı, beyaz mermer kaplıdır. Yapının iç mekanlarında yaygın biçimde kullanılan beyaz mermerler açık gri damarlıdır. Mermer korkuluklu balkona ait döşemenin üst yüzeyi beyaz mermer, alt yüzeyi ise koyulu açıklı gri damarlı bir mermerle kaplıdır. 2.kata ait mekanlar kaplama tahtalarıyla döşenmiştir. Kaplama tahtaları kalın ve ince olmak üzere iki tiptir. Kalın tahtalar 22-27 cm, ince tahtalar ise 7-7.5 cm arasında değişen kalınlıktadırlar. 2.katın banyo hacimleri ve servis merdiveni sahanlığı, mozaik karolarla (20x20 cm.) kaplıdır. Bodrum katında döşeme kaplaması olarak karo mozaikler (20x20 cm.) kullanılmıştır. Birlikte kullanılan siyah ve beyaz karoların yanı sıra desenli ve renkli karolar (Şekil C.346, C.347) bulunmaktadır.

3.7.4 Örtü (Şekil F.6)

Köşkün dış parapet duvarları ardında gizlenen çatısı, birbirinden iç parapet duvarlarıyla ayrılmış beşik ya da kırma çatılı örtülerden meydana gelmektedir (Şekil F.6). Köşkün mekanlarını tanımlayan iç ve dış duvarların üzerinde yükselen parapet duvarlarıyla tanımlanan örtülerin her biri, köşkün farklı bir mekanını örtmektedir. Parapet duvarları çinko kaplı olan çatıda, örtü malzemesi olarak Marsilya kiremiti kullanılmıştır. Kiremit kaplı örtüleri çevreleyen çinko kaplı dereler üzerinde, belirli noktalarda yer alan delikler aracılığıyla yağmur suları çatıdan uzaklaşmaktadır. Örtülerin eğimi ortalama 15 derecedir. Çatının kuzey-güney ve doğu-batı yönünde uzanan simetri eksenlerinde, merkezde birbiriyle kesişen iki kırma çatı yer alır. Orta sofayı ve çıkmalı odaları örten bu kırma çatıların kesişim noktasında, demir bir direk (yaklaşık 5-6 m) yükselmektedir (Şekil C.348). Örtülerin kesiştiği merkezden aşağıya doğru inen dereler, suyu uzaklaştırmaktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan kırma çatının güneybatısında çinko kaplı bir havalandırma kapağı yer alır (Şekil C.348). Havalandırma kapağı 70x73 cm boyutlarındadır.

2.katta yer alan banyo mekanları (K2-7 ve K2-8) dışarıdan, doğu-batı yönünde eğimli birbirine paralel iki beşik çatıyla örtülüdür ve bu örtünün merkezinde yer alan çatı fenerinden aydınlanmaktadır (Şekil C.349, C.350). Birbirine paralel iki beşik çatıdan dereler aracılığıyla aşağıya inen sular, kuzey-güney doğrultusunda uzanan iki ayrı derede toplanarak deliklere aktarılır (Şekil C.351) İkinci kattaki iki ayrı banyo’ya (K2-7 ve K2-8) ait iç mekan örtüsü ise, Bölüm 3.5.3’te belirtildiği gibi, birbirinden demir profiller aracılığıyla ayrılan tonozlardan meydana gelir (Şekil F.13). Bu örtünün ortasında açılmış fener boşluğunu çevreleyen duvarlar, 1 cm kalınlıktaki bağdadi çıtalar üzerine alçı sıvalıdır (Şekil C.220). Bağdadi duvar, 33 cm yüksekliktedir (Şekil F.13). Bağdadi çıtaları çevreleyen 4.5 cm kalınlığında ve 35.5 cm yüksekliğindeki ahşap bir çerçevenin üzerine, düz ve ince kesitli demir bir profil yerleştirilmiştir (Şekil C.352). Demir profil, 4 cm eninde ve 0.5 cm kalınlığındadır. Söz konusu demir çerçevenin üzerine, iç mekandan görülen demir profilli düz cam örtü yerleştirilmiştir (Şekil C.353). En dışta yer alan kare kesitli ahşap çerçevenin (4.5x4.5 cm.) iç yüzeylerine, düz profilli ikinci bir demir çerçeve, çivilerle tespit edilmiştir (Şekil C.354). Çatı fenerinin doğu ve batı kenarlarına yerleştirilen iki ahşap dikme ve üstlerindeki ahşap mertekler, kuzey-güney yönünde eğimli ahşap bir strüktür meydana getirir (Şekil C.355). Ahşap dikmeler, 13.5 cm yüksekliğinde ve

2.5 cm kalınlığındadır. Bu strüktürün doğu ve batı yüzleri, ahşap üzerine çinkoyla kaplanmıştır. Kuzey-güney yönünde eğimli üst üste iki ayrı taşıyıcı, ahşap dikmeler üzerine çivilenmiş demir profiller aracılığıyla taşıtılmıştır (Şekil C.356). Eğimli demir konstrüksiyonlar, 2 cm kalınlığındaki I profillerden oluşur. Aşağıdaki konstrüksiyona ait I profillerine cam yüzeyler taşıtılmıştır (Şekil C.350). Yukarıda yer alan konstrüksiyonun ise örtü malzemesi bulunmamaktadır (Şekil C.350).

Çatının K2-1 mekanını örten beşik çatıyı sınırlayan parapet duvarları üzerinde, betonarme bir teras yer alır (Şekil C.357). K2-1 mekanına ait korkuluklu terastan kullanılan demir bir merdivenle bu terasa ulaşılır (Şekil C.185). Merdivenin birbiri üzerine taşırılmış basamakları ve sahanlığı, aralarında 1.5 cm boşluk bırakılarak dizilmiş 3 cm kalınlıktaki demir şeritlerden meydana gelir. Demir merdiven sahanlığından ulaşılan ve terasın içinde girinti oluşturan beton basamaklar aracılığıyla terasa çıkılır. Teras, nitelikli demir bir korkulukla çevrelenmiştir. Teras döşemesi, parapet duvarlarının yanı sıra kuzeybatı köşesinde konumlanan kargir bir ayak üzerine mesnetlenmiştir (Şekil C.357). Terasın üzerine mesnetlendiği kuzey parapet duvarında, küçük bir pencere boşluğu açılmıştır (Şekil C.358). Ahşap hatıllı (5.5 cm) pencere boşluğu, 43x39 cm boyutlarındadır. Pencere boşluğundan, teras döşemesini taşıyan 25 cm yüksekliğindeki beton kiriş görülmektedir. Beton ve demir kullanımı nedeniyle terasın sonradan eklendiği, ilk tasarımda farklı bir malzeme kullanıldığı düşünülmektedir.

Servis merdivenini örten kırma çatının üzerinde paslanmış metal bir su deposu bulunur (Şekil C.359). Su deposu (101x101 cm.), parapet duvarlarına mesnetlenen 7 cm yükseklikteki I profiller üzerindedir (Şekil F.9). Köşkün güneybatı köşesinde yer alan banyo mekanını (K2-13) örten tek yönde eğimli örtünün kiremitleri hasarlıdır. Kiremitlerin altındaki ahşap kaplama ve üzerindeki yalıtım malzemesi ıslanmıştır. Köşkün kalın iç duvarlarından geçen havalandırma boşlukları, çatıda parapet duvarlarıyla son bulmaktadır. Havalandırma boşlukları, K2-3, K2-5 ve banyo mekanlarından (K2-7 ve K2-8) geçmekte ve aşağıdaki katlar boyunca devam etmektedir.

3.8 Mimari öğeler