Sporcu Giysilerinde Kullanılan Dikiş Çeşitleri

Tekstil yarımamullerinin ürün haline getirilmesinde dikiş tipi, makine gibi faktörler göz önüne alınmalıdır. Konfeksiyon sektöründe kullanılan makineler, özel amaçlı tekstillerin üretiminde farklı dikiş türleri sağlar (Fellmann and Aman, 2004: 914). Sporcu giysileri üretilirken bu makinelerle; reçme, overlok, zincir dikiş, düz dikiş gibi dikiş türleri yapılabilmektedir. Dikiş türlerini şöyle incelemek mümkündür:

a) Sınıf 100- Tek İplikli Zincir Dikiş: Bu dikişte aynı ipliğin halkaları birbirinin

içinden geçirilir. Tek iplik zincir dikişler geçici dikişlerde (örneğin teyelleme) veya gizli dikişte kullanılır. Bu dikiş sondan başa doğru çok kolay sökülebilir. Bu nedenle birleştirme dikişlerinde de kullanılır. Esnek bir yapıya sahiptir. Dikişin üst ve alt yüzeyi farklı bir görünüme sahiptir. Kumaşın kalınlığına ve dikişin uzunluğuna bağlı olarak dikiş mesafesinin 3,5 katı kadar iplik sarfiyatı söz konusudur. İplik tansiyon ayarları birbirine yaklaştırıldığında tüm dikişler eşit uzama özelliği gösterir. Düşük tansiyonlarda dikilen zincir dikişler daha fazla uzar. Dikiş sırıtması problemi yoktur. Zincir dikiş giysiler için gerekli esnemeyi sağlar. Örgülerde ve esnek ürünlerde çok kullanılır.

b) Sınıf 103- Tek İplikli Kör Dikiş: Kör dikişlerde iğne dalış izleri ve dikiş iplikleri

giysinin dış yüzünden görünmez. Kenar temizleme ve pikeleme (üst kumaşın iç yüzüne tela yapıştırarak sabitleştirme) işlerinde kullanılır.

c) Sınıf 200-El Dikişi: Kumaşın üst yüzeyini oyarak, alt yüzeyine zincir dikiş

görüntüsü veren esnek bir dikiştir. Tek iplik, iğne batışlarıyla materyalin bir yüzünden diğer yüzüne geçerek bir form oluşturur. Günümüzde el dikişleri özel makinelerde de yapılabilmektedir. Genellikle erkek üst giyimlerinde, ceketlerde, pantolon yan dikişlerinde ve paltoların yaka spor dikişlerinde kullanılır.

d) Sınıf 300 (Çift Baskı Dikişi) Düz Dikiş: Esnekliği hemen hemen olmayan ancak

sağlamlığı olan bir dikiştir. Kumaşın yüzünde ve tersinde dikiş aynıdır. Bu nedenle kumaşın her iki tarafına bu dikiş uygulanabilir.

e) Sınıf 300-Kilit Dikiş: Kilit dikiş, iğne ipliğinin kumaşın üst yüzünden alt yüzüne

geçip, bu yüzde mekik ipliği ile buluşarak aldığı formdur. Kilit dikiş makinesinde dişliler, (transport blokları) öne veya arkaya hareket halindedir. Tek veya çift iğneli kilit dikiş yapılır. İstenirse iğnenin biri iptal edilerek tek iğneli dikiş yapılabilir. Kumaşı yedirme ve esnetme işlemi makine tarafından otomatik olarak yapılır. İğne ipliği diğer dikişlere oranla daha fazla sayıda geçiş yapar. İplik gerginliği dengeli ayarlandığında iki yüzde de aynı görünen düzgün bir dikiş oluşur. Sağlam, aşınma direnci yüksek bir dikiş çeşididir. Kilit dikiş giysilere gerekli esnemeyi sağlar. Her tür kumaşın dikişinde kullanılır (Anonim 9, 2004: 79).

f) Sınıf 400 Çift İplikli Zincir Dikiş (Çok İplikli): Kumaşın yüzünden düz dikiş,

tersinden çift zincir dikiş görünümündedir. İğne ipliği ile kavrayıcı iplik her zaman kumaşın alt yüzünde zincir oluşturur. Sanayide tek, iki, üç, dört, beş iplik sıralı zincir dikişler kullanılmaktadır. Bu dikişin sınıf 100 dikiş tipinden farkı, luper ipliği veya alt iplik olarak adlandırılan ipliğin olmasıdır. Üst iplik dikişin dengesini sağlar. Bazen bu dikişler çift kilit dikiş adıyla da anılır. Çünkü her iğne ipliğinin ilmeği, bir alt ipliğin iki ilmeği ile bağlanır. Dikiş sırası arttıkça, dikişin sağlamlığı ve estetik görünüşü de artar. Esnek ve büzgüsüz bir bağlantı dikişidir. Dikiş türüne bağlı olarak dikiş uzunluğunun 5 katı kadar ya da daha fazla iplik gerektirir. Kalın, ince veya esnek kumaşların, örgü mamullerinin, sporcu giysilerinin dikiminde kullanılmaktadır (Lokmanoğlu, 1994: 106).

g) Sınıf 401 İki İplik Zincir Dikiş: Kilit dikişten daha sağlamdır. Yapısal sıkışmaya

bağlı olarak görülen dikiş büzüşmesine daha az rastlanır. Dikişler daha düşük tansiyon ayarlarında uzayabilme özelliği kazanır. Alt iplik bobinden geldiği için iplik kesilmeden uzun süre dikiş uygulanabilir. Bu dikişin dezavantajı hacimli bir yapıya sahip olmasıdır. Bu problem ince veya tekstürize ipliklerin alt iplik olarak kullanılması ile azaltılabilir. Genellikle luper ipliği iğne ipliğinden bir kat daha incedir. Dikiş uzamasını arttırmak için zig-zag zincir dikiş (405) uygulanabilir.

h) Sınıf 405 Zig Zag Zincir Dikiş: Kenar temizleme dikişlerinde, süslemelerde ve

astar dikişlerinde kullanılır. Çift baskı dikişi ile kıyaslandığında daha esnek bir dikiştir.

ı) Sınıf 500-Overlok-Sürfile Dikişi: Bu dikiş bir veya daha fazla iğne ile ya da luper

ipliğinin en az bir iplikle kumaş kenarında birleşmesi ile oluşur. Overlok dikişlerinin bir çok çeşidi vardır. Tek iplikten beş ipliğe kadar çok çeşitli kenar kapatma (overlok) dikişi

yapılabilir. Sanayiide en fazla kullanılan üç iplikli overlok dikişidir. Bu dikiş türü bir veya birkaç kat kumaşı kenarlarından keser. Kesilen kenarlar dikiş iplikleriyle kapatılarak güzel bir görünüm elde edilir. Özellikle örgü kumaşlarda uygun iplik kullanıldığında kusursuz bir uzama ve kenar kaplama özelliği sağlanır. İğne ipliğinin iyi bir dirence sahip olması gerekirken, luper ipliklerinde güzel görünüş ve yumuşaklık istenir. Üç ve dört iplik overlokta iki iplik iğnelere aittir. Dört iplik overlokta ikinci iğne ipliği kesim kenarlarından uzakta bulunur ve üç iplik overlok dikişine göre daha güvenlidir. Beş iplikli overlok dikişi, kenar temizleme ile birlikte iki kumaş parçasını birleştirerek üstten düz makine dikişi, alttan zincir dikiş işlemini yapar. Luper ipliği kumaş altında iki iğne ipliğinin arasından geçer. Bu dikişin iyi bir uzama özelliği vardır.

j) 401-504 Kombinasyon Dikişler: Dikiş kombinasyonları, birçok dikiş türünün bir

arada kullanılması ile elde edilir. Örneğin 5 iplik overlok, 2 iplikten oluşan (emniyet) zincir dikişinin ve 3 iplikten oluşan overlok dikişinin kombinasyonudur.

k) Sınıf 600 –Fletlok Dikişi: İki kumaşın dikiş payı verilmeden yan yana getirilerek

dikilmesini sağlar. Parçalar birbirinin üzerine bindirilmemelidir. Örgü mamullerinin birleştirilmesinde bu dikiş çok kullanılır. Süslü bir dikiştir. Bu dikiş tipi genellikle dört iğne ipliği ile uygulanmaktadır. Kaplama ipliği üst yüzeyde yer alır ve iğne iplikleri tarafından tutulur. Luper iplikleri tüm iğne iplikleri ile kumaşın altında ilmek oluşturur. Luper ve kaplama iplikleri yüksek elastikiyete ve mukavemete sahiptir (Anonim 9, 2004: 80-82).

l) Sınıf 600 Kapama Dikişi (Reçme Dikişi): Kumaşın üst yüzeyinde iki sıra düz

dikiş ve bu dikişi birbirine zincir dikişle bağlayan bir alt dikişten oluşur. Reçme makinesinde üstte iki adet iğne, altta bir adet lüper bulunmaktadır (Lokmanoğlu, 1994: 108). Reçme makineleri ile yapılan dikişin sağlam olması istenirse her iğneye bir lüper takılır. Reçme makinesinin konfeksiyon sanayinde önemi büyüktür. Sektörde etek ve bant reçme olarak bilinir. Etek reçme giysilerin etek uçlarını bastırmada kullanılır. Bant reçme ise apereyden gelen bandı giysi ile birleştirerek biye oluşturur. Bant reçme ile etek reçme iğne mesafeleri bakımından farklıdır. Etek reçmede iki iğne arası 4 mm, bant reçmede 6 mm olarak belirlenmiştir.