Sosyal içermeye yönelik politikaların ve sosyal hizmet altyapısının geliştirilmesi

10. Kalkınma Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İn-san, Güçlü Toplum hedefi çerçevesinde sosyal içermeye yönelik politikalar çok farklı başlıklar altında yer bulmuştur. Bu kapsamda toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, çocuk ve gençlik hizmetlerinin nitelik ve erişilebilirliğinin gelişti-rilmesi, ailenin korunması, nüfus dinamiklerin-den azami ölçüde faydalanılarak etkin bir göç

yönetiminin sağlanması, kapsayıcı ve sürdürü-lebilir bir sosyal güvenlik sisteminin geliştirilme-si öne çıkan politika araçlarıdır. Bu çerçevede sosyal dışlanma riski taşıyan bütün toplumsal kesimlerin fırsatlara erişiminin artırılması ve sosyal koruma araçlarıyla desteklenmesi ve nihaî olarak gelir dağılımın iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması hedeflenmiştir. Ayrıca

kadınların sosyal, kültürel ve ekonomik hayata etkin katılımının geliştirilmesi, çocuk ve gençle-rin bireysel yeteneklegençle-rini hayata geçirmelegençle-rini sağlayacak fırsatların oluşturulması, işgücü niteliğinin geliştirilmesi ve bütün toplumsal ke-simlere uygun iş fırsatlarına erişimin sağlan-ması ve bütün toplum kesimlerinin kapsayıcı ve sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemine dahil edilmesi hedeflerinin de altı çizilmiştir.

2014-2023 TR41 Bölge Planı’nda kadınlara yönelik sosyal içerme politikaları da önem-li başlıklar arasında yerini almıştır. Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri Programı kapsamında cinsiyet eşitliğini sağlamak ve ka-dının statüsünü güçlendirmek başlığı önemli bir yer tutmaktadır. Bu anlamda ulusal düzeydeki iki önemli strateji belgesi olan Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı (2007-2010) ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulu-sal Eylem Planı (2008-2013) ile uyumlu olarak bazı tedbirlere yer verilmiştir. Bu eylem plan-larında da belirtildiği üzere, bölge planında yer alan söz konusu tedbirlerle cinsiyet eşitliği ko-nusunda toplumsal bilincin geliştirilmesi, kadın-ların istihdam, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaç ve hizmetlere erişiminin arttırılması, kadınlara yönelik insan hakları bilincinin geliştirilmesi ve şiddetin önlenmesi amaçlanmıştır.

2014-2023 TR41 Bölge Planı’nda öne çıkan baş-lıklardan biri olan yaşlılara yönelik hizmetlerle ilgili olarak Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı (2007) önemli

bir strateji belgesidir. 65 ve daha üstü yaştaki nüfusun önümüzdeki yıllarda giderek artacağı gerçeği karşısında sağlıklı yaşlanma ve yaşlı-ların yaşam kalitesinin yükseltilmesi, bu insan kaynağından azami ölçüde istifade edilmesi açısından son derece önemlidir. Bu planda da yaşlılar ve kalkınma, yaşlılıkta sağlık ve refahın arttırılması ve olanaklar sunan destekleyici or-tamların sağlanması gibi üç ana tema belirlen-miştir. Bu temalar kapsamında toplam on dokuz hedef belirlenerek, yaşlıların toplumsal yaşama ve kalkınma sürecine aktif olarak katılımı, yaş-lıların sağlık ve bakım hizmetleri açısından ye-terli hizmet sunumuna erişimi ve bunların sağ-lanması için gerekli ortamın oluşturulması ve destek sağlanması amaçlanmıştır.

2014-2023 TR41 Bölge Planı’nın sosyal içer-me ve sosyal hiziçer-met sunumuyla ilgili olarak en önemli bileşenlerinden birini oluşturan engelli bireylere yönelik tedbirler de ulusal ve uluslara-rası strateji ve eylem planlarıyla uyum içerisin-de ortaya konmuştur. Bu kapsamda en önemli iki strateji belgesi olarak ortaya çıkan Avrupa Konseyi Özürlüler Eylem Planı (2006 – 2015) ve Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Ulusal Eylem Pla-nı (2010-2011) engellilerin toplumsal yaşama aktif katılımını hedefleyen en kapsamlı eylem planlarıdır. Bunlarla ilişkili olarak bölge planın-da ortaya konan tedbirlerin temel amacı engelli bireylerin toplumsal hayatın bütün alanları-na katılımının eşit olarak sağlanmasıalanları-na yöne-lik çalışmaların belli bir program çerçevesinde uygulanmasıdır. Bu anlamda ilk olarak Avrupa

Konseyi Özürlüler Eylem Planı (2006 – 2015)’na uygun olarak kamusal ve kültürel yaşama katı-lım, eğitim ve istihdam, sağlık ve rehabilitasyon hizmetleri, sosyal koruma, yasal koruma, şiddet ve tacize karşı koruma, bu alanda araştırma ve geliştirme ve toplumsal bilinç ve farkındalığı ar-tırma gibi eylem alanlarına paralel bazı tedbir-ler ortaya konmuştur. Öte yandan Ulaşılabilirlik

Stratejisi ve Ulusal Eylem Planı (2010-2011)’yla uyumlu olarak ulaşılabilirlik uygulamaları-nın yaygınlaştırılması ve nitelik açısından belli standartların sağlanması ve engelli bireylerin bütün kamusal hizmetlere ve bilgiye erişiminin arttırılması ve normalleştirilmesi yönünde ted-birler geliştirilmiştir.

Harita 12. TR41 Bölgesi ve Çevresinde Bulunan İllerin Net Göç Hızına Göre Dağılımı (2012)

Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler

Sosyal içerme ve sosyal hizmet sunumu nüfu-sun bütün kesimlerinin beşeri gelişmeye dâhil edilmesi ve dezavantajlı grupların oluşturduğu insan kaynağından da faydalanılması anlamın-da önemli bir önceliktir. TR41 Bölgesi’nde önce-likle Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ve ikinci olarak da yerel yönetimler eliyle yürütül-mekte olan sosyal hizmetler çok çeşitli alanlara yayılmış durumdadır. Bursa’da 21, Eskişehir’de 22, Bilecik’te 3 adet sosyal hizmet kuruluşu bu-lunmaktadır. Yine Bursa’da 13 ve Eskişehir’de ise 10 olmak üzere yerel yönetimlere bağlı sosyal hizmet kuruluşu bulunmaktadır. Bu ra-kamlara bakıldığında özellikle Bursa’nın nüfus yoğunluğuna oranla sosyal hizmet altyapısında genel olarak eksik olduğu görülmektedir.

2012 yılında gerçekleşen ‰ 5,44 net göç hı-zıyla bölge en çok göç alan bölgeler arasın-dadır. Bu anlamda özellikle Bursa’da farklı dezavantajlı gruplara yönelik sosyal hizmet altyapısının sayılarının arttırılması ve nitelikle-rinin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu anlamda engelliler, göçle gelen gruplar, kadınlar, çocuklar, gençler ve yaşlılar önemli başlıklar olarak öne çıkmaktadır. 60 yaş ve üstü nüfusun toplam nüfusun %12’sini teşkil ettiği TR41 Bölgesi’nde giderek artan düzeyde yaşlı bakım hizmetleri-ne ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca kent içerisin-de ve kır-kent arasında çok farklı dağılımlar gösteren nüfus yapısına göre sosyal hizmet donatılarının dağılımı dengeli olarak gerçek-leştirilmelidir.

Tedbir 1. Bölgedeki demografik eğilimler doğ-rultusunda yaşlı bakım hizmetlerinde altyapı ve personel kapasitesinin artırılması, yaşlılara yönelik hizmetlerin ailesi yanında desteklen-mesi ve toplumsal hayata aktif katılımlarının sağlanması

Tedbir 2. Engelliliğin önlenmesine hizmet eden ve bu konuda sosyal bilincin artırılmasına yö-nelik faaliyetlerin geliştirilmesi

Tedbir 3. Engellilere yönelik hizmetlerin ailesi yanında desteklenmesi, engelliler ve engelli ai-leleri için yerinde rehabilitasyon hizmetlerinin geliştirilmesi, engellilerin ihtiyaç duyduğu eği-tim, sağlık ve sosyal hizmetlerin kamu kurum-ları tarafından sağlanması

Tedbir 4. Engellilerin sektörel ihtiyaçlar doğrul-tusunda, engellerine uygun bir şekilde istihdam edilmelerini kolaylaştırılacak mesleki eğitimle-rin geliştirilmesi

Tedbir 5. Engellilere yönelik kentsel erişilebilir-liğin geliştirilmesi ve bu konuda gerekli fiziksel düzenlemelerin yaygınlaştırılması

Tedbir 6. Aile, çocuk-gençlik ve toplum hizmet-lerinin geliştirilmesi

Tedbir 7. Sosyal hizmet ve bakım sektöründe insan kaynaklarının geliştirilmesi (yaşlı, engelli, çocuk vb. bakımı)

yaşlı vb.’ye yönelik) geliştirilmesi ve yaygınlaş-tırılması

Tedbir 9. Şiddet mağduru kadınlara hizmet ve-ren kadın konuk evi hizmetlerinin geliştirilme-si ve istihdam edilmelerine yönelik tedbirlerin alınması

Tedbir 10. Kadına yönelik şiddetle ilgili toplu-mun bilinçlendirilmesi ve bu konuda hizmet ve-ren sivil toplum kuruluşlarının geliştirilmesi Tedbir 11. Sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar konusunda toplumsal bilinç oluşturulması Tedbir 12. Sosyal yardımlar konusunda müker-rerliklerin önlenmesi amacıyla ortak veri ta-banlarının oluşturulması ve veri paylaşımının sağlanması

Tedbir 13. Sosyal yardımların işgücü karşılığı olacak şekilde yeniden yapılandırılması ve sos-yal yardım modellerinin çeşitlendirilmesi (yöre-sel ürün ve zanaatları destekleyecek mikrokre-diler şeklinde)

Tedbir 14. Sokakta çalışan/yaşayan, suça sü-rüklenmiş ve madde bağımlısı çocuklara yö-nelik hizmet merkezlerinin ve faaliyetlerin ar-tırılması, bunların ihtiyaç olan yerel bölgelerde (mahallelerde) konumlandırılması

Tedbir 15. Çocuk ve gençlere yönelik strateji oluşturmayı sağlayacak saha çalışmalarının artırılması ve hedef grubun sorunlarının belir-lenmesi

yan çocuklar ve gençler olmak üzere çocukların ve gençlerin sosyal, kültürel ve sportif faaliyet-lere katılımının artırılması

Tedbir 17. Çocuk istismarının önlenmesi, istis-mara uğrayan çocukların rehabilitasyonu ve korunması için kurumsal kapasitenin ve farkın-dalığın artırılması

Tedbir 18. Sokakta yaşayan ya da çalıştırılan çocukların rehabilite edilmesi ve eğitim hayatı-na dönmesinin sağlanması

Tedbir 19. Göçle gelen dezavantajlı nüfusun kente entegrasyonunun ve kentsel hayata uyu-munun sağlanması

Tedbir 20. Sosyal dışlanma yaşayan özel grup-lara (romanlar, sığınmacı ve mülteciler, mev-simlik işçi ve geçici göçmenler vb.) yerinde sos-yal hizmet modellerinin geliştirilmesi

Tedbir 21. Kentsel planlama ve kentsel hizmet-lerle ilgili karar mekanizmalarına dezavantajlı grupların da dâhil edilerek bu grupların ihtiyaç-larına uygun planların geliştirilmesi

Tedbir 22. Bilgiye erişim konusunda hizmet ve-ren kurumların (kütüphane, halk eğitim merkezi vb.) artırılarak nüfusun bilgiye erişim kapasite-sinin geliştirilmesi

Tedbir 23. Şehit yakınları ve Gazilerin ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının önündeki engel-lerin kaldırılması ve hayata tam katılımlarının sağlanması