YÖK taraf›ndan Sa¤l›k Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Fen Bilimleri bafll›klar› alt›nda kategorize edilen Temel Alanlar ve Mesleki disiplinlere iliflkin lisans programlar›na ö¤renci kabulü esnas›nda hâlihaz›rdaki üniversite s›na-v›ndaki ölçütler nettir. Mimarl›k, ‹ç Mimarl›k ve Peyzaj Mimarl›¤› ile birlikte di¤er tasar›m disiplinlerinin e¤iti-mine kabul edilecek ö¤rencilerin seçim süreci de ayn› netlikte oluflturulmal›d›r.
Bu konuda çözümler önermek için öncelikle yukar›da özetlenen sorunlarla ilgili uygulamaya yönelik somut tespitlerin yap›lmas› ve Tablo 2’deki MF-4 Puan Türü a¤›rl›kl› yüzdelerini daha detayl› olarak incelemek gerek-mektedir:
Türkçe a¤›rl›k yüzdesinin (%11) uygun oldu¤u düflünülebilir çünkü bu bölümdeki de¤erlendirme sisteminin Mimarl›k Temel Alan Yeterlilikleri’ndeki “konuflma ve yazma, etkin okuma, yazma, dinleme ve konuflabilme, elefl-tirel düflünme, karfl›t görüflleri de¤erlendirebilme,” vb. yetileri ölçmektedir.
Temel Matematik a¤›rl›k yüzdesi de (%15) uygundur çünkü bu bölümdeki de¤erlendirme sisteminin Mimar-l›k Temel Alan Yeterlilikleri’ndeki “soyut düflünme, iyi sorgulanm›fl sonuçlara ulaflabilme ve bunlar› benzer ölçüt ve standartlarla test edebilme” vb. yetileri ölçmektedir.
Bunlara karfl›n, Mimarl›k Temel Alan Yeterliliklerindeki “insan davran›fllar›n›, fiziksel çevre ile insan aras›nda-ki etaras›nda-kileflimi anlama yetisi, kültürel farkl›l›klar, farkl› kültürleri karakterize eden gereksinim istek, davran›fl kal›p-lar›, sosyal ve mekânsal örüntülerin farkl›l›¤›n› anlama becerisi” vb. hususlar göz önüne al›nd›¤›nda MF-4 Sosyal Bilimler a¤›rl›k yüzdesi (%6) Mimarl›k için düflüktür. Mimarl›k ö¤rencisi seçme ölçütlerindeki Sosyal Bilimler a¤›rl›k yüzdesi Mühendislik bölümlerine uygulanandan yüksek olmal›d›r.
Buna karfl›n Fen Bilimleri a¤›rl›k yüzdesi (%9) ba¤›l olarak yüksek görünmektedir. Bu noktada yap›lacak bir de¤iflim ile Mimarl›k Temel Alan Yeterliliklerinden türetilen “strüktürel davran›fl ilkelerini kavrama” yetileriyle iliflkili olan “Fizik” bölümüne a¤›rl›k verilmesi daha do¤ru olacakt›r.
Matematik a¤›rl›k yüzdesi (%22) ba¤›l olarak yüksek görünmektedir. Matematiksel düflünce gücünün soyutla-ma ve üç boyutlu alg› konular›na katk›s› çok önemli olsa da Matesoyutla-matik yüzdesinin Temel Matesoyutla-matik veya Mü-hendislik dallar›na uygulanana eflit düzeylerde de¤erlendirilmesi abart›l›d›r. Matematiksel düflünce gücü tek bafl›-na üç boyutlu mekânsal alg› ve tasar›ma dönük alterbafl›-natifli düflünme kültürünün oluflturulmas›nda yeterli de¤ildir. Bu ba¤lamda Geometri bölümüne a¤›rl›k verilmelidir.
MF-4 Puan Türü Geometri a¤›rl›k yüzdesi (%11), Mimarl›k bölümü ölçütü için ba¤›l olarak düflük görünmek-tedir. Mimarl›kta biçimsel ve mekânsal alg› ve alternatif çözüm gelifltirme kapasitesinin yükselmesine karfl›l›k ge-len geometri bilgisine daha çok a¤›rl›k verilmelidir. Matematik yüzdesinin düflürülerek fark›n geometriye kat›lma-s› önerilebilir.
Fen Bilimleri Dallar› incelendi¤inde ise, Mimarl›k e¤itimi aç›s›ndan kritik öneme sahip olmayan Kimya (%9) ve Biyoloji (%5) a¤›rl›k yüzdeleri asgariye çekilmeli ve bunlar›n aras›nda Fizik en yüksek yüzdeye sahip olmal›d›r çünkü bu bölüm “üç boyutlu mekansal alg› düzeyi, soyut düflünce gücü ve strüktürel davran›fl ilkelerini kavrama” aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.
Yukar›daki önerilerin gerçeklefltirilmesi yeterli de¤ildir. Merkezi s›nav ile birlikte tüm ortaö¤renime hâkim olan çoktan seçmeli s›nav mant›¤›n›n kendisi mimarl›k ve di¤er tasar›m disiplinlerinin özüne ayk›r›d›r. Tasar›mda tek ve evrensel bir do¤ru yoktur ve tasar›m probleminin çözümü do¤rusal nitelikte de¤ildir. Sorgulama, alternatif üretme, problemlere göre geri-besleme ve ba¤lama özgü birden çok çözüm önermek tasar›m için kaç›n›lmazd›r. Bununla birlikte ülkemizde üniversite e¤itimi talep eden nüfusun fazlal›¤›na karfl›n üniversite kontenjanlar›n›n ye-tersizli¤i ve seçim ölçütleri koyman›n zorlu¤u nedeniyle çoktan seçmeli mant›k en objektif yöntem olarak görül-dü¤ünden en az›ndan k›sa vadede bu s›nav mant›¤›n›n de¤ifltirilmesi mümkün görülmemektedir.
Bu eksiklikleri mümkün oldu¤unca gidermek amac›yla merkezi s›nava Mimarl›k Temel Alan› Yeterliliklerine dönük bir Tasar›m Puan Türü’nün (TAS) yürürlü¤e konmas›n› öneriyoruz. TS, TM ve MF Puan Türlerinin ya-n› s›ra de¤erlendirme sisteminde yer alacak TAS Puan Türü Mimarl›k, ‹ç Mimarl›k, Peyzaj Mimarl›¤›, fiehir ve Bölge Planlama, Endüstri Ürünleri Tasar›m› vb. Tasar›m temelli disiplinleri tercih eden ö¤rencilerin daha verim-li bir flekilde seçilmesine olanak sa¤layacakt›r. Uygulanmas› haverim-linde de¤iflik bölümlere göre alt varyasyonlar› TAS-1, TAS-2, vb. flekillerde oluflturulabilecek bu Puan Türü ayn› zamanda S›nav Kitap盤›na ilgili yeterlilikleri ölçen bir “Tasar›m” Bölümü’nün eklenmesiyle de güçlenecektir (Tablo 4).
Yeni eklenecek bölümün soru içerikleri Mimarl›k Temel Alan› uzmanlar› taraf›ndan haz›rlanmal›d›r. Tasar›m Bölümü eklenerek yukar›da de¤inilen a¤›rl›kl› yüzde de¤ifliklikleri yap›ld›¤›nda önerimiz olan TAS Puan Tü-rü’nün aç›l›mlar› ve halihaz›rda uygulanan MF-4 ile karfl›laflt›rmal› olarak afla¤›daki flekilde oluflmaktad›r:
Kaynaklar
Ak›nc›türk, N. (2001). Mimarl›kta Uygulamaya Yönelik E¤itim Bilinci. I. Mimarl›k ve E¤itim Kurultay› Bildiriler Kitab› (pp.129-140). ‹stanbul: TMMOB Mimarlar Odas› Genel Merkezi ve ‹stanbul Büyükkent fiubesi
Al, Y. & Teymur, N. (Eds.). (1997) Mimarl›k E¤itimi ve…, Ankara: TMMOB Mimarlar Odas› Ankara fiubesi Alexander, C. (1979). The Timeless Way of Building. New York: Oxford University Press.
Ayt›s, S. (2010). Mimarl›k Formasyonunun Di¤er Disiplinlerdeki Önemli Rolü ve E¤itimdeki Yeri. ‹çinde Mimarl›k E¤iti-minin Dünü Bugünü Yar›n› Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitab›, Konya: Selçuk Üniversitesi Mimarl›k Bölümü
Bak›r, ‹. & Sungur, M. (2010). Mimarl›¤›n ‹çi – D›fl›. Mimarl›k E¤itiminin Dünü Bugünü Yar›n› Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitab› (pp.178-186). Konya: Selçuk Üniversitesi Mimarl›k Bölümü
Bak›r, ‹. & Kalfao¤lu, S. (2010). Konya’da Mimarl›k E¤itiminin 40 Y›l› ve Kente Etkileri. Mimarl›k E¤itiminin Dünü Bugünü Yar›n› Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitab› (pp.178-186). Konya: Selçuk Üniversitesi Mimarl›k Bölümü
Brooker, G. & Stone, S. ‹ç Mekan Tasar›m› Nedir?. (çev.: Z. Y. Halu) ‹stanbul: Yap› Endüstri Merkezi Yay›nlar› Gültan, S. (2003). Bilgi Toplumu Sürecinde Avrupa Birli¤i ve Türkiye. Ankara: Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluklar› Araflt›rma ve Uygulama Merkezi.
Gürsoy, A. (2004). Antropoloji, ‹nsan Yerleflimleri ve Etik. ‹çinde A. fientürer, fi. Ural & F.U. Sönmez (Eds.), Etik – Estetik (pp. 12-21). ‹stanbul: Yap› Yay›n
Güzer, C.A. (2002). Konut Üzerine De(ne)meler. Ankara: Mimarlar Derne¤i 1927
Kavas, K.R. (2010). Mimarl›k E¤itimi ve Tarihsel Bilgiden Türetilen Ekolojik Yaklafl›mlar. Mimarl›k E¤itiminin Dünü Bugünü Yar›n› Ulusal Sempozyum Bildiriler Kitab› (pp.237-250). Konya: Selçuk Üniversitesi Mimarl›k Bölümü
Kostof, S. (Eds.). (1977) The Architect: Chapters in the History of the Profession, New York: Oxford University Press. Habraken, N.J. (2000). The Structure of the Ordinary: Form and Control of the Built Environment. Cambridge: MIT Press.
Mattelart, A. (2004). Bilgi Toplumunun Tarihi, (çev.:H.Y.Alt›nel). ‹stanbul: ‹letiflim Yay›nlar›. Rasmussen, S.E. (2009). Yaflanan Mimari. (çev.: Ö.Erduran) ‹stanbul: Remzi Kitabevi.
Seyithano¤lu, K.M. (2001). Elefltirel ve Düflünsel Bir U¤rafl olarak Mimarl›k ve Kemal Aran. E.Aközer & R.N.Ö¤üt (Eds.), Mimarl›k, E¤itim, Gelenek ve Yenilik (Kemal Aran’a Arma¤an) (pp 7 – 12). Ankara: ODTÜ Mimarl›k Fakültesi Yay›nlar›.
Tökmeci, E.Ö. (2003). Mimarl›k E¤itiminde Ulusal Geliflmeler ve Gelecek. II. Mimarl›k ve E¤itim Kurultay›: Mimar›n Formasyonu Nedir? Ne Olmal›d›r? (pp. 43-54) Ankara: TMMOB Mimarlar Odas› Genel Merkezi.
Vitruvius (1960). The Ten Books on Architecture. (trans.:M.H.Morgan) New York: Dover Publications. ‹. Bak›r, K. R. Kavas, H. Mutlu Danac›
Tablo 4: Öneri: TAS ve MF-4 puan türlerinin karfl›laflt›rmal› olarak a¤›rl›k yüzdesi da¤›l›mlar›. Puan Öneri: Testlerin a¤›rl›klar› (% olarak)
Türü Türkçe Tem. Mat. Sos. Bil. Fen. Bil. Mat. Geo. Fiz. Kim. Bio. Tas.
TAS 11 14 8 7 15 13 10 5 5 12
Puan Uygulanan da¤›l›m: Testlerin a¤›rl›klar› (% olarak)
Türü Türkçe Tem. Mat. Sos. Bil. Fen. Bil. Mat. Geo. Fiz. Kim. Bio.
Elektronik Referanslar http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc44_en.htm http://www.bologna.yok.gov.tr. http:// www.miak.org ftp://dokuman.osym.gov.tr/2010/.../2010_OSYS_GenelBilgiler.pdf http://www.osym.gov.tr/dosya/1-56726/h/puandag.pdf http://www.yok.gov.tr/content/view/1060
Özet
Günümüzde Türkiye'de uygulanan lise e¤itimi ve üniversite tercih sürecinde ö¤rencilerin alan seçimi, dolay›-s›yla meslek seçimindeki sistemin sorgulanmas› gerekmektedir. Birçok ö¤renci bilinçsiz olarak tercih yapmakta ve üniversite e¤itiminin ilk y›llar›nda tercihlerinin hatal› oldu¤unu fark ederek sorun yaflamaktad›r; bazen tamamen okulu b›rakarak yeniden s›nava girmek, bazen de sevmedi¤i/sevemedi¤i bir bölümü vasat bir baflar› düzeyi ile bi-tirmeye gayret ederek sadece bir diploma almay› hedeflemektedir. Bu sorunlu süreç ö¤rencinin ailesine maddi ma-nevi külfet getirmekte, ö¤rencinin zaman ve enerji kaybetmesine yol açmakta ve devlet bütçesini gereksiz yere tü-ketmektedir. Buna ek olarak seçme s›nav›nda çok az bir fark ile s›ralamada geride kalan bir ö¤rencinin yerini iflgal etmektedir. Uzun vadede alan de¤ifltiremeyen ö¤renci sevmedi¤i bir mesle¤i yapmak zorunda kalaca¤› için bafla-r›s›z ve mutsuz, verimsiz bir meslek mensubu olarak hayat›na devam edecektir. Bu çal›flman›n amac›, ö¤rencilerin liseden itibaren alan seçimi sürecinin, Mimarl›k Bölümü 1., 2. ve 3. s›n›f ö¤rencileri aras›nda yap›lan ve iki y›l sü-ren anket çal›flmas› ile Mimarl›k Bölümü ö¤sü-rencileri aras›nda araflt›r›lmas›d›r. Ö¤sü-rencilere liseden üniversiteye ge-çifl sürecinde, bilinç düzeylerini sorgulayan sorular sorularak mevcut durum incelenmifltir. Ayr›ca ilerleyen s›n›f-larda ö¤rencilerin tercihlerine bak›fltaki farkl›laflma da incelenmeye çal›fl›lm›flt›r. Beklentilerinin karfl›lan›p karfl›-lanmad›¤› bu nedenle lise e¤itiminde yeterli yönlendirme yap›l›p yap›lmad›¤›, seçme s›nav›ndaki puan türü ile Mi-marl›k Bölümü e¤itiminde ald›¤› derslerin örtüflüp örtüflmedi¤i sorgulanm›flt›r.
Anahtar kelimeler: Yüksekö¤retim, orta ö¤retim, tercih, mimarl›k, bilinç, meslek.
Girifl
Dünyada belli bafll› ülkelerin üniversiteye girifl sistemleri incelendi¤inde farkl› uygulamalar›n oldu¤u görül-mektedir. Bu sistemlerin ortaya ç›kmas›nda devletlerin yönetim biçimi, üniversite kontenjanlar›, üniversitelerin özerklikleri, ülkenin öncelikleri ve kültür gibi çok say›da etmen etkilidir. Bu nedenle tek bir do¤ru üniversite gi-rifl sisteminin oldu¤unu söylemek mümkün de¤ildir (Helms, 2008). Bununla birlikte baz› genel e¤ilimleri görmek mümkündür. Tablo 1’de gösterildi¤i gibi çok say›da Avrupa ülkesi (‹ngiltere, Fransa, Almanya, Finlandiya, Avus-turya, ‹srail vs.) lise bitirme ya da olgunluk s›navlar› (A-levels, matura, baccalauraet, Abitur, maturità) uygulamak-tad›r (Günay, Gür, 2009). Buna ek olarak, Çek Cumhuriyeti, Arnavutluk, Polonya, ‹talya, ‹sviçre, Makedonya, Hong Kong, Singapur ve Malta gibi çok say›da ülkede çeflitli biçimlerde lise bitirme s›navlar› yap›lmaktad›r. Lise bitirme s›navlar›n›n bu kadar yayg›n olmas›, lise e¤itimini güçlendirme ve üniversitelere iyi ö¤rencileri seçme kay-g›s›na dayanmaktad›r. Bu ülkelerinin ço¤unda, olgunluk s›nav›nda baflar›l› olan tüm ö¤renciler üniversitelere do¤-rudan yerlefltirilir. Baz› ülkelerde ise olgunluk s›navlar›n›n yan›nda ders notlar› ve üniversitelerin belirleyece¤i di-¤er koflullar da üniversite giriflinde etkilidir.