Türkiye'de mimarl›k bölümü ö¤rencileri yetenek s›nav›na tabi tutulmadan, üniversite s›nav›nda Matematik puan› a¤›rl›kl› olmak üzere seçilmektedir. Mimarl›k e¤itiminin mühendislik e¤itimi ile efl tutulmas› e¤ilimi y›llar-d›r akademik çevrede tart›fl›lmakta ve mimarl›k için 4 y›ll›k e¤itimin yetersiz kald›¤› ifade edilmektedir. Mimarl›k Kurultay› III’te Ekinci; “Türkiye'de mimarl›k sanatsal özünden uzaklaflmaktad›r. Mimarl›k, tarih boyunca olufltur-du¤u birikim ile güzel sanatlar›n ana dal›d›r ve teknik bir meslek olmaktan daha çok fikir, yarat›c›l›k, ideoloji, fel-sefeye dayal› tasar›m sanat›d›r, mühendislik de¤ildir” ifadelerini kullan›flt›r (Mimarl›k Kurultay› III, 2005).
Dersler ve Ö¤retim Planlar›
Türkiye'de Mimarl›k e¤itimi sanat, tasar›m becerisi, analitik düflünme yetene¤i, üç boyutlu kavrama yetene¤i, parça-bütün aras›nda iliflki kurabilme, do¤al ve yap›l› çevre aras›ndaki iliflki, tümden gelim, tümevar›m olgular›n›n kavranmas› gibi becerileri kazand›rma ve tüm bu ölçütlerde insan›n tekil ve toplum ölçe¤indeki yeri ve ifllevini kav-ratmaya dayanmaktad›r.
Mimarl›k lisans e¤itimi 4 y›l olarak yap›lmakta ve yurt d›fl›nda "Bachelor's Degree" tan›m›na karfl›l›k gelmek-tedir. Bölüm dersleri ve ö¤retim planlar› üniversitelere göre baz› farkl›l›klar göstermekle birlikte temel ölçütler ül-ke geneli için geçerlidir. Temel tasar ilül-keleri, tasar› geometri ve teknik resim bilgisi, mimari proje, mimari ifade teknikleri, mimarl›k tarihi, yap› ve malzeme bilgisi, tafl›y›c› sistem kavram›, flehircilikte temel ilkeler, yap› - çevre iliflkisi gibi temel konular›n yan› s›ra bu konular›n alt dallar›nda daha ayr›nt›l› bilgi veren pek çok ders verilmek-tedir. Ö¤rencilerin genel kültürünü gelifltirme ve di¤er bölümler aras›nda iliflki kurmalar›n› sa¤lamak için üniver-site seçimlik dersleri de Mimarl›k e¤itiminde önemli bir yer tutmaktad›r. Ayr›ca üniverüniver-sitelerin tüm bölümlerin-de oldu¤u gibi ayd›n, ana dilini düzgün kullanabilen, ülke tarihini bilen, temel say›sal yetenekleri kazand›ran Türk-çe, ‹nk›lap Tarihi, Matematik gibi servis dersleri verilmektedir.
Mimarl›k Bölümü’nde en önemli olarak görülen ve e¤itim program›nda en genifl yer tutan flüphesiz mimari ta-sar›m projeleridir. Haftada bir tam gün ya da iki yar›m gün atölye olarak yürütülen proje dersleri, proje yürütücü-sü ö¤retim üyesi gözetiminde, her bir ö¤rencinin bireysel tasar›mlar›n› gelifltirmeleri ilkesine dayan›r. Ö¤renciler, tasar›mlar›n› gelifltirmek ve farkl› görüfl al›flverifllerini paylaflmak üzere dönem içinde bir ya da iki kez ara jüri ve bitmifl projelerini savunmak üzere dönem sonunda as›l jüri karfl›s›na ç›karlar. Proje tasar›mlar› sürecinde çevre
D. Güney, M. Vatan
Tablo 2: MF4 Puan türü hesab› için test a¤›rl›klar›.
YGS LYS
Türkçe Sosyal Bilimler Temel Matematik Fen Bilimleri Matematik Geometri Fizik Kimya Biyoloji
analizi, arazi maketi gibi çal›flmalar grup halinde yürütülse de proje tasar›m› bireysel oldu¤u için grup çal›flmas› genelde sadece zorunlu olan ortak ifllerin yap›lmas› biçiminde gerçekleflmektedir. Disiplinler aras› çal›flma çok yay-g›n olmamakla birlikte baz› stüdyolarda bu çal›flmalar da denenmektedir. Ancak bunlar›n mimarl›k e¤itimi süre-cinde bafl aktör olmad›klar› mutlakt›r (Erten, S., Çimen, D., Burat, S., 2005).
Mimarl›k e¤itiminin genel durumu, geliflmeler, AB uyum süreci, kaliteyi art›rma gibi konular›n Mimarl›k ve E¤itim Kurultaylar› düzenlenerek tart›fl›lmaktad›r. ‹lk Mimarl›k ve E¤itim Kurultay›, Mimarlar Odas› ve üniver-siteler aras› iflbirli¤i ile 2001 y›l›nda yap›ld› ve devam›nda iki y›lda bir sürdürülerek beflincisi 2009 gerçeklefltirildi. Her kurultayda bir tema seçilerek mimarl›k e¤itimi ve prati¤i konusunda fikirler, sorunlar, çözüm önerileri gibi konular tart›fl›larak görüfl al›flverifli yap›lmakta ve kurultay sonras›ndaki tüm oturumlar kitap halinde yay›na dönüfl-türülmektedir.
Mimarl›k Bölümü'nde Ö¤renim
Mimarl›k Bölümü'nün müfredat›, ders yükü, ö¤rencilerin derslerinde baflar›l› olabilmek ve ödevlerini yapabil-mek için ihtiyaç duyduklar› süre di¤er bölümlere göre çok daha fazlad›r. Mimarl›k derslerinde ö¤rencilerin çevre-lerini tan›mas›, mevcut çevrede tasar›m yapmas›, yeniden düzenleme, tarihi yap› yaklafl›m›, pratik meslek hayat›n-daki süreci kavramak için belediye gibi yerel yönetimler, Mimarlar Odas› baflta olmak üzere meslek odalar› ile ilifl-kiler, do¤ru malzeme ve teknoloji seçimini yapabilmek için çeflitli üretici firmalar ile görüflmeleri, meslek alan›n-daki son geliflmeleri takip etmek için fuarlara kat›lmalar› beklenir. Bu sürecin önemli bir k›sm› okul ve ev d›fl›nda yap›lan araflt›rmalar, görüflmeler, görsel veri elde etmek için çevre analizi, yap› analizini belgeleyen resimler çek-mekten oluflmaktad›r. Tüm bu veriler tasar›m sürecindeki baflar›y› art›ran, meslek hayat›na yönelik tecrübe edin-diren aktivitelerdir. Tüm bu aktiviteler sonucunda elde edilen bilgiler ve kazan›lan tecrübelerin tasar›m sürecine aktar›lmas› için masa bafl›nda geçirilmesi gerekli uzun saatler vard›r.
Üniversite seçimlerindeki bilinçsizlik, çok say›da tercih yapma olana¤›n›n olmas› ve Mimarl›k Bölümü'nün a¤›r ders program›, özellikle, birinci s›n›f ö¤rencileri aras›nda bölümü b›rakma ve yeniden s›nava haz›rlanma karar› ile sonuçlanabilmektedir. Pek çok yeni kavram, terim bir arada, h›zl› ve oldukça yüklü olarak ö¤renciye sunulmakta ve ödev yükü oldukça a¤›r olan bir e¤itim sürecine giren ö¤renciler, hayal ettikleri üniversite ortam›n› bulamad›k-lar›na kanaat edip bu karara varabilmektedir.
Mimarl›k e¤itimi uygulamaya yönelik sürdürüldü¤ü için di¤er meslek grubu e¤itimleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda mimarl›k ö¤rencileri mezun olduklar›nda yapabilecekleri iflleri daha erken kavrama ve ifl hayat›nda daha erken at›l-ma olana¤›na sahiptir.
Y›ld›z Teknik Üniversitesi Mimarl›k Bölümü Özelinde ‹nceleme
2010 y›l›nda üniversite girifl s›nav›n› kazanarak Y›ld›z Teknik Üniversitesi Mimarl›k Bölümü’nde okumaya hak kazanan ö¤rencilerin profili incelendi¤inde afla¤›daki grafikler ortaya ç›kmaktad›r. Mimarl›k Bölümünü tercih eden ö¤rencilerin %59.7’si lise sonras›nda ara vermeden, %33.6’s› ise ara vererek gelmektedir (fiekil 2).
Uluslararas› Yüksekö¤retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 May›s 2011, ‹stanbul
Yerleflenlerin ö¤renim durumu
Lise son s›n›f %33.6 %59.7 Lise mesunu Üniversite ö¤rencisi Di¤er
Mimarl›¤a gelen ö¤rencilerin %67.2’si kazand›klar› üniversitenin oldu¤u flehir d›fl›ndan, %32.8’i ise yaflamak-ta olduklar› flehirden gelmektedir (fiekil 3). Ö¤rencilerin büyük k›sm›n›n ise ‹syaflamak-tanbul, daha sonra Ankara, ‹zmir, ‹stanbul ve Antalya flehirlerinden geldikleri görülmektedir. Bu durumda ö¤rencilerin farkl› bir flehre özellikle ‹s-tanbul gibi devasa bir metropole al›flmalar› gerekmektedir.
Anket Çal›flmas› ve Sonuçlar›
Bölümde yaklafl›k 300 birinci ve ikinci s›n›f ö¤rencisine 2 y›l boyunca anket uygulanm›flt›r. 14 soruluk bu an-ket ile mimarl›k e¤itimi alan ö¤rencilerin, meslek tercihi süreci öncesi ve sonras› yaklafl›mlar›, çal›flma tempolar›, derslerle ilgili düflünceleri, gelece¤e bak›fllar› incelenmifltir. Birinci soru, “Üniversite tercihinizde afla¤›dakilerden hangisi birinci etkendir?” olarak düzenlenmifl ve ö¤rencilerin %63’ü tercihlerindeki birinci etkenin bölüm, %21’i flehir, %16’s› üniversite ismi oldu¤unu belirtmifltir (fiekil 4).
‹kinci soruda, “Üniversite için birinci tercihiniz Mimarl›k Bölümü müydü?” sorulmufltur. %51’i birinci ter-cihlerinin Mimarl›k Bölümü oldu¤unu, %49’u ise farkl› bölümleri birinci tercih yapt›klar›n› belirtmifltir (fiekil 5).
Üçüncü soru “Mimarl›k bölümü tercihinde bulunmadan önce mimarl›k mesle¤i ile ilgili bilginiz var m›yd›?” olarak düzenlenmifltir. Ö¤rencilerin %43’ü bölümle ilgili ön bilgilerinin az oldu¤u, %36’s› yeterli ön bilgisi oldu-¤u, %21’i ise çok yetersiz bilgisinin oldu¤unu belirtmifltir (fiekil 6).
D. Güney, M. Vatan
Yerleflenlerin geldikleri bölgeler
Yerleflen say›s› % Oran› Ayn› flehirden gelenler
fiehir d›fl›ndan gelenler
44 90 %32.8 %67.2 Ayn› flehirden fiehir d›fl›ndan ‹stanbul ‹zmir Eskiflehir Antalya Kocaeli Ankara
fiekil 3: Mimarl›k Bölümünü kazanan ö¤rencilerin geldikleri bölgeler ve illere göre da¤›l›m.
Üniversite
%21
Üniversite tercihindeki etken
Bölüm fiehir
%16
%63
Dördüncü soruda “Mimarl›k tercihinizde afla¤›daki beklentilerinizin hangisi birinci etkendir?” sorulmufltur. Ö¤rencilerin %41’i mimarl›k mesle¤inin toplumda sahip oldu¤u sayg›nl›k nedeni ile tercih ettiklerini, %20’si çev-re yönlendirmesi (aile, okul, arkadafl) nedeni ile tercih ettiklerini, %16’s› meslek hayat›nda yüksek gelir beklenti-si nedeni ile tercih ettiklerini, %12’beklenti-si tercihlerinin rastlant› oldu¤unu, %11’i kolay ifl bulabilece¤ini düflündü¤ü için tercih ettiklerini belirtmifltir (fiekil 7).
Beflinci soru, “Üniversite tercihinizde Mimarl›k Bölümü’nden sonraki tercihiniz hangi bölümdür?” olarak dü-zenlenmifltir. Ö¤rencilerin %52’si çeflitli mühendislik dallar›n› tercih ettiklerini, %30’u di¤er bölümleri, %8’i t›p fakültesi, %7’si eczac›l›k, %3’ü ise sosyal bölümler tercih ettiklerini belirtmifltir (fiekil 8).
Uluslararas› Yüksekö¤retim Kongresi: Yeni Yönelifller ve Sorunlar (UYK-2011), 27-29 May›s 2011, ‹stanbul
Birinci Tercih
Mimarl›k
%51
Di¤er
%49
Meslek hakk›nda ön bilgi
%21 %43 %36 Yeterli Biraz Çok az
fiekil 5: Bölüm baz›nda birinci tercihi. fiekil 6: Mimarl›k bölümü hakk›nda tercih öncesi
bilgi sahipli¤i.
Tercih yaparken beklentiler
Gelir %20 %12 %16 %41 %11 ‹fl bulma Sayg›nl›k Çevre yönlendirmesi Rastlant›
fiekil 7: Mimarl›k bölümü tercihini yaparken beklentiler.
fiekil 8: Mimarl›k bölümü sonras› tercih edilen bölüm. Mimarl›k d›fl›ndaki bafll›ca tercihler
%52 %7 %8 %30 %3 T›p Eczac›l›k Mühendislik Sosyal Bilimler Di¤er
Alt›nc› soruda, “Bugün (Mimarl›k bölümüne bafllad›ktan sonra) tercihinizin yerinde oldu¤unu düflünüyor mu-sunuz?” sorulmufltur. Ö¤rencilerin %68’i tercihlerinden dolay› mutlu oldu¤unu ancak %29’u karars›z olduklar›-n›, %3’ü ise mutluk olmad›klar›n› ifade etmifltir (fiekil 9).