Liselerde ciddiye al›nacak dersleri ve dolayesi ile “gerçek” müfredat› MEB’in de¤il ÖSYM’nin belirledi¤ine bak›l›rsa, ifle bu iki kurumu tek bir yönetim alt›na alarak veya en az›ndan birlikte çal›flmas›n› sa¤l›yarak iki bafll›l›-¤› önlemekte bafllamak laz›md›r. Yoksa davul birinde tokmak baflkas›nda gibi bir manzara ortaya ç›kar. Üniversi-teye giriflle ilgili problemi kal›c› bir flekilde çözmek için üniversiÜniversi-teye girifl s›navlar›n›n konu bafll›klar› MEB tara-f›ndan belirlenmeli, ve hatta ÖSYM’nin YGS-LYS ile ilgili k›sm› gerekirse MEB bünyesine aktar›lmal›d›r.
ÖSYM ve MEB aras›nda yak›n bir koordinasyon sa¤lanmas›ndan sonra yap›lacak ilk ifl, genifl kat›l›ml› istiflare-lerle bir lise mezununun sahip olmas› gereken bilgi ve becerilerin belirlenmesi, ve lise müfredat› ve YGS-LYS’nin bu bilgi ve becerileri kazand›rma ve ölçmeye yönelik olarak tekrar formüle edilmesidir. Burada dikkat edilmesi ge-reken fley, YGS-LYS’nin müfredat› desteklemesi ve bir kopuklu¤a meydan verilmemesidir.
Mevcut müfredatta ö¤renciye genel bir kültürel altyap› oluflturmaya yönelik Türkçe, Matematik, Fen Bilgisi, ve Sosyal Bilimler gibi temel dersler (tabi ki çok daha modernlefltirilmifl ve ezbercilikten ar›nd›r›lm›fl olarak) müf-redat›n ve YGS-LYS’nin omurgas› olarak kalmaya devam edebilir. Ama YGS-LYS’de bu klasik konulardan soru-lan sorular YGS-LYS puan›n›n üçte ikisini aflmamal›d›r. Keza, cevab› bir kaç harf veya rakam osoru-lan baz› sorularda, ö¤renci cevaplar›n› cevap ka¤›d›na direk olarak girmeli, ve ‘sunulan seçeneklerden en iyisini bulma’ al›flkanl›¤›n›n oluflmas› önlenmelidir. Liseleri engelli üniversiteye haz›rl›k kursu görüntüsünden ç›karmak ve ö¤rencilere gerçek hayat becerileri kazanmaya teflvik etmek için YGS-LYS puan›n›n en az üçte biri flu alanlardan gelmelidir:
1. Bilgisayar Becerisi: Günümüzde bilgisayar e¤itiminin yeri ve önemi hakk›nda çok fley söylemeye gerek yoktur. MEB’n›n ciddî gayretleri ile bugün neredeyse tüm liseler bilgisayar donan›ml› ve internet ba¤lant›l›d›r ve
ö¤rencilere uygulamal› bilgisayar dersleri verilmektedir. Ancak bu derslerin yeterince ciddiye al›nd›¤› söylenemez. YGS-LYS’de sorular›n belli bir oran›n›n Internet, Windows, WORD, ve Excel kullan›m› gibi temel becerileri ölç-mesi, teknoloji kullan›m›n›n gereken ilgiyi görmesini sa¤layacak, ve hatta üniversite haz›rl›k kurslar›n›n bile bilgi-sayar e¤itimi sunmas›n› sa¤layacakt›r.
2. H›zl› Daktilo Becerisi:Bugün lise ça¤›nda olan gençler, gelecekte zamanlar›n›n önemli bir k›sm›n› bilgisa-yar bafl›nda epostadan dilekçe yazmaya, form doldurmaktan rapor haz›rlamaya kadar çok fleyi klavye kullanarak ya-pacaklar, ve h›zl› daktilo becerisi olmayan kifliler gelece¤in bilgi tabanl› ekonomisinde adeta “özürlü” olacaklard›r. O yüzden günümüzde h›zl› daktilo becerisine sahip olmak, okur-yazar olma kadar önemli hale gelmifltir, ve bu be-ceri ö¤rencilere okullardaki mevcut bilgisayarlarda daktilo programlar› kullanarak kolayl›kla kazand›rabilir. Daki-kada yaz›lan kelime say›s› ile ölçülen bu beceri de kolayl›kla ölçülebilir, ve YGS-LYS puan›n›n belli bir k›sm› dak-tilo s›nav sonucuna dayand›r›labilir. Bu puandan mahrum kalmak istemeyen ve hatta YGS-LYS puan›n›n bir k›s-m›n› garantiye almak isteyen ö¤renciler daktiloyu flevkle ö¤renecek, ve h›zl› yazma becerilerinden dolay› ödevle-rini de bilgisayarda yapmaya bafll›yacaklard›r.
3. Genel Sa¤l›k Bilgileri: Türkiye’de genel sa¤l›k konular›nda ve ilaç kullan›m›nda korkutucu boyutta bir ce-halet vard›r, ve lise ve hatta üniversite mezunlar› bundan istisna de¤ildir. Liselerde g›dalar›n besin de¤erinden yay-g›n olarak kullan›lan ilaçlar›n yan etkilerine, koruyucu t›ptan s›kça görülen hastal›klar›n belirtilerine, sigaran›n za-rarlar›ndan yüksek tansiyona kadar bir çok konuda temel bilgiler verilebilir. Sadece antibiyotiklerin bilinçsizce kullan›m›n›n önlenmesi bile büyük bir kazan›m olacakt›r. YGS-LYS’de sorular›n belli bir oran›n›n genel sa¤l›k gilerini ölçmesi, ö¤retmen ve ö¤rencilerin bu konulara ciddi olarak e¤ilmesini sa¤layacak, ve genç yaflta do¤ru bil-gi ile techiz edilen ö¤renciler hem ailelerini e¤itecek, hem sa¤l›k kurulufllar›yla daha bilinçli bir iletifl›m kurabile-cek, ve hem de ömürlerini daha sa¤l›kl› olarak geçireceklerdir.
4. Genel Trafik Bilgisi: Türkiye’de motorlu araç kullananlar›n say›s› ile beraber trafik kazalar› da h›zla art-maktad›r, ve yetersiz trafik e¤itimi bundan k›smen sorumludur. Okullarda verilen trafik bilgisi ciddiye al›nmamak-tad›r, ve sürücü adaylar› bu eksikliklerini trafik kurslar›nda gidermeye çal›flmaktad›rlar. YGS-LYS’de sorular›n bir k›sm›n›n trafik bilgisini ölçmesi, okullarda trafik e¤itiminin ciddiye al›nmas›n› ve trafik konusunda bilinçli birey-lerin yetiflmesini sa¤l›yacakt›r. Hatta YGS-LYS’nin trafik k›sm›ndan belli bir puan› aflan adaylar ehliyet için zo-runlu Trafik kurslar›ndan muaf tutulabilir, ve böylelikle kurslar için sarfedilen kaynaklardan ciddi tasarruf sa¤la-nabilir.
5. Genel Kültür ve Dünya Olaylar›: Lise ve hatta üniversite ö¤rencilerinin ülke ve dünya gündeminden ha-bersizli¤i, ve dünyada olup bitenleri alg›l›yabilme ve olaylar› objektif olarak irdeliyebilme becerisinden yoksunlu-¤u hayret vericidir. H›zla de¤iflen dünyam›zda bireylerin adeta cam bir fanus içinde kalarak yaflamlar›n› devam et-tirebilmeleri mümkün de¤ildir. Ö¤renciler genç yaflta kitap, dergi, ve gazete okumaya teflvik edilmeli, ve gerçekçi kararlar verebilmeleri için kendilerini d›flar›da nas›l bir dünyan›n bekledi¤ini bilmelidir. YGS-LYS sorular›n›n bir k›sm›n›n gelece¤i etkiliyebilecek önemde güncel konulardan olmas› (magazin, spor, ve k›s›r siyasi çekiflme türü fleyler hariç), ö¤rencileri dünya vatandafll›¤›na haz›rl›yacak, ve genifl bir perspektif oluflturmalar›na ve çevrelerini daha bilinçli olarak alg›lamalar›na ve de¤iflen flartlara uyum sa¤lamalar›na yard›mc› olacakt›r.
6. Sanat, Spor, ve Ders D›fl› Faaliyetler: Liselerin YGS-LYS’ye odakl› olmas› liseleri adeta test merkezleri-ne çevirmifl, ve YGS-LYS kapsam› d›fl›ndaki ders ve faaliyetler adeta yok olmaya yüz tutmufltur. Halbuki sa¤l›kl› bir e¤itim ö¤rencilerin çok yönlü olarak geliflmelerine imkan veren bir e¤itimdir, ve okullar ö¤rencileri robotlafl-maya itmemelidir. Bu da ders d›fl› faaliyetlerle sa¤lan›r. Ö¤rencilerin flevkle sportif faaliyetlere kat›lmas›n›, bir mü-zik aleti çalmas›n›, tiyatrolarda rol almas›n›, okulu de¤iflik etkinliklerde temsil etmesini sa¤laman›n yolu, YGS-LYS puan›n›n bir k›sm›n›n bu tür faaliyetlere kat›lmaya ba¤lanmas›ndan geçer. Bu puan her ö¤rencinin ders d›fl› faaliyetlerinin detayl› bir dökümüne dayal› olarak okullarca belirlenip YGS-LYS’ye gönderilebilir. Mevcut sistem-de YGS-LYS puan›n›n yaklaflik dörtte birinin ö¤rencinin lisesistem-deki baflar›s›ndan geldi¤i dikkate al›n›rsa, YGS-LYS puan›na bu tür ilaveler bir zorluk oluflturmaz.
7. Güzel Yazma:Liselerdeki Güzel Konuflma ve Yazma dersleri YGS-LYS’de bir karfl›l›k bulamad›¤› için ge-nellikle ciddiye al›nmamakta, ve ö¤renciler imla kurallar›n› ve hatta düzgün bir dilekçe yazmas›n› bile ö¤renme-den liseö¤renme-den mezun olmaktad›rlar. Halbuki güzel yazma, güzel düflünmenin bir sonucudur, ve ö¤renciler düflünce-lerini etkin bir flekilde ifade etmeyi ö¤renmeden liseden ayr›lmaktad›rlar. Güzel yazma derslerine ifllevlik
d›rman›n yolu, YGS-LYS puan›n›n bir k›sm›n›n imla kurallar›n›n kullan›m›na ve verilen bir konuda bir yaz› yaz-maya ba¤lanmas›ndan geçer. Bu tür s›navlar ÖSYM taraf›ndan YGS-LYS’nin bir parças› olarak verilebilece¤i gi-bi, il baz›nda Milli E¤itim Müdürlükleri taraf›ndan da verilip ba¤›ms›z bir kurul taraf›ndan de¤erlendirilebilir ve ö¤renci puanlar› ÖSYM’ye bildirilebilir. Veya ö¤rencinin lise ö¤retimi boyunca Güzel Konuflma ve Yazma ders-lerinden ald›¤› notlar›n ortalamas› bu amaçla kullan›labilir. Bu fikri biraz uçuk ve uygulanamaz bulanlara flunu ha-t›rlatmak gerekir ki YGS-LYS’nin ABD’deki karfl›l›¤i olan SAT (Scholastic Assessment Test) s›nav›nda 25 daki-kada verilen bir konu ile ilgili bir kompozisyon yazmak bu s›nav›n de¤iflmez bir parças›d›r. Her kompozisyon uz-man iki kifli taraf›ndan okunup de¤erlendirilir.
8. Yabanc› Dil:Liselerimizde yabanc› dil e¤itimi, tam bir trajedidir. Dünyada herhalde yabanc› dil ö¤retme-ye bizim kadar çok zaman ve kaynak ay›r›p bizim kadar az ö¤renen baflka bir ülke yoktur. Bunun da sebebi yine e¤itimin ruhsuz ve gayesiz olmas›, neyin ne için yap›ld›¤›n›n bilinmemesidir. Modern dünya yabanc› dili müfre-datlar›na haftada birkaç saat koyarak ö¤retirken, biz Anadolu liselerinde bir seneyi yabanc› dil e¤itimine ay›rd›¤›-m›z halde bunu baflaram›yoruz. Belki yine bunun da sebebi yabanc› dil bilgisinin birkaç bölüm d›fl›nda üniversite-ye giriflte bir faydas› olmamas›d›r. Bu problemi çözmenin ve yabanc› dil e¤itimine bir ciddiüniversite-yet getirmenin yolu yi-ne YGS-LYS’de sorular›n belli bir oran›n›n yabanc› dil üzeriyi-ne olmas›d›r. Böylelikle üniversite adaylar›, yabanc› dili YGS-LYS’ye haz›rlanman›n bir parças› olarak ö¤renme gayreti içinde olacaklard›r.
Tabi ki bu liste uzat›l›p k›salt›labilir, ve ihtiyaca göre de¤ifltirilebilir. Ancak flu hiçbir zaman unutulmamal›d›r ki liselerin amac›, ö¤rencileri üniversite ile beraber gerçek hayata ad›m atmaya haz›rlamak, ve mezunlar›n› sosyal hayatta ve ifl hayat›nda gerekli temel becerilerle donatmakt›r. Böylelikle lise e¤itimi bir anlam kazanacak, ve lise-ler YGS-LYS ile beraber gerçek hayat konular›n›n da konufluldu¤u modern ve hayat dolu ça¤dafl kurumlar haline gelecektir. Örne¤in ABD’de her lise mezunu isterse üniversiteye girebildi¤i halde 2008’de liseyi bitirenlerin sade-ce %69’u üniversiteye gitmeyi tercih etmifltir. Bunda lise mezunlar›n›n neredeyse tamam›n›n bir mesleki besade-ceri ile mezun olmas›n›n etkisi büyükt›r. Güney Kore, 1995 y›l›ndan beri e¤itim reformunun bir parças› olarak üniversi-teye girifl sisteminde kademeli olarak köklü de¤ifliklikler yapm›s, ve 2002 y›l›nda burada anlat›lana paralel bir sis-temi uygulamaya koyarak liselerin aslî görevlerine dönmelerini ve ö¤rencilerin çok yönlü geliflimine anlaml› bir katk› yapmalar›n› sa¤lam›flt›r.
Teklif edilen sistemde üniversiteyi kazanamamak hüsranl› bir bitifl de¤il, gerçek hayata yeterince donan›ml› ve özgüvenli olarak h›zl› bir bafllang›ç olacakt›r. Sonunda, müflterisi iyice azalan birçok üniversite haz›rl›k kursu, stan-dartlar›n› ifl dünyas› ile istiflare ederek devletin belirledi¤i ve maddi destek verdi¤i meslek e¤itim kurslar›na dönü-flecek, ve birçok lise mezunu bir y›l›n› dershanelerde ezberlerini pekifltirme yerine, düflük bir ücretle veya burslu olarak ilgi duyduklar› bir mesle¤in esaslar›n› ve inceliklerini ö¤reneceklerdir. Liselerdeki özgürlükçü ortamda fik-ren, ruhen, ve anlay›flça geliflen bireyler, daha anlaml›, daha verimli, ve daha tatmin edici bir hayat yafl›yacakt›r. Bu da genel refah ve kültür seviyesini yükseltecek, ve Türkiye’yi AB standartlar›nda (hatta ötesinde) sayg›n bir ülke haline getirecektir. Ve 10 sene sonra AB kap›lar›n› serbest dolafl›ma açt›¤›nda, hayretle kap›ya Türkiye taraf›ndan kimsenin gelmedi¤ini görecektir. Aç›kça görülüyor ki YGS-LYS, dikkatli çal›flmalar ve genifl kat›l›ml› istiflareler-le, en baflar›l› lise mezunlar›n› üniversiteye gönderirken d›flar›da kalan büyük ço¤unlu¤un gerçek hayat becerileri ile donat›lm›fl olarak topluma katk› yapmaya haz›r bireyler haline gelmesini sa¤l›yacak bir flekle dönüfltürülebilir. Bu de¤iflim, ülke için büyük bir kazan›m olacakt›r ve ortaö¤retim kurumlar›na bak›fl de¤iflecektir.
Kapan›fl
Üniversiteye girifl sistemi, liselere ifllevlik kazand›racak ve lise mezunlar›n› beceri sahibi yapacak flekilde yeni-den düzenlenmelidir. Hatta her genel lise mezununun bir meslek sahibi olmas›, ve bu mesleki becerinin sertifika-land›r›lmas› sa¤lanmal›d›r. Bu, çok programl› bölgesel meslek okullar› açarak sa¤lanabilir. Meslek sertifikas›na üniversiteye giriflte bir puan karfl›l›¤› verip lise baflar› notu gibi YGS-LYS puan›na etki etmesi düflünülebilir. Lise mezunlar› bir meslek sahibi olunca üniversite önündeki y›¤›lma da azalacak, ve piyasan›n ara eleman talebi büyük etapta karfl›lanacakt›r.
Özet
Bu çal›flmada seçme s›navlar›nda uygulanan ham puan, düzeltilmifl puan, standart puan, ortaö¤retim baflar› puan› (OBP), a¤›rl›kl› ortaö¤retim puan› (AOBP) konusunda gözlenen yetersizlikler irdelenmifltir. Seçme s›navla-r›n›n ortaö¤retim üzerindeki olumsuz etkilerine karfl› ortaö¤retime güç kazand›rmak için kullan›lan AOBP için-deki “A” parametresi seçme s›navlar›nda okulun gösterdi¤i baflar›ya ba¤›ml›d›r. AOBP’nin ayn› okulun ö¤rencile-ri aras›nda ve farkl› okullar aras›nda yolaçt›¤› adaletsiz ve bilimselli¤e ayk›r› sonuçlar› gösteö¤rencile-rilmifltir. Dört yanl›fl›n bir do¤ruyu götürmesi ve AOBP uygulamas›n›n bir an önce yürürlükten kald›r›lmas›n›n zorunlulu¤u vurgulanm›fl-t›r. Bu yetersizlikleri gidermenin d›fl›nda daha geçerli ve güvenilir puanlar elde etmek için dört de¤iflik yöntem or-taya konmufltur. ‹ki de¤erli (1/0) puanlama ile elde edilen ham puanlardan türetildikten sonra ham puan yerine konulan madde standart puanlar›, sorunun zorluk derecesi, sorunun ay›rt etme gücü ve belirsizlik (entropi) gös-tergeleri daha önce uygulanm›fl bir genel yetenek testinde s›nanm›flt›r. Önerilen türev puanlar›n de¤erlendirme-sinde Spearman-Brown güvenilirlik göstergede¤erlendirme-sinde sa¤lanan art›fl ölçüt al›nm›flt›r. Güvenilirli¤e en yüksek katk›y› entropi göstergesinin yapt›¤› do¤rulanm›flt›r.
Anahtar kelimeler: A¤›rl›kl› ortaö¤retim baflar› puan›, entropi, madde istatistikleri, test puanlama.
Girifl
Zaman zaman ad› de¤ifltirilen yüksekö¤retime ö¤renci seçme ve yerlefltirme s›nav›n›n milyonlarca bireyin ve tüm toplumun yaflam›nda çok çetrefil, çok derin ve çok kapsaml› belirleyici etkileri vard›r (OECD, 2005). Bu yüz-den e¤itim sistemimizdeki her olumsuzlu¤un neyüz-deni, her ertelemenin bahanesi, her giriflimin engeli olarak seçme s›navlar› öne sürülür. Ö¤renci sanata, edebiyata, spora uzak m›? S›nav yüzündendir. Üniversite e¤itiminde, lise e¤itiminde nitelik gittikçe düflüyor mu? Nedeni seçme s›nav›d›r. Ortaya koydu¤u baflar›s›zl›klardan, yads›namaz biçimde sergiledi¤i f›rsat eflitsizli¤inden, varl›¤›n› kan›tlad›¤› toplumsal ayr›mlardan bile seçme s›nav› sorumludur. Sanki seçme s›nav› olmasa herkes ifl bulacak, seçme s›navlar› kalkarsa fabrikalarda üretim artacak, kitap sat›fllar› ta-van yapacakt›r.
Bir yandan her günah›n mayas› olan seçme s›navlar› öte yandan da her derdin devas›d›r. Ortaö¤retimi düzeltmek mi gerekiyor? Seçme s›nav› iki aflamal› yap›l›r. OBP’nin a¤›rl›¤› artt›r›l›r. Fen liselerinden kaç›fl m› var? AOBP ekle-nir. E¤itimde anahtar nerede kaybedilmifl olursa olsun ›fl›k hep seçme s›navlar›nda aranmaktad›r (T.C. YÖK, 2005).