Sokaklar

Bir aks boyunca devam eden caddenin sağına ve soluna, branş derslikleri ve özelleşen birtakım mekânlara ev sahipliği yapan bloklar bağlanmaktadır. Her bir blokta bulunan dersliklere açılan sirkülasyon alanları, cadde aksıyla bağlantı kurmaktadır. Bu alanlar, cadde kısmına eklemlenen sokak kısmlarını tanıtmaktadır. Sokaklar, caddeye göre daralan bir karaktere sahiptir. Aynı zamanda, çoğunun çokgen forma sahip olduğu görülmektedir. Bu nedenle, caddeden sokağa geçip, çokgen formun izi takip edildiğinde, tekrar caddeye çıkılmaktadır. Bu noktada sokakların önerdiği mimari hareketlerin, caddeden radikal bir şekilde farklılaştığı görülmektedir. Bununla beraber sokakların hareket önerilerinin, yön bulmayı kolaylaştırıcı şekilde ele alınmış olduğu söylenebilir. Bu durumun K25, K14 ve K17 tarafından açıkça analiz edildiği görülmektedir (Şekil 4.41).

Katılımcıların sokakların hareket önerileri ile ilişkili ifadeleri. Öte yandan, her bir blok özelinde, sokakların farklı zemin renklerine sahip olduğu dikkat çekmektedir. Dolayısıyla, sokakların atmosferinin, hareket önerileri ve ışık, gölge, renk, iç-dış bağlantıları gibi ilişkiler etrafında, caddenin atmosferinden farklılaştığı görülmektedir. Bu nedenle sokaklar bir başka alt atmosfer olarak yorumlanmaktadır.

Aynı zamanda, tüm bu farklılaşmaların katılımcılar tarafından da dile getirildiği dikkat çekmektedir. Bu durum sokaklar kısmına dahil olan sokak kurgusu jeneratörünü tanıtmaktadır. Sokak kurgusu jeneratörü cadde kurgusu jeneratörüyle birlikte ele alındığında, mimari yapı anlamlı bir bütün haline gelmektedir. Bu noktada, sokakların caddeye bağlandığı alanların, bahsi geçen bütünün kurulmasında büyük rol üstlendiği görülmektedir. Sokak kurgusu jeneratörü, “loş”, “farklı”, “merak uyandırıcı” gibi sıfatları takiben elde edilirken, cadde kurgusu jeneratörüne benzer bir şekilde daha kapsayıcı bir jeneratör olarak düşünülebilir (Şekil 4.42)(Şekil 4.43).

Katılımcıların sokak kurgusu jeneratörüne ilişkin ifadeleri.

Sokaklar kısmında elde edilen sokak kurgusu jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Sokakların caddeye bağlandığı noktalarda farklı mimari vurgularla karşılaşılmaktadır. Bunlardan biri, daha önce de bahsedildiği gibi farklı zemin renkleriyle vurgulanmış cepler olarak karşımıza çıkmaktadır. Yemekhanenin bulunduğu bloğa geçişteki cep ise bir şadırvan ya da meydan kurgusunu anımsatan karakteriyle katılımcıların dikkatini çekmektedir. Bu durum mermer şadırvan ve cep jeneratörünü tanıtmaktadır. (Şekil 4.44)(Şekil 4.46).

Katılımcıların mermer şadırvan ve şadırvanın konumlandığı cebe ilişkin ifadeleri.

Yüzme havuzunun bulunduğu bloğa geçişte, cep kurgusunun, duvarda tanımlanan boşlukların yönlendirdiği bir bağlantı etrafında farklılaştığı görülmektedir. Bu bağlantı bekleme salonuyla bütünleşmiş şekilde kurgulanmıştır. Katılımcılar tarafında yoğun bir şekilde dile getirilen bu durum ise duvarda tanımlanan boşluklar jeneratörünü tanıtmaktadır (Şekil 4.45)(Şekil 4.46).

Katılımcıların duvarda bırakılan boşluklar jeneratörüne ilişkin ifadeleri. Bir üst kota çıkan Münir Kuyumcu Sokağının caddeyle kurduğu ve caddenin ışığını sokağın bünyesine dahil eden bağlantısı ilgi çekicidir. Bir alt kottaki Turhan Ülkü Sokağına inen bir diğer rampanın ise üst kota çıkan rampayla birlikte aynı cepte konumlandığı görülmektedir. Bu iki rampanın birlikte kurduğu (K25’in de ifade ettiği) tezatlık bir başka özelleşen bağlantı olarak ele alınabilir. “Turhan Ülkü Sokağındayım. Burada yine Münir Kuyumcu Sokağı'ndaki gibi derslikler var. Bu dersliklere ulaşırken Münir Kuyumcu için yukarı doğru çıkıyorsunuz fakat bu sokakta aşağı doğru iniyorsunuz. Bu tezatlık güzel benim fikrimce (K25) (Şekil 4.47).

Sokaklar kısmında elde edilen mermer şadırvan ve cep; duvarda tanımlanan boluklar jeneratörleri (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Sokaklar kısmında elde edilen caddeyle kurulan bağlantı jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Zemindeki renkler ise sokak kurgusunun devam ettiği tüm sirkülasyon alanlarına yayılarak, kurgunun sürekliliğini desteklemektedir. Katılımcıların mimari betimlemelerini takiben karşımıza çıkan bu durumları kapsayan, caddeyle kurulan bağlantılar jeneratörü, “dikkat çekici”, “sevimli”, “güzel” gibi sıfatları takiben, mermer şadırvan ve cep jeneratörünü, “ferah”, “farklı”, “güzel” gibi sıfatları takiben duvarda tanımlanan boşluklar jeneratörünü ve Münir Kuyumcu Sokağıyla kurulan bağlantıyı ifade eden, “ferah”, “aydınlık” gibi sıfatları takiben, caddeyle kurulan bağlantı jeneratörünü bir bütün olarak kapsamaktadır.

Her bir sokağın kendi içindeki sürekliliğiyle devam eden ve bu sürekliliği destekleyen zemin renkleri, ışık ve malzeme değerleri ise hem çıplak gazbeton duvar ve ahşap doku, turuncu, kırmızı, pembe, yeşil, sarı tonlarında zemin, ışık jeneratörünü hem de bu jeneratörle iç içe geçmiş olan iç-dış bağlantıları ve sarnıç jeneratörünü tanıtmaktadır. Farklı zemin renklerinin; ışık, malzeme gibi diğer durumlarla ilişkilenerek, sokakların tüm hacmine yansıdığı dikkat çekmektedir. Sokakların her biri, özellikle mimari hareketler, malzeme ve hatta ışık yoğunluğu açısından birtakım benzerliklere ev sahipliği yapıyor olsa da zeminden yansıyan farklı renkler, diğer ilişkisel durumlarla birlikte, her bir sokağın sahip olduğu atmosferik etkileri belli oranlarda farklılaştırmaktadır. İlgi çekici olduğu söylenebilecek bir durum ise, katılımcıların sadece renk bağlamında dile getirdiği hislerinin, daha öznel bir zevk alanına kayma durumudur. Bununla beraber aynı kişi tarafından, benzer tonların farklı ışık vb. durumlarla ilişkili olarak, farklı hissedildiğine de rastlanmaktadır (Şekil 4.48)(Şekil 4.49).

Bazı katılımcıların zeminde kullanılan renklere ilişkin ifadeleri.

Şekil 4.48 (devamı): Bazı katılımcıların zeminde kullanılan renklere ilişkin ifadeleri. Sokakların mutlaka bir şekilde dış ile ilişkilenmesine özen gösterilmiştir. Bu durum K22 tarafından da ifade edilmektedir. “Her bir koridorda bir şekilde dışarıyla temas ya da ışık etkileşimi farkediliyor” (K22). Bazı bloklar, dışarıda konumlanmış bahçe ve havuz alanlarına açılmaktadır. Aynı zamanda blokların çoğunda (Raşit Özkardeş, Turhan Ülkü, Münir Kuyumcu, Mustafa Pilevneli ve Cengiz Bektaş Sokağı) oldukça küçük bir alana yayılan avlu kurgusuna yer verilmiştir. Avluda bulanan çimlik alanın altında ise yağmur suyunun toplandığı bir sarnıç yer almaktadır. Avlu kurgusu bir yandan iç-dış ilişkisini güçlü kılarken bir yandan da bu sokakların dairesel hareket önerisini büyütmektedir. Katılımcıların “güzel”, “ferah”, “tatlı”, “sevimli” gibi sıfatlarla dile getirdiği iç-dış bağlantıları jeneratörü sayesinde, sokakların herhangi bir kısmından dışarıya ulaşmak oldukça kolaylaşmaktadır (Şekil 4.50)( Şekil 4.51).

Sokaklar kısmında elde edilen çıplak gazbeton duvar ve ahşap doku, açık pembe, pembe, yeşil, sarı tonları zemin, ışık jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar,

2020).

Katılımcıların iç-dış bağlantıları jeneratörüne ilişkin ifadeleri. Bunun yanında, düşeyde yükselen bir mimari hareket olarak üst kot ve rampa jeneratörü “ürkütücü”, “güzel”, “gizemli” gibi sıfatları takiben karşımıza çıkmaktadır. Düşey bağlantıyı sağlayan rampa ve görsel ilişkiye izin veren ahşap korkuluğun eşlik ettiği bir hareket etrafında bir üst kota ulaşılmaktadır. Bir üst kotta bulunma durumu, sarnıç alanını üst kottan deneyimleme, caddeyle kurulan bağlantı sayesinde cadde

bir noktada konumlanmış oturma elemanlarıyla desteklenen bir deneyim gibi düşeyde yükselmeye bağlı deneyimleri beraberinde getirmektedir (Şekil 4.52).

Sokaklar kısmında elde edilen iç-dış bağlantıları jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Katılımcıların üst kot ve rampalara ilişkin ifadeleri.

Bir diğer deneyim, alt kot deneyimi olarak iki blokta karşımıza çıkmaktadır. Alt kotta bulunan sokaklara, biri giriş bloğuna bir diğeri ise caddeye açılan rampalarla ulaşılmaktadır. Giriş bloğu ile Raşit Özkardeş Sokağını bağlayan rampa, iki duvar arasında konumlanmış bir şekilde, iki kişinin aynı anda geçebileceği bir genişliğe sahiptir. Bu hareketin sunduğu bakış perspektifi ise iki kola ayrılan sokak ve yoğun bir şekilde sokağa yansıyan turuncu tonlarını kapsamaktadır. Caddeden çıkıntı yapan bir cep ile Turhan Ülkü Sokağına bağlanan ve yine iki duvar arasında konumlanmış rampanın sunduğu bakış perspektifi ise sadece inilecek konuma yakın olan bir duvar

imajını kapsamaktadır. Bu noktada, üst kota çıkan ve giriş bloğuna bağlı olan rampalar, rampanın sonunda nereye ulaşılacağına dair ipuçları verirken alt kotta bulunan Turhan Ülkü Sokağına inen rampa, nereye ulaşılacağına dair bir bilinmezliği büyütmektedir.

Kendi deneyimim üzerinden konuşacak olursam, bu sokağın diğer tüm sokaklara kıyasla yön bulma ve nerede olduğunu sezme konusunda zorlayıcı bir tutumu büyüttüğünü söyleyebilirim. Benimle benzer hisleri paylaşan katılımcıların çoğunlukta olduğu dikkat çekmektedir. Böylece “korkutucu”, “ürkütücü”, “merak uyandırıcı” gibi sıfatlarla eşleşen betimlemeler etrafında, alt kotlar ve rampalar bir başka jeneratör olarak ele alınmaktadır. Bununla beraber bazı katılımcıların, Turhan Ülkü sokağı ve Münir Kuyumcu Sokağı arasında bir karşılaştırmaya giderek, Turhan Ülkü Sokağının ürkütücü atmosferini vurguladığı göze çarpmaktadır (Şekil 4.53)(Şekil 4.54).

Katılımcıların alt kotlar ve rampalara ilişkin ifadeleri.

Özetle, “loş”, “farklı”, “merak uyandırıcı”, “ferah”, “aydınlatıcı”, “sevimli”, “güzel”, “tatlı”, “samimi”, “ürkütücü”, “gizemli”, “korkutucu” gibi sıfatları takiben elde edilen, sokak kurgusu; caddeyle kurulan bağlantılar; mermer şadırvan; duvarda tanımlanan boşluklar; çıplak gazbeton duvar ve ahşap doku, turuncu, kırmızı, pembe, yeşil, sarı tonlarında zemin, ışık; iç-dış bağlantıları; üst kot ve rampa; alt kotlar ve rampalar

jeneratörlerinin ilişkisel olarak sokağın atmosferini tetiklediği düşünülmektedir (EK D). Katılımcıların ifadelerinin ise, başta Turhan Ülkü Sokağı ve ona bağlanan rampa olmak üzere, alt kotlar ve rampalar jeneratörü etrafında yoğunlaştığı gözlemlenmektedir. Bir alt kota inen rampalara ilişkin, “hapishaneye gider gibi; tünel vari eğimli, rampa; sınıfları sanki hapishane hücresine dönüştürmüş; sanki mahzene giriyoruz şimdi; sanki bir metro istasyonuna iniş havası var” gibi birtakım benzetmeleri kapsayan ifadeler ilgi çekicidir. Hem rampalar hem de alt kotta bulunan sokaklar için “korkutucu”, “ürkütücü”, “dar”, “kasvetli”, “depresif”, “karanlık”, “ruhen daraltıcı”, “ürperti verici”, “loş” gibi sıfatların oldukça yoğun bir şekilde kullanılması ise bir başka dikkat çekici durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sokaklar kısmında elde edilen alt kotlar ve rampalar jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Kurgulanan affekt seti bağlamında, üçüncü aşamada yapılan eşleştirmeler doğrusunda hissedilen ruh halleri, en yoğun olandan daha az yoğun olana doğru sıralandığında, giriş bloğu ve caddede karşılaşılan hoşnut grubu izleyen hoşnut olmayan grup durumunun, sokağın atmosferi için geçerli olmadığı görülmektedir. Çünkü sokaklarda, hoşnut ve hoşnut olmayan grupların kapsadığı ruh halleri birbirine karışarak iç içe geçmiş durumdadır. Bu ruh halleri, en yoğun olandan daha az yoğun olana doğru sıralandığında, sakinlik, korku, üzüntü, keyif, şaşkınlık, bitkinlik ve son olarak aynı seviyede hissedilen güven ve gerginlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunların arasında, sakinlik, korku ve üzüntü grubu, hissedilme seviyesi olarak birbirine daha yakındır. Enerjik-sakin doğrultusuna bakıldğında ise, en yoğun hissedilerek birinci sırada bulunan sakinlik ve üçüncü sıradaki üzüntü grubu diyagramın sakin yönünde, korku grubu ise enerjik yönününde konumlanmaktadır. Keyif, şaşkınlık ve bitkinlik grupları ise seviye olarak kendi aralarında yakınlık gösterirken, keyif ve şaşkınlık enerjik yönde, bitkinlik ise sakin yönde konumlanmaktadır. Eşit seviyede hissedilen gruplardan biri olan güven, sakin yönde iken gerginlik enerjik yönde bulunmaktadır. Dolayısıyla, birbirine yakın üç ortak seviye olduğu görülmektedir. Bu seviyelerin orta yoğunlukta (%30-%11) hissedilmesi ve seviyeler arası farkın diğer kısımlara göre daha az olması durumları, sokaklar ksımının atmosferinin dengeli bir şekilde, daha çeşitli ruh hallerini tetiklediğini düşündürmektedir (Şekil 4.55).

Görüldüğü üzere hoşnut-hoşnut olmayan doğrultusundaki duruma benzer şekilde, enerjik-sakin doğrultusunda da birbirine karışma durumu söz konusudur. Buna ek olarak iki doğrultu içinde geçerli olan birbirine neredeyse eşit olma halinin, kendi içinde oldukça değişken bir hareketliliği, birbirini dengeleyen biçimde sağladığı düşünülebilir. Mimari yapının sokaklar kısmında diğer kısımlara nazaran olumsuz sıfatların yoğun olarak dile getirildiği gözlemlenmektedir. Bu sıfatların çoğunlukla, ışığın yetersizliği, alt kotlar ve rampalar; turuncu, kırmızı, yeşil, pembe, sarı tonlarında zemin ve ışık değerleri bağlamında ifade edildiği göze çarpmaktadır.

Bunun yanında giriş bloğu ve caddeye benzer şekilde en yüksek seviyede sakinlik hissedilse de hissedilme seviyesi diğer kısımlarda hissedilen seviyeye göre daha düşüktür. Sakinlik seviyesindeki düşüş, özellikle alt kotlar ve rampalar jeneratörü etrafında yükselen ve enerjik bir içsel durumu yükselten korku ruh haliyle ilişkili olabilir. Katılımcıların ifadelerinden takip edildiği üzere bu jeneratör hem çoğu kişide korku uyandırmış hem de çoğu kişi tarafından diğer betimlemelere göre daha detaylı

ifade edilmiştir. Bu haliyle sokaklar kısmı, “ne tür jeneratörler ne tür atmosferik ruh hallerini tetikleyebilir?” soruşturmasına yönelik, giriş bloğu ve caddenin sunduklarına ek olarak birtakım yeni ipuçları sunmaktadır.

Sokaklar kısmının affekt seti bağlamında değerlendirilmesi (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).