Cadde

Bir diğer alt atmosferle ilişkili olarak ele alınan cadde kısmına geçişte, atmosferik farklılaşmanın sezildiğine dair birtakım ifadelerle karşılaşılmaktadır (Şekil 4.24).

Bazı katılımcıların atmosferik geçiş hissini yansıtan ifadeleri. Bazı katılımcıların giriş bloğu ve cadde arasında bir karşılaştırmaya gitmesi, atmosferler arası geçişe işaret eden bir başka durum olarak ele alınabilir (Şekil 4.25).

Bazı katılımcıların giriş bloğu ve caddeye ilişkin karşılaştırmaları. Bazı katılımcıların sokak olarak sezdikleri ve ifade ettikleri cadde kurgusu, onlara oldukça farklı ve merak uyandırıcı gelmekle birlikte, bazılarına tarihi sokakları anımsatmaktadır (Şekil 4.26).

Bazı katılımcıların cadde kurgusuna ilişkin ifadeleri.

Görüldüğü üzere, caddenin özellikle mimari hareket önerileri bağlamında farklılaştığı katılımcıların dikkatini çekmektedir. Bu durum cadde kurgusu jeneratörünü tanıtmaktadır. Aynı zamanda hem giriş bloğu-cadde arasındaki karşılaştırmaların hem de caddeyle ilgili ifadelerin genelinde caddenin, “ferahlık” hissiyatıyla birlikte anıldığı göze çarpmaktadır (Şekil 4.27)(Şekil 4.29).

Bazı katılımcıların cadde kısmındaki deneyimlerine ilişkin ifadeleri. Yukarıdaki alıntılardan da görüldüğü üzere, ferah sıfatını takip edildiğinde, ahşap doku ve koku; ışık-gölge oyunları ve iç-dış bağlantıları olarak isimlendirilen atmosfer jeneratörlerine ulaşılmaktadır. Ahşap doku ve koku, “rahatlatıcı”, “huzurlu” sıfatları etrafında, ışık-gölge oyunları ise özellikle “ferah” ve “güzel” sıfatları etrafında toplanmaktadır (Şekil 4.28)(Şekil 4.29)(Şekil 4.32)(Şekil 4.35).

Bazı katılımcıların cadde kısmında bulunan ahşap doku ve koku; ışık-gölge oyunları jeneratörlerine ilişkin ifadeleri.

Cadde kısmında elde edilen ahşap doku ve koku; cadde kurgusu; su öğesi ve su sesi jeneratörleri (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

İç-dış bağlantı jeneratörleri ise özellikle “ferah” ve “huzurlu” sıfatlarıyla eşleşmektedir. Cadde boyunca bu bağlantılar sürmekte iken blokların arasında kalan avlularda çocuk parkı ve spor alanlarına rastlanmaktadır. Tam bu noktada caddeyle bütünleşen ahşap bir oturma elemanı kurgusu oluşturulmuştur. Bu bölgede iç-dış bağlantılarının daha yoğun hissedildiğinden bahsedilebilir (Şekil 4.30)(Şekil 4.32).

Bazı katılımcıların iç-dış bağlantıları jeneratörüne ilişkin ifadeleri. Bununla beraber, bir aks boyunca yönlendirici karakteriyle devam eden cadde kurgusunun sonlandığı noktada, dışarıya açılan bir kapı ve bu kapıyı dışarıdaki yola bağlayan eğilimli bir köprüyle karşılaşılmaktadır. Kurulan iç-dış bağlantısının caddenin sonlandığı noktada güçlendiğini belirten ifadeler dikkat çekicidir (Şekil 4.31)(Şekil 4.32).

Bazı katılımcıların cadde kısmının sonlandığı noktaya ilişkin ifadeleri. Cadde boyunca sağlı, sollu dizilmiş, farklılaşan uyaranlar, uzun bir aks boyunca süren yönlendirici karakter ile birlikte yer yer kesintiye uğrayarak ve yer yer devamlılık kurarak caddenin sürekliliğini çoğaltmaktadır. Bu haliyle caddenin bütüncül karakterinin sunduğu mimari hareket önerileri, uzun bir aks boyunca süren bir yürüme deneyimini tanıtmaktadır. Ses kayıtları takip edildiğinde, cadde kısmının deneyimi, yürüme deneyimiyle çoğalan bir hareket olarak hissedilmektedir. Hareketliliğin caddenin hemen girişinde, cadde kurgusunu destekleyen sosyal alan kurgusuyla başladığı görülmektedir.

Cadde kısmında elde edilen iç-dış bağlantıları jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Özellikle ahşap taşıyıcıların ritmi, zeminde konumlanan su oluğu, caddenin soluna dağılmış selsebiller, cadde boyunca devam eden su sesi ile caddenin ritmini ve sürekliliğini kurumaktadır. Bu noktada, su öğesi ve su sesinin cadde kurgusuyla iç içe geçmiş bir atmosfer jeneratörü olarak yorumlanması mümkün gözükmektedir. “Rahatlatıcı”, “dinlendirici” sıfatlarıyla eşleşen su öğesi ve su sesi, caddenin atmosferini büyük ölçüde etkilemektedir. Cadde kurgusu ise, diğer jeneratörlerle çoğalan bir karaktere sahip olduğu için diğerlerine nazaran daha kapsayıcı bir jeneratör olarak yorumlanabilir. Bu noktada bütüncül olarak cadde kısmına bakabilmek adına katılımcıların ifadeleriyle kurgulanan ve cadde deneyimindeki hareketi yansıtan bir kolaj üretilmiştir (Şekil 4.33)(Şekil 4.34).

Çeşitli katılımcıların ifadeleriyle kurgulanmış kolaj.

Cadde kısmında elde edilen su öğesi ve su sesi jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin ve ahşap dokuyu dile getiren betimlemelerin “doğal” sıfatı etrafında yoğunlaşmasıyla, bir başka jeneratöre ulaşılmaktadır. Bununla birlikte, çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin ve ahşap doku jeneratörü ile cadde kısmının bir diğer jeneratörü olan ışık-gölge oyunları jeneratörünün iç içe geçmiş olduğu ifadelere yansımaktadır (Şekil 4.35).

Cadde kısmında elde edilen ışık-gölge oyunları jeneratörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Bu noktada Böhme’nin ışık-atmosfer açılımlarına bakılabilir. Işık kurduğu farklı deneyimler üzerinden atmosferik etkileri büyütmektedir. Işığın ruh hali karakteri hissedilir olduğunda ise, tüm ışık fenomenleri birbirine bağlanmaktadır. Atmosfer olarak ışık, duygusal bir karakterle belirli bir ışıkta ortaya çıkan şeylere veya ortamlara sahipken hareket halindeki insanlar belirli ışıkla ile ayarlanmaktadır. Işık deneyimlerinden biri ışık mekânı olarak karşımıza çıkmaktadır. Işık mekânı, içinde bulunulan bir mekân ve uzaydaki varlığımızın parlaklık yoluyla belirli bir şekilde deneyimlemesi ya da bir nesneyi görmek gibi dışarıdan gelen ışığın yarattığı bir mekânı görmek olarak karşımıza çıkmaktadır (Böhme, 2017a).

Cadde aksı boyunca hem homojen bir yayılım gösteren hem de zemine çizgisel bir şekilde yansıyarak caddenin yönlendiriciliğini destekleyen ışık, tüm katılımcıların dikkatini çekmektedir. Bu ışığın, aks boyunca devam eden kırma çatının ortasında

konumlanmış geçirgen yüzeyden sızılmasıyla, mimari haraket önerilerini desteklediği görülmektedir. Dolayısıyla, aks-kırma çatı ve ışık çakışmasının, caddenin sürekliliğine ve yönlendirici yapısına katkı sağlayan bir ışık mekânını büyüttüğü söylenebilir. Aynı zamanda, cadde kurgusuna ve sürekliliğe katkı sağlayan ışık mekânlarının birçok katılımcı tarafından dile getirildiği göze çarpmaktadır (Şekil 4.36).

Bazı katılımcıların ışık mekânını yakalayan ifadeleri.

Böhme, ışığın sadece içsel ve aşkın karakteriyle anılmasını eleştirerek ışıkta beliren şeyleri hatırlatır. Işığın aşkın yönü, yani bir şeyin ortaya çıkmasına neden olan bir görünüm olması, şeylere uyumlu ve onların etkisiyle birlikte kurulmaktadır. Bu şekliyle şeyler ışıkta belirir. Bununla birlikte bir başka ışık deneyimi, şeylerin üzerindeki ışık olarak karşımıza çıkmaktadır. Şeylerle etkileşim içindeyken ışık değişir. Bu haliyle ışık deneyimi, öznenin içsel durumundan ya da şeylerden çok, sonsuz bir fenomene işaret etmektedir. Goethe’nin renk açılımları bu bakış açısına dayanmaktadır. Bununla birlikte bu deneyim, renklerin yanı sıra parlaklık, titreme, donukluk, ışınım, yanardönerlik, flüoresans gibi görünümleri var etmektedir. Işığın bu görünüm biçimleri, üzerinde parladığı malzemeye ve yüzey karakterine bağlı olarak kurulmaktadır (Böhme, 2017a).

Benzer bir durumu Zumthor da vurgulamaktadır. Nesnelerden yansıyan ışık, diğer fenomenlerle birlikte mimarinin bedenini kurarken mekânın atmosferik etkisini büyütmektedir (Zumthor, 2006). Özellikle, şeylerin ışıkta belirmesi, şeylerin üzerindeki ışık ya da nesnelerden yansıyan ışık deneyimlerinin, çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin ve ahşap doku jeneratörü ve ışık-gölge oyunları jeneratörü arasındaki ayrılmaz ilişkiselliği vurguladığı düşünülebilir (Şekil 4.37)(Şekil 4.38).

Bazı katılımcıların çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin ve ahşap doku jeneratörü ve ışık-gölge oyunları jeneratörü arasındaki ilişkiyi yakalayan

Şekil 4.37 (devamı) : Bazı katılımcıların çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin ve ahşap doku jeneratörü ve ışık-gölge oyunları jeneratörü arasındaki ilişkiyi

yakalayan ifadeleri.

Cadde kısmında elde edilen çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin, akşap dokusu jenenartörü (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).

Özetle, özellikle “rahatlatıcı”, “huzurlu”, “sıcak”, “bütüncül” gibi sıfatları takiben yakalanan ahşap doku ve koku; “rahatlatıcı”, “ilgi çekici”, “şaşırtıcı”, “ferah”, “huzurlu” gibi sıfatları takiben yakalanan cadde kurgusu; “rahatlatıcı”, “dinlendirici” gibi sıfatları takiben yakalanan su öğesi, ve su sesi; “ferah”, “huzurlu” gibi sıfatları takiben yakalanan ışık-gölge oyunları ve iç-dış bağlantıları; “doğal” gibi sıfatları

takiben yakalanan çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin, ahşap doku jeneratörlerinin, ilişkisel olarak caddenin mimari atmosferine katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Sıfatlarla eşleşen mimari betimlemeler özellikle, çıplak gazbeton duvar dokusu, traverten zemin, ahşap doku jeneratörü, onunla birebir ilişkili olan ışık-gölge oyunları jeneratörü ve cadde kurgusu jeneratörü etrafında yoğunlaşmaktadır (EK C).

Kurgulanan affekt seti bağlamında, üçüncü aşamada yapılan eşleştirmeler doğrusunda elde edilen ruh halleri, en yoğun olandan daha az yoğun olana doğru sıralandığında, sakin, keyifli, güvenli ve şaşırmış ruh hallerine ulaşılmaktadır. Giriş bloğuna benzer şekilde, hoşnut grubun hoşnut olmayan gruba baskın geldiği görülmektedir. Hoşnut grubu izleyen ve hoşnut olmayan gruba dahil olan ruh hallerinden ise yalnızca üzüntüye rastlanmaktadır. Üzüntü grubunda yer alan “melankolik” affekti yalnızca K5 ve K9 tarafından seçilmiştir.

Caddeyle ilgili dile getirilen tek olumsuz sıfat, cadde aksı boyunca devam eden kırmızımsı mermer ve traverten zemin kaplaması bağlamında dile getirilen “uyumsuz” sıfatıdır. Fakat bu durumu dile getiren K17, hoşnut olmayan gruba dahil herhangi bir ruh hali yerleştirmesi yapmamıştır. Bununla beraber K9, hissettiği melankolik ruh halini açıklama girişiminde bulunmaktadır (Şekil 4.39).

K9’un hissettiği melankolik ruh haline ilişkin ifadeleri

Bu ifadelerin de işaret ettiği gibi, daha önce deneyimlenmemiş bir yapı dahi söz konusu olsa, mekânsal deneyim bir şekilde, herhangi bir kanalla anımsamaları ve empatiyi beraberinde getirmektedir. Griffero’nun bir bellek izi olarak olarak tanınabilecek atmosferler vurgusu (Griffero, 2014b) hatırlanacak olursak, K9’un yaşadığı duygunun, atmosferin kimliği kanalıyla büyüdüğü düşünülebilir. Aynı zamanda, Hacı Halil Bektaş İlkokulunun mimarının da Cengiz Bektaş olduğu göz önünde bulundurulduğunda,K9’un anımsamalarının filizlendiği kanallın mekânsal bir kanal olduğu söylenebilir.

Öte yandan hem giriş bloğunu hem de cadde kısmında en yoğun hissedilen ruh hali sakin iken cadde kısmıda sakinlik yönünde yapılan işaretlemelerin giriş bloğuna göre

yönündeki seviye oldukça yüksektir. Bunların ışığında cadde kısmında genel anlamda, hoşnut-sakin bir ruh halinin baskınlığı söz konusudur (Şekil 4.40).

Cadde kısmının affekt seti bağlamında değerlendirilmesi (Bahar Gökçen Kumsar, 2020).