KURULUŞLAR
A. Sivil Toplum Kuruluşları ve Devlet İlişkis
2. Sivil Toplum Kuruluşları ve Devletin İşbirliği İlişkis
STK’lar ve devlet çeşitli alanlarda ve kamu hizmetlerinin üretilmesi konusunda ortaklık ve işbirliği ilişkisi içine girebilmektedirler. Bu işbirliği ilişkisi kamu hizmetlerinin üretilmesi noktasında ortaya çıkabileceği gibi, STK’ların siyasal
85Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, “Van’da “Çağdaş Yaşam Eğitim Birimi” açıldı”, Haberler,
20.04.2012, http://www.cydd.org.tr/haberlerDetay.asp?id=252, (24.01.2013).
86Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, “ÇYDD 16. tam donanımlı kütüphanesini kurdu”, Haberler,
36 karar mekanizmaları tarafından yürütülen ve önemli görülen politikalara destek verilmesi noktasında da ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte STK’lar ve devletin işbirliği ve ortaklık ilişkisi yönetişim anlayışının gerekleri noktasında da ortaya çıkmakta ve devletin bu ortaklık ilişkisi içindeki misyonu açıklanmaktadır. Buna göre daha önce de belirttiğimiz gibi çok aktörlü bir yapıya işaret eden yönetişim; sorumluluk dengesinin sivil topluma kaydığı ve devletin yönetenden çok yönlendiren, üretenden çok işbirliği yapan bir üst kurum olarak algılandığı bir anlayışı ifade etmektedir87. Bu bağlamda devlet çeşitli kamu hizmetlerini yerine getirirken daha çok yerel yönetimler, özel sektör ve STK’larla işbirliği ve ortaklık süreçlerine gitmekte ve bu hizmetlerin yerine getirilmesi için gerekli kaynakları bu kurumlara aktararak kendisi süreci yönlendirme ve denetim işlevlerini üstlenmektedir88. Diğer taraftan STK’lar açısından düşünülecek olursa; söz konusu bu ilişki içinde ilgilendikleri ve önemli gördükleri politika ve hizmetlerde devlete ve siyasal karar alıcılara destek sağlayarak bir taraftan devletle ilişkilerinde etki düzeylerini arttırma fırsatı bulurken diğer taraftan kendi işlevlerini yerine getirme noktasında devletten destek alabilmektedirler. Çünkü sivil toplum örgütleri işlevlerini ve planladığı projeleri hayata geçirirken özellikle maddi desteğe ihtiyaç duymakta ve çoğunlukla bu desteği sağlama noktasında sıkıntı çekmektedirler. Devlet ile işbirliği ilişkisinde devlet STK’ları kaynak ve personel açısından destekleyebilmekte hatta bazı durumlarda STK’lar bazı hükümet projelerinin yürütücüsü olmaktadırlar89
. Bu nedenle, projelerin hayata geçirilmesi ve kamusal hizmetlerin sağlanmasında devletle olan işbirliği ilişkisi söz konusu maddi sıkıntının minimum seviyeye inmesini ve bunun yanı sıra sivil toplum örgütlerinin çalışmalarını geliştirmelerine olanak sağlayabilmektedir90
. Bununla birlikte söz konusu bu işbirliği ilişkisi karşısında STK’lar; devlet tarafından daha fazla dikkate
87
Tosun, 2001, s.228.
88 Resul Karakurt ve Mustafa Kara, “STK’larla Hükümet Arasındaki Ortaklık Anlaşmaların
Toplumsal Akitler (Compacts)”, III. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Bildiriler
Kitabı: STK-Özel Sektör-Devlet Etkileşimi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi, Çanakkale, 2006, s.21.
89 Marinus K. Klinken, “Development in Practice” Beyond the NGO-Government Divide: Network
NGOs in East Africa, 1998, Volume: 8, Number: 3, s.349’dan aktaran Sefer Şener ve Mesut Savrul, “Ekonomik Krizler, Demokratikleşme ve STK-Devlet İlişkilerinde Dönüşüm”, 6. Uluslararası Sivil
Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Sosyal Girişimcilik, Çanakkale Onsekiz Mart
Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çanakkale, 2009, s.385.
90 Peter Burnell and Peter Calvert, Civil Society in Democratization, Frank Cass, London, 2005,
37 alınmayı ve ilgili konularda yürütülecek politikalarda ve kamu hizmetlerinin sunumunda bir danışma mekanizması olabilmeyi ve siyasal süreçlere dâhil edilmeyi beklemektedirler91.
STK’lar ve devletin işbirliği ilişkisi sadece kamusal hizmetlerin sunulması ve toplumsal ihtiyaçların karşılanması açısından düşünülmemelidir, devletin yürüttüğü politikaların toplum tarafından kabul edilmesi noktasında da zaman zaman STK’ların desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda siyasal karar alıcılar tarafından belirlenen ve hayata geçirilen bazı politikalar toplumda tepkiyle karşılanabilmektedir. Ancak STK’lar bu politikaları doğru buldukları takdirde desteklemekte ve savunmakta bu da söz konusu politikaların toplum tarafından daha kolay benimsenmesini sağlamaktadır. Diğer taraftan özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler bilgiye ulaşımı hızlandırmış, STK’ların birçok alanda daha etkili ve hızlı bilgi toplayabilmelerine olanak sağlamıştır. Bu durum devlet yöneticilerini; fikir ve politika üreten çeşitli enstitülerden ve STK’lardan insani kaynak ve politikalar konusunda yardım almaya itmektedir92.
STK’lar ve devlet işbirliğine; 2002 yılında gerçekleştirilen “Özürlü Çocuklar için Rehabilitasyon Merkezi Projesi” örnek gösterilebilir. Çanakkale’nin Çan İlçesinde gerçekleştirilen söz konusu proje; ilçede engellilerin fazla olması ve eğitime ihtiyaç duymalarına karşın böyle bir merkezin olmaması nedeniyle hayata geçirilmiştir. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü/ilçe Müdürlüğü (SHÇEK), Çan belediyesi, İbrahim Boru Eğitim Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı, Çan Öz-Kur Zihinsel Özürlüler Bakım Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Yaptırma ve Koruma Derneği ortaklığıyla gerçekleştirilen proje, ortaklar tarafından oluşturulan ve sorumluluk, yetki ve katkıların neler olacağının planlandığı bir protokolün imzalanarak dönemin ilgili bakanı tarafından onaylanmasıyla hayat geçirilmiştir. Ortaklar tarafından kararlaştırılan protokole göre; vakıf merkezin engellilerin kullanım standardına göre yapımını sağladıktan sonra SHÇEK’na devredecek, SHÇEK ise merkezin idari ve mesleki personelini atayarak yönetim
91 Erhan Doğan ve Semra Cerit Mazlum, “Türkiye’nin Dış Politikası: Yeni Sorunlar ve Yeni
Aktörler”, Sivil Toplum ve Dış Politika Yeni Sorunlar, Yeni Aktörler, (Der. Erhan Doğan ve Semra Cerit Mazlum), Bağlam Yayınları, Ankara, 2006, s.15.
92 Wulf Schönbohm, “Devlet ve Sivil Toplum Bağlamında Halk Katılımcılığı ve Sivil Toplum
Kuruluşları”, “Vatandaş Angajmanı ve Sivil Toplum Kuruluşları - Devlet ve Toplum İlişkileri”
38 görevini üstlenecektir. Bununla birlikte merkezin arazi temini belediye tarafından sağlanacaktır. Söz konusu proje 2004 yılında tamamlanmış ve merkez “Zeynep Bodur Okyay Zihinsel Engelli Çocuklar Rehabilitasyon Merkezi” olarak hizmete açılmıştır93. Bu örnekten de anlaşılacağı gibi; tespit edilen bir ihtiyaca yönelik kamu hizmetinin karşılanması bir ortak ilişkisiyle sağlanmıştır. Bu ortaklık ilişkisi bir taraftan devletin kamu hizmetlerini yerine getirme noktasında iş yükünü hafifletmiş diğer taraftan ise sivil toplumun işlevini yerine getirmesinde gerekli olan destek sağlanmıştır.