Sermaye Piyasası Kurulu

Bireysel emeklilik sisteminde, emeklilik yatırım fonları, portföy yönetim şirketleri ve bu şirketlerle sözleşmeler ile saklayıcılara ilişin düzenlemeler SPK tarafından yapılmaktadır. Emeklilik şirketleri ve bireysel emeklilik aracılarının, çeşitli ilan ve reklamlarla kamuya açıklayacakları bilgilerin, Hazine Müşteşarlığıne ve SPK’ya açıklanmış verilere uygun olması gerekmektedir.

Emeklilik sözleşmesinde bulunucak hususlara, aktarıma, aktarım talebine ve aktarımda süre kısıtlamalarına, emeklilik halinde hak sahiplerinin bulunması için yapılan araştırmalara ve paranın bu araştırma süresi içinde değerlendirilmesine, giriş aidatı, yönetim ve fon işletim giderleri miktar ya da oranlarına, kuruluş izni ve faaliyet ruhsatı başvurularında istenecek bilgi ve belgelere, bireysel emeklilik sisteminde katılımcıya ve kamuya açıklanacak bilgiler, açıklama dönemleri ve süreleri ile ilan ve reklamlara, bireysel emeklilik sisteminin bilgi teknolojisi altyapısının operasyonel unsurlarına ilişkin esas ve usuller gibi konular Müsteşarlık tarafından belirlenirken SPK’nın uygun görüşü alınmaktadır.

SPK’nın düzenleme fonksiyonları dışında denetlenme fonksiyonu da bulunmaktadır. Emeklilik yatırım fonlarını durumunu tehlikeye sokacak durumlarıda denetçi denetim raporunu SPK’ya göndermek zorundadır. Ayrıca portföy yöneticilerinin ve saklayacılarının faaliyetleri Kurul tarafından denetlemekte, bağımsız denetçi görüşünü içeren rapor ve bağımsız denetim raporu Kurul’a gönderilmek zorundadır184.

183 _{EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.28} 184 _{EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.27}

85

2.2.3.6 Hazine Müsteşarlığı

Bireysel emeklilik sistemine ilişkin mevzuat düzenlemeleri ve sistemin geliştirilmesine yönelik çalışmalar Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü (SGM) tarafından yürütülmektedir. SGM, mevzuat çalışmaları ile sistemin etkin bir biçimde çalışması için gerekli olan idari ve hukuki çerçevenin belirlenmesi amacıyla, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu tamamlayıcı nitelikte yönetmelik, tebliğ ve genelgeler hazırlamakta ve yayınlamaktadır185.

2.2.3.7 Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu

Danışma Kurulu, bireysel emeklilik sistemine ilişkin politikalarını belirlemek, bu politikaların gerçekleştirilmesi için alınması gereki önlemler konusunda önerilerde bulunmak ve mevzuat düzenlemeleri hakkında tavsiye niteliğinde karar almakla görevlidir186. Bireysel emeklilik sisteminde kurumsal yapının en üst kademesinde bulunan Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK); Hazine Müsteşarlığının başkanlığında, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve SPK tarafından görevlendirilecek en az genel müdür seviyesinde birer temsilciden oluşmaktadır187.

2.2.3.8 Emeklilik Gözetim Merkezi

Emeklilik Gözetim Merkezi, 10 Temmuz 2003 tarihinde, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, merkezi İstanbul’da olmak üzere kurulmuştur. Bireysel Emeklilik Sisteminin güvenli, şeffaf ve etkin bir şekilde işletilmesini sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak, hem denetleyici kamu

185 _{EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.24}

186 _{Bireysel Emeklilik Danışma Kurulunun Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik, md.5} 187 _{Bireysel Emeklilik Danışma Kurulunun Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik, md.4}

86

otoritelerinin (Hazine Müşteşarlığı ve SPK) karar almasına yardımcı olacak verileri hem de kamuoyuna sağlıklı bilgi aktarımı için gerekli verileri sağlamakla görevlendirilmiştir.

EGM, emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak elektronik ortamda gözetimi ve yetkili kamu otoritelerine raporlanması, emeklilik şirketlerince yapılacak işlemlerin sonucunda oluşan bilgilerin koordinasyonu, katılımcılara ait bilgilerin saklanması ve korunması, kamuoyunun ve katılımcıların bilgilendirilmesi, katılımcı şikayetlerinin tarafsız bir şekilde incelenmesi ve yönlendirilmesi, özel nüfus katmanı istatistikleri üretilmesi, sistemin işleyiş analizlerinin yapılması, bireysel emeklilik aracıları sınavlarının yapılması ve bireysel emeklilik aracıları sicilinin takibi, ortak tanıtım, eğitim programları, yazılım ve benzeri taleplerin karşılanması, sistemin güven içinde işlemesi ve olası sorunlara kamu otoritelerinin zamanında müdahalede bulunmasına olanak sağlayacak veri oluşturulması ve bireysel emeklilik sisteminin analitik olarak incelenmesi faaliyetlerinde bulunmaktadır188.

2.2.3.9 Bireysel Emeklilik Aracıları

Bireysel emeklilik sisteminin kurumsal yapılanmasında yer alan aktörlerden biri de aracılardır. Her ne ad altında olursa olsun herhangibi bir emeklilik şirketine bağlı olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, daimi bir surette emeklilik şirketlerini emeklilik sözleşmelerine aracılık eden ve bunları emeklilik şirketi adına yapan gerçek veya tüzel kişilere ‘‘Bireysel Emeklilik Aracıları’’ denilmektedir189.

Bireysel Emeklilik Aracılığı ise; BES’de katılımcılara sunulan emeklilik planlarının tanıtımı, pazarlanması, satışı ve BES’e ilişkin diğer aracılık hizmetlerini

188 _{EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.25} 189 _{4632 Sayılı Kanun, md.2}

87

içermektedir190. Bireysel emeklilik aracılarının tüm iş ve işlemleri Hazine Müsteşarlığının denetiminde yürütülmekte olup bireysel emeklilik aracılığı faaliyetinde bulunacak kişilerde191;

•••• Meslek şeref ve haysiyetine aykırı davranmamış olmak,

•••• Dört yıllık fakülte, yüksek okul veya iki yıllık sigortacılık meslek yüksekokulu mezunu olmak,

•••• Bireysel emeklilik aracılığı sınavında başarı göstermiş olmak,

•••• Müflis veya konkordato ilan etmiş olmamak, bireysel emeklilik veya sigortacılık mevzuatına aykırı hareketlerden dolayı hapis veya birden fazla ağır para cezası ile cezalandırılmış olmamak, taksirli suçlar hariç olmak üzere zimmet, rüşvet, irtikap vb. suçlarından dolayı kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunmamak, karşılıksız çek keşide etmiş olmamak, gibi nitelikler aranmaktadır.

Bireysel emeklilik aracılılığı, diğer sigorta kollarından farklı uzmanlaşmayı ve müşteri ilişkileri tekniğini gerektirmektedir192. Bireysel emeklilik aracıları ile ilgili yapılan düzenlemelerle dört yıllık fakülte ve yüksek okulu mezunu bireylere yeni istihdam olanağı yaratılması, bu hizmetin belirli niteliklere sahip kişiler tarafından yapılması amaçlanmaktadır. (Grafik 2.3) Bu kapsamda lise ve dengi okul mezunu193 bireyleri de kapsayacak şekilde meslek yüksekokulu ve üniversitesi mezunu 12.422 bin kişiyi istihdam yaratılmıştır.

190 _{Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik, md.4} 191 _{Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik, md.6}

192 _{Zerrin Yönet Fırat, ‘‘Yeni Bir Meslek: Bireysel Emeklilik Aracıları’’, İşgüç Endüstriyel ve İnsan Kaynakları Dergisi,} Cilt.5, Sayı.2, 2003, http://www.isgucdergi.org/?p=arc_view&ex=134&inc=arc &cilt=5&sayi=2year=2003, Çevrimiçi (24 Haziran 2008)

193 _{7 Ekim 2001 tarihinden önce en az iki yıl süreyle sigortacılık mesleği içinde olanlar 28 şubat 2004 tarihine kadar lise} mezunu olarak bireysel emeklilik aracılığı sınavına girme imkanı tanınmıştır.

88

Grafik 2.3 : Türkiye’de Eğitim Durumuna Göre Aracı Dağılımı 2007 Kaynakça: EGM, BES Temel Göstergeler, 2007

*Bir emeklilik şirketine bağlı olarak çalışan bireysel emeklilik aracılarını içermektedir.