Sermaye Artırımı

Güneydoğu Asya ülkelerinde yaşanan finansal kriz sonrasında mali yapıları daha da bozulan bankaların sermayelerinin güçlendirilmesi amacıyla kamu desteğinden oldukça fazla yararlanılmıştır. Bu çerçevede, Tayland’da bankaların yeniden sermayelendirmesi amacıyla 1985’de Mali Kurumlar Geliştirme Fonu (Financial Institutions Development Fund-FIDF) kurulmuştur. Fon sermayesi yetersiz bankaları bünyesine almıştır. Kuruluş sermayesi Merkez Bankası’nca karşılanan Fon için, hükümet tarafından tahvil ihraç edilmiştir. Ayrıca, Tayland’da yüzde 94’ü kamu mülkiyetinde olan Krung Thai Bank, iflas eden bankaların konsolidasyonunu yürütmüş, bu bankanın iştiraki olan KTT (Krung Thai Thanakit) ise bazı finans şirketlerini piyasa değeri üzerinden satın almıştır. Tayland’da bankalara sermaye katkısı özel yatırımcılar ve devlet tarafından yapılmıştır. Buna göre, bankaların kredi sınıflandırma ve karşılıklara ilişkin kurallara uyması ve banka zararlarının mevcut ortaklara yüklenmesi koşuluyla, devlet (mevcut ortaklar dahil olmak üzere) özel yatırımcılarla sermaye ihtiyacı olan bankaları bir araya getirmiştir. Sermaye artışını gerçekleştiren devlet ya da özel yatırımcılar söz konusu bankanın yönetim kurulu ve diğer üst yönetimi değiştirebilme gibi bazı haklara da sahip olmuştur. Sorunlu bankalara devletin sermaye katkısı, piyasa faiz oranlarını taşıyan, 10 yıllık devlet kağıtları verilmek yoluyla yapılmıştır. Bununla birlikte, Tayland’da yeniden sermayelendirme ve sorunlu kredilerin tasfiye edilmesi sürecinde yavaş kalınmış, kamu tarafından yapılan sermaye aktarımı sınırlı düzeyde olmuştur (Kawai ve Takayasu, 2001: 89).

Endonezya’da Kasım 2000 itibariyle, özel ve kamu bankaların yeniden yapılandırılmasında kullanılan tahvillerin 1999’daki GSYİH’ya oranı yüzde 58’dir. Yeniden sermayelendirme sürecinde IBRA, bankalara sermaye desteği sağlayarak ortak olmuştur. Bankalar, mali yapıları güçlü (sermaye yeterlilik oranı yüzde 4’ün üzerinde), varlığını sürdürebilir (sermaye yeterlilik oranı yüzde eksi 25 ile 4 arasında) ve mali yapıları sorunlu (sermaye yeterlilik oranı yüzde eksi 25’in altında) olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Varlığını sürdürebilir düzeyde olan bankalar grubunda yer alan sekiz banka, hükümetin verdiği hisse senedi desteği yoluyla sermayeleri artırmıştır. Merkez Bankası’nın yeniden sermayelendirme sürecini işletebilmesi için banka genel kurullarının onayı gerekmiştir. Mali yapıları sorunlu

olanlar kapatılmış ve mevduatlar Merkez Bankası’nca ödenmiştir. Endonezya hükümeti, 9 bankanın yeniden sermayelendirilmesi için gerekli olan tutarın yüzde 80’ini karşılamak amacıyla tahvil ihraç etmiştir. Hükümet, Haziran 1999’da yüzde 3 reel faizli 20 yıl vadeli, üç aylık merkez bankası kağıdına endeksli ve 3 ila 10 yıl vadeli, yüzde 12 ila 14 sabit faiz oranlı ve 5 ila 10 yıl vadeli olmak üzere 3 tür tahvil ihraç etmiştir. Bu çerçevede, 2000 yılı içerisinde üç kamu bankası (Bank Negara Indonesia, Bank Rakyat Indonesia, Bank Tabunyan Negara) ile üç özel banka (Bank Niaga, Bank Bali ve Bank Danamon) yeniden sermayelendirilmiştir (Fane ve McLoad, 2002: 15. (Tablo 36)’da detaylı açıklama yapılmıştır.

Tablo 36: Bazı Asya Ülkelerinde Kamu Kesiminin Bankalara Ana ve Katkı Sermaye Sağlama Yöntemi

Araç/Ödeme Endone Güney Kore Malezya Tayland Japonya Sermaye

Sağlanması Evet Evet Evet Evet Evet

Ana Sermaye (Tier 1) Evet Evet Evet Evet Evet

• Hisse

senedi Evet

Evet, kalkınma bankalarında, müdahale edilmiş veya birleştirilmiş ticari bankalarda

Evet Sadece müdahale edilen

hankalarda Nadiren

• Nakit

Ödeme Hayır

Kore Mevduat Sigortası Fonuna kalkınma

bankaları aracılığıyla Fvet

Finansal Kuruluşlar Kalkınma Fonu müdahale edilmiş bankaların hisselerini satın alarak Evet • Kağıtla ödeme Evet Evet, kamu teşehbüslerindeki hisseler kamulaştırılmış bankalara geçiriliyor, ayrıca mevduat sigortası fonu hükümet garantili kağıt çıkarıyor

Hayır Hayır

Kore Mevduat Sigorta Şirketinin yakında kısa vadeli kağıt ihracına başlayahileceği düşünüimektedir

• İmtiyazlı

hisse Hayır Evet Evet

Ana sermayenin yüzde 2,5’na kadar, sonraki aşamada özel sektör katkısının 1:1 olması şartı aranacak

Evet, bankanın özel sermayesini artırıp yeni kredi açması halinde ve çoğu çevrilebilir nitelikte

Katkı Sermaye

(Tier II) Evet Evet Evet Evet Evet

• Sermaye Benzeri Borç (SBB) Hayır Evet Geri Ödenebili r SBB 9 kuruluş i i ih

Evet, eğer banka borçlarının yeniden yapılandırıp yeni kredi açmışsa riskli varlıkların yüzde 2’sine kadar SBB ih d bili

Evet, hisse senedinden daha yaygın olarak

Kaynak: BDDK, “Banka Sermayelerinin Güçlendirilmesi Programı-Gelişme Raporu”, 2002:18.

Malezya’da hükümet bankacılık sorunlarına hızlı ve önemli bir kaynak sağlayarak müdahale etmiş, bu sayede problemlerin orta ve uzun vadeli

maliyetlerini azaltmış, ayrıca yeniden tekrarlanmasını önleyici bir altyapı oluşturmuştur. Malezya’da Danamodal (Danamodal Nasional Berhard) Ağustos 1998’de Malezya Merkez Bankası’na bağlı "Yeniden Sermayelendirme Şirketi" olarak kurulmuştur. Danamodal yerli para olan ringgit cinsinden tahvil ihraç ederek ilave fonlar sağlamış, ulusal bankalara hisse senedi veya karışık araçlarla sermaye aktarımında bulunmuştur. Danamodal’ın başlangıç sermayesini Merkez Bankası koymakla birlikte, bankalar da 5-10 yıllık sıfır kuponlu tahvilleri almak suretiyle üye olmuştur (Asian Development Bank, Asian Development Outlook 2000:46).

Güney Kore’de, KDIC tarafından mali durumu zayıf ancak faaliyetlerine devam edebilecek ticari bankalara sermaye desteği yapılmıştır. Bu destek, bir bankanın mali durumu zayıf bir bankayı satın alması, mali durumu güçlü bir bankanın mali durumu zayıf bir bankayla birleşmesi, iki zayıf bankanın birleşmesi sonucu faaliyetlerini sürdürebilecek bir bankanın ortaya çıkması durumunda söz konusu olmuştur. Bu yolla, bankaların sermaye yeterliliği rasyosu yüzde 10’a yükseltilmiştir. Kamu yoluyla sermaye desteği sağlanarak bankaların mevduat yükümlülüklerini karşılamaları ve sermaye eksikliklerini gidermeleri amaçlanmıştır. Kasım 2001 itibariyle bankalara yapılan sermaye desteği kullanımı 36,3 milyar ABD dolarıdır (IMF, Republic of Korea: Economic and Policy Developments, 2002:55).