Serbest Bölgelerde Uygulanmayacak Kanunlar

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun, 5810 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ile Gümrük Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişmiş son haline göre;

Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından bu bölgelerde gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri,

Üretici işletmelerin talepleri hariç olmak üzere fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına kanunlarla ve diğer mevzuatla verilen yetkiler,

Kullanıcıların tutmak zorunda oldukları defterler ile düzenleyecekleri belgelere ilişkin Vergi Usul Kanunu hükümleri,

4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun,

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu,

5393 sayılı Belediye Kanununun ölüm ve yangın halleri, kanalizasyonların inşa ve tamiri ile içme, kullanma, endüstri suyunu sağlamaya ve gaz, su, elektrik sarfiyatını denetlemeye yönelik maddeleri dışında kalan hükümleri,

5682 sayılı Pasaport Kanunu,

5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de Seyahat ve İkametleri Hakkında Kanun,

Yerli veya yabancı gerçek veya tüzel kişilerin Dış Ticaret Müsteşarlığından ruhsat almak kaydıyla serbest bölgelerde faaliyette bulunabilmesi, serbest bölgelerde faaliyette bulunan yatırımcı kullanıcılara Hazinenin özel mülkiyetinde bulunan arazi, arsa ve binaların kiralanabilmesi veya bunlar üzerinde 49 yıla kadar irtifak hakkı tesis

271 “Haziran 1985 tarihinde kabul edilen ve 15 Haziran 1985'te Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 3218 sayılı Serbest Bölgeler Yasası”, http://www.ekonomi.gov.tr/upload/9A13978F-19DB-2C7D-3DE576A28EB86564/seb_kanun.pdf, (14.06.2011).

edilebilmesi, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler için aynı süre ile kullanma izni verilebilmesi işlemlerinde, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri,

Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar, 27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 152 nci, birinci fıkrasının (a) bendi hariç olmak üzere 157 nci, 158 inci ve bölgede faaliyette bulunan işletmelerin ihtiyaçlarıyla sınırlı olarak 185 inci maddelerinin 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa aykırı olan hükümleri,

Ancak 158 inci ve 185 inci madde hükümleri, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu yönünden uygulanmaya devam olunur. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemler için 4760 sayılı Kanuna göre tarhiyat yapılmaz, daha önce yapılan tarhiyatlardan vazgeçilir, tahakkuk eden tutarlar terkin edilir. Tahsil edilmiş tutarlar ret ve iade edilmez.

Diğer kanunların Serbest Bölgeler Kanununa aykırı hükümleri, Serbest bölgelerde uygulanmaz.

Serbest Bölgeler Kanunu’nun 6. maddesindeki, “ Serbest bölgelerde vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz “ hükmünden hareketle, serbest bölgelerde 6183 sayılı Kanun²⁷² hükümlerinin uygulanmayacağı ve bu nedenle, serbest bölgede faaliyet gösteren işletmenin serbest bölgedeki mallarına tedbir ve haciz uygulanmayacağı ifade edilmektedir.²⁷³

Kimi uzmanlar bu görüşe karşı çıkmaktadır. Zira bunlara göre, 6183 sayılı Kanun bir vergi kanunu olmayıp bir usul kanunudur. Ayrıca, özel alacakların takibinde İcra ve İflas Kanunu uygulanabildiği halde, kamu alacaklarının tahsilinde benzer

272 “28.07.1953 tarih ve 8469 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun”, http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1028, (14.06.2011).

273 Recep Bıyık ve Aydın Kıratlı, Vergi Teşvik ve Korumaları, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını, Ankara, 2000, s.216.

nitelikte 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un uygulanmaması doğru bulunmamaktadır.²⁷⁴

Serbest bölgeler; çalışmamızın ilerleyen bölümlerinde de değinileceği üzere, Serbest Bölgeler Kanunu’nun değişen hükümleri ile birlikte oluşan son şekli göz önüne alındığında, ülkenimizin ulusal egemenlik sınırlarına dâhil olmakla birlikte, sadece dış ticaret, kambiyo ve gümrük mevzuatı uygulamaları bakımından gümrük bölgesi dışında sayılır. Ancak serbest bölgeler, vergi, resim ve harç uygulamaları bakımından Türkiye’nin ulusal egemenlik sınırlarına dahil ve Türkiye’de mer’i olan söz konusu mevzuatın ve mali ve iktisadi alanlara ilişkin devlet düzenlemelerinin kısmen olsa da uygulandığı ve geçerli kılındığı yerlerdir. Bu durumda ortaya çıkması muhtemel kamu alacaklarının takip ve tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un serbest bölgelerde uygulanmasının doğru olduğu gerçeği kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

25.11.2008 tarih ve 27065 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5810 sayılı “Serbest Bölgeler Kanunu ile Gümrük Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Serbest Bölgeler Kanunu’nun 12. maddesinde yapılacak değişiklikle, serbest bölgelerde uygulanmayacak kanunlar arasına 4817 sayılı

“Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun” da eklenmiştir. Böylece, serbest bölgelerde yabancı personel çalıştırılması kolaylaştırılmıştır.²⁷⁵

6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK), yukarıda da belirtildiği üzere, serbest bölgelerde uygulanmayacak kanunlar arasında sayılmamıştır. Ancak madde düzenlemesinin sonunda “diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz”

denilmek suretiyle genel bir düzenleme yapılmıştır. Bu nedenle, TTK’nın uygulanabilirliğinin tespitinde öncelikle SBK’da, TTK.’da yer alan düzenlemelerin aksi yönde bir düzenlemenin olup olmadığına bakılmalıdır. SBK’nın 13. maddesinde bu bölgelerde faaliyette bulunacak işleticilerin uyacakları esasların yönetmelikle belirleneceği ifade edilmiştir. Belirlenecek konular arasında “işletici ve kullanıcıların sınai ve ticari sicillerinin tutulması” da sayılmıştır. Konuyla ilgili olarak çıkarılan

274 Şeker, s.664.

275 Zübeyir Bakmaz, 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanununda Yapılan Son Değişiklikler, Maliye Postası Dergisi, İstanbul,Sayı.680, 2009, s.101.

yönetmeliğin 12. maddesinde ise sicillerin nasıl tutulacağı hususunda gerekli düzenleme yapılmış ve kendilerine Faaliyet Ruhsatı verilen gerçek ve tüzel kişilerin, faaliyete başlamadan önce Bölge Müdürlüğü Tescil Bürosunda sicil defterine kaydedileceği, bu şahıslara bir sicil belgesi’nin verileceği, bu sicile ilgilinin faaliyete başlamasından sonra faaliyetine ilişkin bilgilerin işleneceği hususlarına açıklık getirilmiştir. Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği’nin 12. maddesinde, bahse konu sicillerin, TTK’da belirtilen sicillerin yerine geçmek üzere düzenlendiği yönünde bir belirlemeye ise gidilmemiştir.²⁷⁶

6. SERBEST BÖLGELER İLE İLGİLİ MEVZUAT HÜKÜMLERİNİN