Selâmi Efendi Tekkesi

Tekke No: 49

Tekkenin Adı: Selâmi Efendi Tekkesi, Selâmi Tekkesi, Bursa Selâmi Ali Efendi Tekkesi [15].

Yeri: Yeşil Mh., Kadiri Mh. [202], Namazgah Mh. [51]. Tarikatı: Halvetiyye [47], Celvetiyye [47,51].

Zikir Usulü: Devran [12,13].

Banisi: Selâmi Ali Efendi (D:? -Ö: H. 1103/M. 1691) [15,86]. İnşa Tarihi: 17. yy. ikinci yarısı [15,86].

Onarımlar: 2012 (BVBM). Kitabesi: Yok [99]. Vakfiyesi:Var.

İnceleme Tarihi: Ekim 2014, Şubat 2015.

• Mevcut Durumu: Günümüzde Yeşil Mahallesi'nde harem, selamlık, tevhidhaneden ve hazireden oluşan tekke yapısının günümüze sadece bakımsız bir haldeki tevhidhane, harabe bir halde minaresi yine harabe durumdaki haziresi kalmıştır. Tevhidhanesi mescit olarak kullanılan bu tekkede 2012 yılında biten restorasyon çalışmaları sonucunda tekke birimlerinden bazılarının onarıldığı bazı birilerin yerine ise ek yapı ilaveleri yapıldığı anlaşılmaktadır. Selamlık bölümünün ise restorasyon çalışmalarında yer almadığı anlaşılmaktadır. Selamlık binası yerine günümüzde

129

abdesthane ve cami hizmet birimleri inşa edilmektedir. Tekkenin restorasyon çalışmaları devam etmektedir.

• Tarihçesi: Tekke Selâmi Ali Efendi tarafından yaptırılmış olup kesin inşa tarihi belli olmamakla birlikte muhtemelen XVII. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir [15,154]. Tekkenin banisi Selâmi Ali Efendi H.1097/M.1686 tarihli bir vakfiye tanzim etmek suretiyle bir bahçe ile çok miktarda parayı da bu tekkeye vakfetmiştir [15,154]. XIX. yüzyılın başlarına kadar etkinliğini sürdüren tekke ve tarikatların resmen yasaklanmasından kısa bir süre önce son şeyhi tarafından kapatılmış, H.1342/M.1923 yılında resmen bir şeyh daha atanmışsa da tekrar faaliyete geçip geçmediğine dair herhangi bir bilgi mevcut değildir [154]. XVII. ve XVIII. yüzyıllarda burada yetişen bazı isimler İstanbul’daki Aziz Mahmud Hüdâyî Tekkesi’nde de şeyhlik yaptıkları bilinmektedir [15,154]. Bursa’daki Selâmi Ali Efendi Tekkesi'nde yetişen şahıslardan bir kısmının, söz konusu yıllarda saray çevresinde de etkili oldukları bilinen Celvetîler’in merkezi durumundaki Hüdâyî tekkesinde şeyhlik makamında bulunmuş olmaları Bursa Selâmi Ali Tekkesi’nin daha da artırmaktadır [154]. Emir Sultan ile Yeşil semtleri arasında yer alan Şible Camii’nin arka tarafında, Yeşil ve Namazgâh mahalleleri sınırındaki yan sokağın sonunda bulunan tekkenin haziresi bugün harabe durumdadır [154]. Daha önce Cami olduğu rivayet edilen muhtemelen Baba Zâkir Mescidi ki tekke şeyhlerinden bir kısmının aynı zamanda burada imamlık yaptıkları bilinmektedir [8,51,154]. Bu durumun asıl sebebi bilinmemekle beraber, bunlara ait Tekkedeki kabir taşlarının eksik olduğu anlaşılmakta ve mezar taşlarının bir başka yere nakledilmiş ya da yol genişletme v.b. amaçlarla tahrip edilmiş oldukları düşünülmektedir [154].

Tekkenin Şeyh Selâmi Ali Efendi'den (ö.1103/1691) sonra bilinen postnişinleri: Şeyh Niksârî Mehmed Efendi (ö. 1159/1746), Şeyh el-Hâc Mustafa Efendi (ö. 1188/1774), Şeyh Mehmed Sâdık Efendi (ö. 1181/1767), Şeyh Mehmed Saîd Efendi (ö. 1213/1798), Şeyh Mehmed Sâdık Efendi (ö. 1221/1806), Köle-zâde Şeyh İbrahim Efendi (ö. 1249/1833), Şeyh İbrahim Edhem Efendi (1252/1835), Şeyh el-Hâc Halil Efendi (1258/1842), Şeyh İbrahim Edhem Efendi (1289/1872), Şeyh Abdüllatif Efendi (1323/1905) [15,154].

• Mimarisi: Tevhidhanesi, selamlığı ve haremi birbirinden bağımsız olarak planlanmış bu tekkenin tevhidhanesi kıble yönünde planlanmış olup cami olarak

130

kullanılan tevhidhanenin girişinde meydan odası planlanmıştır. Bu tekke geniş bir alana yayılmış olup haziresi de harem binasının bitişiğindedir. Ana mutfak haremle bitişik ancak ilişkisizdir. Selamlıkta ise küçük bir mutfak inşa edilmiştir. Restorasyon çalışmalarında selamlık yapısının yer almadığı yerine camiye yardımcı birimler eklendiği anlaşılmaktadır.

Şekil 3.122. Selâmi Efendi Tekkesi vaziyet planı, 1.Tevhidhane, 2.Selamlık, 3.Harem, 4.Hazire, 5.Avlu, Yeşil Mh./Bursa, 17.yy., (BVBMA'den düzeltilerek çizilmiştir, Osmanoğlu İ., Taşkın C., 2015).

Şekil 3.123. Selâmi Efendi Tekkesi tevhidhane, selamlık ve harem zemin kat planları, Yeşil Mh./Bursa, 17.yy., Celvetiyye (BVBMA.'den düzeltilerek çizilmiştir, Osmanoğlu İ., Taşkın C., 2015).

131

Tekkenin diğer yapılarından bağımsız ayrı bir yerde planlanan tevhidhanenin batısındaki sekizgen kaideli minaresi bir sıra moloz taş ve iki sıra tuğladan yapılmıştır. Kaideden gövdeye geçiş üçgenlerle sağlanmış olup üst kısmı hasarlıdır [86]. Günümüzdeki restorasyon çalışmalarında onarıldığı görülmektedir.

Birden fazla bağımsız yapıdan oluşan tekke cephelerinde bir bütünlük bulmak zor olmasına rağmen bu durumu Selami Efendi Tekkesi bozmaktadır. Tekke yapılarının tamamı aynı mimari uslupla inşa edildiği göze çarpmaktadır. Ahşap strüktür arası kerpiç dolgu ile inşa edilen tevhidhane dikdörtgen biçimde çok sayıda pencereyle aydınlatılmıştır. Duvarlar içeride ve dışarda bağdadi sıva ile sıvanmıştır. Çatı örtüsü ahşap kırma çatı üzeri marsilya tipi kiremit ile örtülmüştür. Tevhidhane cephesinin İsmail Hakkı Tekkesi'nin tevhidhanesine benzerliği dikkat çekmektedir. Yapıda mihrap dışarıya taşarak cepheden algılanmaktadır. Tevhidhane duvarları içi tuğla dolgulu ahşap karkas sistem olup duvarlar içeride ve dışarda bağdadi sıva ile sıvanmıştır. Çatı örtüsü ahşap kırma çatı üzeri marsilya tipi kiremit ile örtülmüştür Ahşap döşeme kaplama ahşap kirişleme üzerine yapılmıştır. Tavanlar yine ahşap kaplanmış olup kapıların tümü ahşaptır. Modüler pencere sistemine sahip olan tevhidhanede dikdörtgen şekilli pencereler giyotin tiplidir. Tevhidhanede mahfel ahşap dikmeler üzerine ahşap kirişleme ile kirişleme ile yapılmış olup pencere parmaklıklarında ve kapılarda metal kulplar kullanılmıştır.

Tevhidhanenin hemen yanında inşa edilen selamlık binası da aynı mimari üslup ve yapım tekniği kullanılarak inşa edildiği anlaşılmaktadır. Duvarları içi tuğla dolgulu ahşap karkas sistem olup duvarlar içeride ve dışarda bağdadi sıva ile sıvanmıştır. Çatı örtüsü ahşap kırma çatı üzeri marsilya tipi kiremit ile örtülmüştür. Ahşap döşeme kaplama ahşap kirişleme üzerine yapılmıştır. Tavanlar yine ahşap kaplanmış olup kapıların tümü ahşaptır. Yapıya girildiğinde sağ ve solunda mutfak, banyo-wc gibi ıslak hacimlerin planlandığı görülmekte olup sofaya iki oda açılmaktadır. Harem binasının mimarisi ve mekan çözümü de aynı özelliklere sahip olup tekke mimarisinde selamlık mutfağının daha büyük ve tüm tekkeye hizmet eden bir işleve sahip olamasına rağmen bu tekkede bu görevi harem mutfağının aldığı görülmektedir. Ayrıca hazirenin de tevhidhane değilde hareme bitişik olması Bursa tekkelerindeki plan kurgusunda pek rastlanmamaktadır.

132 Şekil 3.124. Selâmi Efendi Tekkesi

tevhidhanesi yıkılmadan önce [201]. ^{Şekil 3.125. Selâmi Efendi Tekkesi} _{tevhidhanesi ve avlusu [201].}

Şekil 3.126. Selâmi Efendi Tekkesi tevhidhanesi mevcut durumu (Taşkın

C., 2015).

Şekil 3.127. Selâmi Efendi Tekkesi haziresi mevcut durumu (Taşkın C., 2015).