Emir Buhari Tekkesi

Tekke No: 11

Tekkenin Adı: Emir Buhari Tekkesi [15], Emir Sultan Tekkesi [86]. Yeri: Emirsultan Mh. [51].

Tarikatı: Kübreviyye [51], Celvetiyye [15], Nakşibendiyye [51]. Zikir Usulü: Devran, Kuudi, Hatm-i Hâcegân [12,13].

60

Banisi: Emir Sultan (D:? -Ö: H. 833/M. 1430) [8,15]. İnşa Tarihi: 15 yy. [15].

Onarımlar: 1844, 1980, 2011 (BVBM). Kitabesi: Var [100].

Vakfiyesi: Var.

İnceleme Tarihi: Mart 2015.

• Mevcut Durumu: Tevhidhane olarak Emir Sultan Camisi'nin güneyinde kurulan bu tekke harem, selamlık ve çilehane birimlerinden oluşmaktadır. Bu tekkenin 1925 yılından sonra ilk okul olarak kullanılan selamlık binası bakımsızlıktan ve yol genişletme çalışmaları nedeniyle yok olmuştur. Bu yapıların inşa edildiği çevrede tekkenin haziresine ait günümüzde hiçbir ize rastlanamamakta ve bu durumda Emir Sultan Camisi'nin haziresinin kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır [15]. Harem binası ise 2012 yılında tamamlanan rekonstrüksiyon çalışmalarıyla aslına uygun bir şekilde yeniden inşa edilmiştir. Tekkenin harem bölümü bugün Emir Buhari Kültür Merkezi olarak hizmet vermektedir.

• Tarihçesi: Necmüddin Kübra'ya nispet edilen Kübreviyye tarikatının Anadolu özellikle Bursa'da bilinen ilk temsilcisi Buharalı Emir Sultandır [15,17]. Bursa'da Emir Sultan iki yerde tarikat hizmetlerinin yürüttükleri görülmektedir [45]. İlki bizzat Emir Sultan tarafından XV. yüzyılda kurulan merkez tekke yani Emir Buhari Tekkesi'dir [15]. 17. yüzyılın son çeyreğine kadar Kübreviyye tarikatına hizmet veren bu tekke yaklaşık 17. yy. son çeyreğinden sonra yüz yıl Celveti şeyhleri tarafından idare edilmiştir [15]. Tayyip Efendi'nin genç yaşta hayatını kaybetmesiyle yerine geçecek oğlu bulunmadığından meşihat akrabası Yağcızade Ahmet Efendi'ye geçmiştir [15]. Nakşibendiyye tarikatına mensup olan Yağcızade Ahmet Efendi'den sonra meşihat tekkelerin kapatılmasına kadar Nakşibendiyye'de kalmıştır [8,15].

1925’te tekkeler kapatılınca tekke bünyesindeki selamlık binası Emir Buhari İlkokulu olarak kullanılmış daha sonra kullanımdışı kalan okul yol genişletme çalışmaları sonucu yıkılmıştır [8,15]. 1844 yılında büyük bir onarım geçiren tekkenin 1979’larda harem kısmı da yıkılmıştır [8]. 1980 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce binanın ihyası düşünülmüşse de başarılı olunamamıştır. Emirsultan Hamamı’nın hemen yanında yer alan tekke, uzun süre harap durumda kullanılmaz halde iken bugün yapı yeniden aslına uygun olarak inşa edilmektedir. 2012 yılında Büyükşehir Belediyesi

61

tarafından eldeki bilgi ve belgelere göre orijinal ölçülerinde yeniden ayağa kaldırılmıştır.

Kuruluşundan tekkeler kapatılana kadar geçen süre zarfında tearikat icrasına devam eden tekkede 23 şeyh postnişinlik görevinde bulunmuştur [15]. Tekkenin bilinen şeyhleri: Hasan Efendi (ö.845/1441), Mahmud Bedreddin Efendi (ö.864/1460), Lütfullah Karamani (ö.891/1486), Davud Efendi (ö.900/1495), Abdurrahman Efendi (ö.930/1524), Ahmed Efendi (ö.935/1529), İbrahim Efendi (ö.944/1537), Lütfullah-ı Sani (ö.971/1564), Mustafa Efendi (ö. 986/1578), Ali Efendi (ö.1020/1611), Mehmed Efendi (ö.1059/1649), İshak Efendi (ö.1150/1737) ve son şeyh Mehmet Ragıp Efendi'dir (ö..1340/1921) [15].

• Mimarisi: Emir Sultan Camisi'ne meşihat eklenerek oluşturulan tekke tevhidhane olrak kullanılan cami dışında, harem, selamlık, çilehane ve hamam yapılarından oluşmaktadır [15]. Hareme bitişik bir çilehane, batısında hamam ve doğusunda da günümüzde mevcut olmayan bir selamlık binası bulunmaktaydı [15].

Şekil 3.25. Emir Buhari Tekkesi vaziyet planı şeması, 1.Tevhidhane, 2.Harem, 3. Muhtemel Selamlık, 4.Çilehane, 5.Türbe, 6.Hamam, (Osmanoğlu İ., Taşkın C.,2015) [15,89].

Tekke Haremi rekonstrüksiyona uğramadan önce şu özellikleri taşımaktadır: dikdörtgen planlı ve iki katlı olup giriş kapısı güney cephesinde yer almaktadır [86].

62

Her iki katta bir sofanın çevresinde dörder oda sıralanmış ve ahşap konstrüksiyon arası moloz taş, kerpiç ve ahşap hatıllı olarak bağdadi tekniğinde yapılmış, üzeri geniş bir saçaklı kırma çatı ile örtülmüştür [86,111]. Alt katın batı cephesinde yıkılmış durumda, tuğla kemerli bir bölüm ile bunun yanında sadece stilize saksı motifi yapılmış yalak taşı bulunan harap bir çeşme vardır [86,111]. Üst kattaki geniş odanın pencereleri üzerinde, tavan pervazlarında çiçek ve kıvrık dallardan oluşan kalem işi süsler yer almaktadır [86]. Ayrıca odalardaki raflar ve pervazlarda da buna benzer bezeme ile karşılaşılmıştır [86]. Harem yapısı rekonstrüksiyondan sonrada aslına uygun olarak inşa edildiği görülmektedir. Tekkeye verilen yeni işlev tekke mekanlarında herhangi birinde değişiklik getirilmeden yapılmıştır.

Harem tekke işlevinde alt katta mutfak, kütüphane hela, kiler gibi birimleri barındırırken, üst katta misafir odası ve şeyh efendi yatak odası bulunmaktadır (Şekil 3.26, Şekil 4.27). Yine selamlığa bitişik olarak planlanmış çilehane zemin katta bulunmaktadır.

İşlev değiştiren selamlık yapısından günümüze hiçbir iz kalmamıştır [15]. Selamlık yapısının olduğu arsa üzerine kentsel dönüşüm kapsamında konut ve meydan düzenlemesi yapılmıştır. Selamlık yapısının eski fotoğraflarından bazı bilgilere ulaşılabilinmektedir (Şekil 3.33). Yapı iki katlı ahşap ve oldukça büyük bir alana inşa edilmiş ortadan girişli olup tekrar eden dikdörtgen modüler giyotin pencerelerle ve ahşap kat silmeleriyle dikkat çekmektedir. Ahşap kırma çatısı alaturka kiremitle kaplanmış olup yapıya okul işlevinin verilmesiyle bahçe duvarları inşa edildiği anlaşılmaktadır.

Tekkenin hem harem yapısı hemde selamlık yapıs cephe ve mekan kurgusu geleneksel konut mimarisiyle benzer özelliklere sahiptir.

Tekke'nin batısında tekkenin de ihtiyacını karşıladığı düşünülen birde hamam bulunmaktadır. Tekke gibi XV. yüzyılda inşa edilmiş bu yapı tek hamam sınıfındandır [100]. İki sıra tuğla hatıl ve moloz taş duvar örgüsüne sahiptir. Hamamın soğukluk kısmı günümüzde düz çatı ile örtülmüş olup soğukluktan 24 dilimli kubbeli ılıklığa geçilmektedir.

63

Şekil 3.26. Emir Buhari Tekkesi haremi zemin kat planı, Emirsultan Mh. /Bursa, 15. yy., Kübreviyye, Celvetiyye, Nakşibendiyye, (Rölöve, Osmanoğlu İ., Taşkın C., 2015).

Şekil 3.27. Emir Buhari Tekkesi haremi birinci kat planı, Emirsultan Mh. /Bursa, 15. yy., Kübreviyye, Celvetiyye, Nakşibendiyye, (Rölöve, Osmanoğlu İ., Taşkın C., 2015).

Şekil 3.28. Emir Buhari Tekkesi haremi ön cephesi (Taşkın C., 2015).

Şekil 3.29. Emir Buhari Tekkesi haremi (Taşkın C., 2015).

64 Şekil 3.30. Emir Buhari

Tekkesi haremi iç mekan (Taşkın C., 2015).

Şekil 3.31. Emir Buhari Tekkesi haremi açık koridoru (Taşkın C., 2015).

Şekil 3.32. Emir Buhari Tekkesi tavan süslemesi

Şekil 3.33. Emir Sultan Tekkesi ilk okul olarak kullanılırken [201].

Şekil 3.34. Emir Sultan Tekkesi hareminin yıkılmadan önceki harabe hali[201].