OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA VE YIKILIŞ DÖNEMİ
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
14. Balkan Savaşları sonunda Balkan devletleri Osmanlı- Osmanlı-dan aldıkları toprakları paylaşmak amacıyla Bükreş
Ant-laşması’nı (1913) imzalamışlar ve bu doğrultuda, Batı Trakya Yunanistan’a, Manastır ve çevresi Sırbistan’a, Dobruca ve Bükreş Romanya’ya bırakılmıştır.
Cevap C
15. l. Dünya Savaşı’ndan sonra İtilaf Devletleri ile Avustur-ya–Macaristan imparatorluğu arasında Saint–Germen Antlaşması imzalanmışır. Bu antlaşmayla Avusturya-Ma-caristan birbirinden ayrılmıştır. Ayrıca Yugoslavya, Po-lonya, Çekoslovakya gibi bağımsız devletler ortaya çık-mıştır. Avusturya aynı antlaşmayla bu devletlerin bağım-sızlığını da onaylamak durumunda kalmıştır.
Cevap E
16. Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan devleti olan Arnavutluk, l. Balkan Savaşı sırasındaki kargaşa orta-mında Osmanlıdan kopmuştur.
Cevap B
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. Galiçya Cephesi, I. Dünya Savaşı başlarında Rusya ve Avusturya-Macaristan arasında meydana gelen bir ça-tışma sahasıdır. Osmanlı Devleti’nin bu cephede savaş-masının nedeni de müttefiki olan Avusturya-Macaristan güçlerine yardım etmektir.
Cevap C
2. Mondros Ateşkesi 30 Ekim 1918’de imzalanmıştır. Wil-son İlkeleri ise 8 Ocak 1918’de yani antlaşma imzalan-dığında Wilson İlkeleri zaten taraflarca kabul edilmişti.
Wilson İlkeleri, ABD’nin I. Dünya Savaşı’na girerken İti-laf Devletlerine ön şart olarak ileri sürdüğü on dört mad-deden oluşmaktaydı. 8 Ocak 1918’de yayımlanan ve İti-laf Devletleri’nin de kabul ettiği ilkelerden en önemlisi
“her milletin çoğunlukta olduğu yerde devlet kurması-nı” vurgulamaktaydı. Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşı’nı bu maddeye dayandırmıştır. Osmanlı Devleti de Wilson İlkelerine güvenerek savaştan çekilmiştir.
Cevap E
8. B, C, D ve E seçeneklerindeki faaliyetler, Osmanlı teba-asındaki Rumların çalışmaları arasında yer almaktadır.
Fakat Osmanlı tebaası Rumların Wilson İlkelerine karşı çıkması beklenemez. Çünkü Wilson’un 12. maddesine dayanarak Osmanlı parçalanmak istenmiştir. Bu mad-deye dayanarak Rumlar bulundukları yerde çoğunluğu sağlamaya çalışmışlardır. Böylece Osmanlı toprakların-da devlet kurmak isteyen Rumlar toprakların-dayanak noktası ola-rak Wilson İlkelerinin 12. maddesini kullanmıştır.
Cevap A 4. 1912-1913 yılları arasında yapılan I. Balkan savaşının
kaybedilmesinin en önemli sebebi, ordu içinde İttihat-çı-İtilafçı ikililiğinin doğmasıdır. Ordunun siyasi çekişme-lerle parçalanması, devletin balkan topraklarını kaybet-mesine yol açmıştır. Bu durum Mustafa Kemal paşa’nın
“ordu siyasete karışmamalıdır” şeklinde özetlenen gö-rüşünün haklılığını ortaya koymuştur.
Cevap B
5. B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan cemiyetler zararlı cemiyetler olup İngiltere tarafından desteklenmiştir. Fa-kat Kilikyalılar Cemiyeti Çukurova bölgesinde Fransız ve Ermenilere karşı mücadele etmiş millî bir cemiyettir.
Dolayısıyla İngiltere tarafından desteklenmemiştir.
Cevap A
6. Sırbistan, Bulgaristan, Karadağ ve Yunanistan I. Balkan Savaşı’nda Osmanlıya karşı savaşmıştır. Arnavutluk ise I. Balkan Savaşı sırasında isyan ederek bağımsızlığını ilan etmiştir. Romanya ise I. Balkan Savaşı’na katılma-mıştır. Fakat Romanya Dobruca bölgesini Bulgaris-tan’dan almak istiyordu. Bu yüzden II. Balkan Savaşı’na katılmış ve Bulgaristan’a karşı savaşmıştır.
Cevap E
7. I. Dünya Savaşı’nın genel nedenleri arasında;
– Milliyetçilik
– Ham madde ve sömürge arayışı – Silahlanma yarışı
– Devletlerarası Bloklaşma
gibi sebepler yer almaktadır. Avusturya-Macaristan ve-liahdının öldürülmesi genel bir neden değil savaşın baş-lamasına neden olan özel bir durumdur.
Cevap B 3. Paris Barış Konferansı, I. Dünya Savaşı’nı bitiren
antlaş-maların hazırlandığı uluslararası bir konferanstır. 32 dev-letin temsilcilerinin katıldığı konferansa başta Almanya olmak üzere yenik ülkeler davet edilmemiştir.
Cevap E
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. l. Dünya Savaşı’nın nedenleri arasında; Büyük devletler arasındaki sömürgecilik yarışı hammadde ve pazar ara-yışı (l) ve Fransa ile Almanya arasındaki Alsace Loren Meselesi (ll) gösterilebilir. Ancak I. Dünya Savaşı’nda Almanya, Rusya’nın değil, ABD’nin denizaltılarına sal-dırmış ve onun savaşa girmesinde rol oynamıştır.
Cevap D
10. Osmanlı Devleti l. Dünya Savaşı’nda Kanal Cephesi’n-de İngilizlere kaptırdığı Mısır’ı geri almak amacıyla İngi-lizlerle savaşmıştır. Zaman zaman başarılar elde edilse de Osmanlı Devleti bu cephede mağlup olmuştur.
Cevap B
11. Osmanlı Devleti’ni Balkanlardan atmak amacıyla, Sır-bistan, Karadağ, Yunanistan ve Bulgaristan’ın saldırısıy-la gerçekleşen l. Balkan Savaşı’nda Osmanlı büyük bir yenilgi almış ve Balkan topraklarını tamamen kaybet-miştir. l. Balkan Savaşı’nda Bulgaristan’ın fazla toprak alması, savaşa katılan diğer devletleri rahatsız etmiş ve bu durum ll. Balkan Savaşı’nın başlamasına sebep ol-muştur.
Cevap C
12. Falih Rıfkı Atay’ın, I. Dünya Savaşı cephelerini anlattığı eseri Zeytindağı’dır. I. Dünya Savaşı başladığında Falih Rıfkı Atay yedek subay olarak orduya alınmış ve Cemal Paşa’nın Kudüs’teki Zeytindağı’nda bulunan karargâhı-na tayin olmuştur. Burada yaşadığı olayları ve anılarını bulunduğu tarihin önemli olaylarını da içine alacak şe-kilde anlatmıştır. Zeytindağı, I. Dünya Savaşı anı ve iz-lenimlerinden oluşan ve Osmanlı İmparatorluğu’nun sa-vaşta içine düştüğü durumu ortaya koyan bir eseridir.
Falih Rıfkı Atay bu kitabında Osmanlı saltanatının son günlerinden, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk günlerine ka-darki zaman dilimini anlatmıştır.
Cevap A
13. Trablusgarp Savaşı, İtalya’nın sömürge arayışlarının bir sonucudur. Bu savaş çıkınca Osmanlı bölgeye ordu deremedi. Onun yerine gönüllü subayları bölgeye gön-derdi. Bu gönüllü subaylar Derne, Tobruk ve Bingazi’de mücadele ettiler. Trablusşam Lübnan, Gazze ve Akka Suriye’dedir. Galiçya Balkanlardadır ve Osmanlı’nın I.
Dünya Savaşı’nda müttefiklerine yardım için açtığı cep-hedir.
Cevap D
14. Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında Rusya Ana-dolu’da işgal gücü bulundurmamıştır. Çünkü Çarlık Rus-ya’sında 1917 yılında Bolşevik devrimi meydana gelmiş ve Rusya savaştan çekilmişti. Yeni kurulan SSCB’de sö-mürgeciliğe karşı olduğundan Anadolu’da işgal gücü bulundurmamış bilakis milli güçlere destek vermiştir.
Cevap E
15. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesiyle daha fazla insan ölmüş, savaş giderleri artmış, savaşın alanı genişlemiş ve savaşın süresi uzamıştır. Ancak yeni si-lahların icat edilmesinin Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nın taraflarından biri olmasıyla ilgisi yoktur.
Cevap A
16. 31 Mart İsyanı, İttihat Terakki Partisi’ne muhalefeten ku-rulmuş Ahrar Fırkası ile Volkan ve Serbesti gibi bazı ga-zetelerin kışkırtmaları sonucu Meşrutiyet yönetimine kar-şı olan tutucu kesimler ve Avcı taburlarından bir grup tarafından çıkarılmıştır. İsyan Selanik’ten gelen “Hare-ket Ordusu” tarafından bastırılmış ve isyancılar yargılan-mıştır. Buna göre, Hareket Ordusu isyanın çıkmasında değil bastırılmasında etkili olmuştur.
Cevap C
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. Mavri Mira, Etnik-i Eterya ve Pontus Rum cemiyetleri Rumlar tarafından kurulmuştur. Hınçak Cemiyeti, Erme-niler tarafından kurulmuştur. Kilikyalılar Cemiyeti, Fran-sızlar ve Ermenilerin Adana ve çevresindeki emellerine karşı 21 Aralık 1918’de Ali Fuat Paşa’nın girişimleriyle İstanbul’da kurulmuştur. Cemiyet, Adana’nın Fransız iş-galine karşı savunulmasında etkili olmuştur.
Cevap D
2. Mondros’ta kapitülasyonların kaldırılması ile ilgili bir hü-küm yoktur. Kapitülasyonların kaldırılması Millî Mücade-le sonunda imzalanan Lozan Antlaşması iMücade-le mümkün olmuştur.
Cevap A
5. I. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılan Paris Barış Konfe-ransında Çekoslovakya, Polonya, Litvanya, Finlandiya, Estonya, Letonya gibi devletler kurulmuştur. İspanya ise Avrupa’daki en eski millî devletlerden biridir.
Cevap A
6. Osmanlı Devleti ittifak grubunda girdiği I. Dünya Sava-şı’ndan 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşma-sı’nı imzalayarak çekilmiştir. Türk tarihinin en ağır ant-laşmalarından birine imza atan Osmanlı’nın bu antlaş-mayı imzalamasında savaşacak gücünün kalmaması, müttefiklerinin çekilmesi, Wilson İlkelerine güvenmesi etkili olmuştur. Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Ant-laşması’nı imzalayarak var olan imkânlarını da kullan-mamayı taahhüt ettiği için bu antlaşma ile fiilen sona er-miştir.
Cevap D
7. 29 Kasım 1918’de İstanbul merkezli kurulan “Millî Kong-re Cemiyeti” diğer örgütlenmelerden farklı olarak Millî Mücadeleye bir bütün olarak bakmış ve işgallere karşı oluşturulan hareketleri birleştirmeyi amaçlamıştır.
Cevap D
8. I. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti ile İtilaf Devlet-leri arasında imzalanan Mondros Ateşkesi’nin en önem-li özelönem-liği, Osmanlı Devleti’ni fiilen sona erdirmesinden kaynaklanmaktadır. Devletin kayıtsız şartsız teslimiyeti-ni içeren bu antlaşma, Osmanlı Devleti’teslimiyeti-nin tarihi boyun-ca imzaladığı en ağır antlaşmadır.
Cevap B 3. II. Meşrutiyet Dönemi, 1908 yılında meşrutiyetin ikinci
kez ilan edilmesiyle başlayan ve I. Dünya Savaşı’nın so-nuna kadar devam eden dönemdir. İttihad ve Terakki Fırkası’nın yönetimde etkin olduğu bu dönemin en önem-li özelönem-liği, çok partiönem-li siyasal hayata geçilmesidir. Ancak Cemiyet-i Akvam 10 Ocak 1920’de yani Milli Mücadele Döneminde kurulmuştur.
Cevap D
4. Kilikyalılar Cemiyeti, Mondros Mütarekesi sonrası kuru-lan ve Çukurova bölgesinin Fransız ve Ermeni güçlerin-ce işgaline karşı mücadele eden bir güçlerin-cemiyettir. 1918’de İstanbul merkezli kurulan cemiyet, amacını gerçekleş-tirmek için yayın ve propaganda yolunu kullanmıştır.
Cevap A
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
10. Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika fethi II. Selim dönemin-de tamamlanmıştır. Ancak XIX ve XX. yüzyılda bu top-raklar elden çıkmaya başlamıştır. Kaybedilen ilk kuzey Afrika toprağı 1829 Edirne Antlaşması’nın yarattığı kar-gaşa ortamında Fransa tarafından işgal edilen Ceza-yir’dir (1830). Bu kaybın ardından Mısır, Tunus gibi önem-li Afrika toprakları da kaybedilmiştir. Kuzey Afrika’da el-den çıkan son toprak parçası ise 1912 Uşi Antlaşması ile İtalya’ya bırakılan Trablusgarp’tır.
(Cevap D)
11. Osmanlı Devleti’nin padişahı olan V. Mehmet Reşad ay-nı zamanda tüm Müslümanların da “halifesi” durumun-daydı. l. Dünya Savaşı’na girerken Müslümanların des-teğini almak isteyen V. Mehmet, cihat çağrısında bulu-narak, Müslümanları kendi yanında savaşa davet etmiş-tir. Fakat bu durum “Milliyetçilik” fikirlerinden etkilenen Araplar üzerinde pek etkili olmamıştır. Bu olay “İslamcı-lık” anlayışının zayıfladığının ve milliyetçilik düşüncesi-nin ön plana çıktığının kanıtıdır.
(Cevap A) 9. Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmak ama-cıyla kurulan cemiyet Mavri Mira’dır. Kelime anlamı “ka-ra kader” olan Mavri Mi“ka-ra Cemiyeti, 1918’de İstanbul’da Fener Rum Patrikhanesi tarafından kurulmuştur. Cemi-yet, Yunan işgaline zemin hazırlamak için Rumların ya-şadığı yerlerde silahlı çeteler kurmalarına yardım etmiş ve benzer amaçla kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti ile bir-likte Batı Anadolu ve Trakya bölgesinde Megali İdea’yı gerçekleştirmek için mücadele etmiştir.
Cevap D
13. Medine müdafaası, İngiliz destekli Şerif Hüseyin’in is-yan etmesi üzerine 1916 yılında başlamıştır. Bölgede mücadele eden kuvvetlerin başında Fahrettin Paşa bu-lunmaktaydı. Mondros Mütarekesi sonrası Medine Gar-nizonu silah bırakırken; Fahrettin Paşa İngiliz güçleri ta-rafından tutuklanarak Malta’ya sürgün edilmiştir.
Cevap D
12. Wilson İlkeleri, ABD başkanı tarafından I. Dünya Sava-şı esnasında yayımlanan 14 maddelik bir bildiridir. Bu bildiride “Milletlerin, çoğunlukta oldukları yerlerde ken-di devletlerini kurmaları” fikri desteklenmiştir. Paris Kon-feransı’na katılan müslüman ve gayrimüslim unsurlar-da Wilson ilkelerinin “nüfus” temeline unsurlar-dayanan bu mad-desini gerekçe göstererek, bağımsızlık isteklerini dile getirmişlerdir.
Cevap B
14. Kut’ul Amare, I. Dünya Savaşı sırasında 7 Aralık 1915-29 Nisan 1916 tarihleri arasında Irak Cephesi’nde ger-çekleşen muharebedir. Osmanlı galibiyetiyle sonuçla-nan savaşının zafer günü olan 29 nisan, 1952 yılına ka-dar bayram olarak kutlanmıştır.
Cevap C
15. Wilson İlkeleri I. Dünya Savaşı’nın sonlarında 8 Ocak 1918’de ABD Başkanı tarafından yayımlanan ve taraflar arasında yapılacak antlaşmaların koşullarını belirleyen 14 maddelik bildiridir. Bu bildiride ulusların kendi gele-ceklerini kendilerinin belirlemesi ilkesi (self-determinas-yon) kabul edilmiş ve her milletin nüfus çoğunluğunun olduğu yerde kendi devletini kurması öngörülmüştür.
Cevap E
16. I. Dünya Savaşı’nın mağluplarından Almanya ile galip-leri olan İtilaflar arasında imzalanan barış antlaşması Versay Antlaşması’dır. Versay Antlaşması ağır koşullar taşıdığı için sürekli ihlal edilmiş, Hitler’in yönetime gel-mesinden sonra ise tanımayarak II. Dünya Savaşı’nın en önemli nedenlerinden biri olmuştur.
(Cevap A)
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
5. Kellogg Briand Paktı 1928 yılında ABD ve Fransa öncü-lüğünde kurulmuş uluslararası bir örgütlenmedir. Bu ant-laşmaya ABD, Japonya, İngiltere, Almanya, Çekosla-vakya, Belçika ve Romanya imza atmıştır. Türkiye 1929 yılında örgüte üye olmuştur.
(Cevap A)
6. l. Arnavutluk’un bağımsız olması (1913) ll. Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) lll. Bulgaristan’ın bağımsız olması (1908)
lV. Rodos ve Oniki Ada’nın İtalya’ya bırakılması (1912) V. Wilson İlkelerinin yayınlanması (18 Ocak 1918)
(Cevap D)
4. İtalya, Trablusgarp Savaşı sırasında Osmanlıya barış şartlarını kabul ettirmek için Oniki Ada’yı işgal etmiştir.
Sonuç olarak Uşi Antlaşması’nı imzalamak zorunda ka-lan Osmanlı, Trablusgarp, Bingazi ve Oniki Ada’yı kay-betmiştir. Trablusgarp’ın kaybedilmesiyle Osmanlı’nın Kuzey Afrika ile bağlantısı tamamen kopmuştur. lll. ön-cülde verilen bilgi Uşi Antlaşması’nın kapsamında de-ğildir. Balkan Savaşlarının sonucudur.
(Cevap D) 1. Sözü edilen gazete Minber Gazetesi’dir. Günlük, siyasi bir gazete olan Minber’in yayın hayatı kısa süreli olmuş ve yalnız 51 sayı çıkarabilmiştir. Ali Fethi Bey’in sahipli-ğini yaptığı gazetenin kuruluş sermayesine Mustafa Ke-mal Paşa’da katılmış ve zaman zaman gazete yazıları kaleme almıştır.
Cevap E
2. Trablusgarp Savaşı, 1911-1912 yılları arasında gerçek-leşen Osmanlı-İtalyan Savaşıdır. İtalya’nın Trablusgarp’ı almak istemesi ve bölgeye asker çıkarmasıyla başlayan çatışmaya, Osmanlı sadece gönüllü subaylarını yolla-yabilmiştir. Mustafa Kemal, Nuri Conker, Fethi Okyar ve Enver Bey gibi gönüllü subaylar bölgeye gizlice ulaş-mış ve yerel halkı örgütleyerek mücadele etmişlerdir.
Her ne kadar başarılı mücadeleler verilse de sonuçta Uşi Antlaşmasıyla Trablusgarp İtalya’ya bırakılmıştır. An-cak savaştaki başarılarından dolayı Mustafa Kemal bin-başılığa, Enver Bey ise yarbaylığa terfi etmiştir.
Cevap C
3. Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki varlığı, Trablus-garp Savaşı sonunda imzalanan Uşi Antlaşması ile son bulmuştır. 18 Ekim 1912’de İtalya Krallığı ile imzalanan bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp, İtalya’ya bırakıl-mıştır.
Cevap A
7. Teceddüt Fırkası, 5 Kasım 1918’de kurulan ve ittihat Te-rakki Fırkası’nın devamı niteliğinde olan partidir. Şem-settin Günaltay, Yunus Nadi gibi isimlerin de bulundu-ğu parti, 5 Mayıs 1919’da Damat Ferit Paşa tarafından kapatılmıştır.
Cevap A
8. 1914-1918 yılları arasında gerçekleşen Birinci Dünya Savaşı sonunda Almanya, Avusturya, Macaristan, Rus Çarlığı ve Osmanlı gibi imparatorluklar parçalanmıştır.
Yıkılan bu imparatorluk topraklarında Polonya, Avustur-ya, ÇekoslavakAvustur-ya, Macaristan, LetonAvustur-ya, EstonAvustur-ya, Lit-vanya, Türkiye, Irak, Suriye gibi devletler kurulmuştur.
Bulgaristan ise II. Meşrutiyet’in ilanı sırasındaki karga-şadan yararlanarak 1908 yılında yani Birinci Dünya Sa-vaşı’ndan önce kurulmuştur.
Cevap E
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
12. Mondros’tan sonra kurulan cemiyetler arasında Kordos