KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
2. Bedesten, kıymetli kumaşların, mücevherlerin ve buna benzer eşyaların satımına mahsus üstü kapalı çarşının adıdır. İlk örneklerine XIII. yüzyılda Anadolu’da rastla-nan bedestenler eşit büyüklükte kubbelerle örtülüdür.
İktisadi bir kuruluş olan bedestenler dönemin banka ve borsası gibi faaliyet yürütmüştür.
(Cevap A) 1. Öşür, Müslüman çiftçilerden; haraç, gayrimüslim çiftçi-lerden din esasına göre alınan şeri vergilere örnektir.
Ağnam ise hayvancılıkla uğraşanlardan alınan bir ver-gidir.
(Cevap E)
3. Osmanlı Devleti’nde bazı eyaletlerin vergilerinin açık ar-tırma yoluyla belirli bir bedel karşılığı peşin olarak mül-tezim adı verilen kişilere bırakılmasına iltizam denir. Mül-tezimler, devlete peşin ödedikleri paranın karşılığını ver-gi yükümlüsü olan kişilerden tahsil ederlerdi. İltizam sis-temi ile devletin nakit sıkıntısı giderilmiştir.
(Cevap A)
4. Esnaf denetiminin yapılması, çarşı pazarın düzenlen-mesi ve belirlenmiş fiyatlara esnafın uyup uymadığının kontrol edilmesi muhtesiplerin göreviydi. Yani esnafı, mültezimler aracılığıyla nişancının denetlemesi söz ko-nusu değildir.
(Cevap D)
5. Osmanlı İmparatorluğu'nda gece bekçilerine "Ases" adı verilmiştir. Fatih Sultan Mehmed döneminde kurulan aseslik teşkilatının başında, şehir subaşısına bağlı Ases-başı adında bir görevli bulunmaktaydı. AsesAses-başı, mera-simlerde ve kapıkulu ocaklarının sefere çıkışlarında, ma-iyeti ile birlikte yolun iki tarafına dizilerek düzeni sağlar-dı. Ayrıca narh denetiminde subaşıyla birlikte sadraza-ma yardımcı olurdu. Yönetim merkezi olan İstanbul’da iki asesbaşı bulunmaktaydı.
(Cevap B)
6. Osmanlı Devleti iskan politikasını fethedilen toprakları Türkleştirmek ve İslamlaştırmak gayesiyle uygulamıştır.
Bu amaçla başta konargöçerler olmak üzere ülke hal-kının bir kısmı yeni fethedilen bölgelere yerleştirilmiştir.
Bu sayede hem fetihlerin kalıcılığı sağlanmış hem de fethedilen yerlerin siyasi, askeri ve sosyal yönden gü-venliği artırılmıştır. Ayrıca bu sayede fethedilen yerler-deki nüfus yapısı Osmanlı lehine dengelenmiştir.
(Cevap C)
7. Gedik usulü bir meslek alanında dükkân açma hakkına sahip olmadır. Gediğe sahip olmak için belirli aşamalar-dan geçmek gerekir. Mesleki açıaşamalar-dan olumlu olsa da her-kesin istediği alanda dükkân açmasını önlediği için o meslek dalında tekelleşmeye sebep olmuş ve rekabeti engellemiştir.
(Cevap A)
8. Şegel (Şekel), Yahudi para birimidir. Yahudi devletleri-nin İlk Çağ’dan bugüne kadar ismini değiştirmeden kul-landıkları, hatta bugünkü İsrail Devleti’nin de resmî pa-ra birimi olan papa-ra çeşididir.
(Cevap E)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (SOSYAL VE EKONOMİK YAPI)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. Vakıflar aracılığıyla imaret, medrese, darüşşifa gibi ku-rumların masrafı devlete yük olmadan karşılanmış, böy-lece halkın kültürel ve sosyal hayatına yardımcı olun-muştur.
(Cevap C)
11. Sosyal devlet halkının ihtiyaçlarını karşılayarak halk ara-sında sınıf farkının oluşmasını engelleyen devlet siste-midir. Osmanlı Devleti ve Türk-İslam devletleri bunu va-kıflar aracılığıyla yapmıştır.
Medrese, eğitim kurumu olup giderleri vakıflar tarafın-dan karşılanmıştır.
İmarethane: Aşevi.
Darüşşifa: Hastane.
Bimarhane: Bugünkü akıl hastanesidir.
Enderun Mektebi: Topkapı Sarayı içerisindeki yüksek derece memur yetiştiren kurumdur. Masrafları saray ta-rafından karşılanırdı.
(Cevap E) 10. Osmanlı Devleti fetih politikası fethedilen yerlerin insan-larını asimile etmek amacı taşımamıştır. Ancak bu du-rum bazı devletlerin Osmanlı’nın iç işlerine karışma sü-recini başlatmıştır (I). Ayrıca Fransız İhtilali (1789) son-rası dünyayı saran ulusçuluk akımı sömürgeci devletle-rin kışkırtmalarıyla birleşmiş ve Osmanlı Devleti’ni bü-yük sorunlara itmiştir. Yunanistan’ın bağımsızlığı (1829) Sırbistan’ın bağımsızlığı (1878) bu duruma örnektir. (II).
Osmanlı teokratik yapısının korunması ise merkezî oto-riteyi koruyan bir durumdur. (III)
(Cevap D)
12. Osmanlı Devleti’nde Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren tımar toprakları ve vergi yükümlülerinin sayısı tahrir defterlerine kaydedilmiştir. Bu sebeple tahrir def-terleri, XIX. yüzyıl öncesi Osmanlı nüfusu ile ilgili bilgi veren en önemli belgelerdir.
(Cevap B)
14. Amediye, ithalat vergisidir. Yani Osmanlı sınırları içerisi-ne giren ticari mallardan bu vergi alınmıştır. Yurt dışına gönderilenlerden ise reftiye denilen ihracat vergisi alın-mıştır. Osmanlı topraklarının transit bir ticaret yolu ola-rak kullanılması durumunda alınan verginin adı müruri-yedir.
(Cevap D)
15. Ölen kişinin geride bıraktığı mal varlığının tespit ve tak-simi için düzenlenen defterlere “tereke defterleri” den-mektedir. Osmanlı Devleti’nde bu görev ilk dönemlerde kadıların görevleri arasındaydı. Ancak zamanla mirasın taksimi işi, kadıların maiyetinde bulunan ve “kassam”
adı verilen memurlarca yürütülmeye başlanmıştır. Aske-ri zümre mensuplarının terekesinin kayıt altına alınması zorunlu olduğundan bugün elde olan tereke kayırları-nın büyük kısmı askeri zümreye ait kayıtlardır.
(Cevap A)
16. Vergileri toplama işinin açık artırma yoluyla kişilere dev-redilmesine iltizam sistemi denir. İltizam sistemi, tımar sisteminin bozulması sonucunda devletin vergi açığını kapatmak amacıyla uyguladığı sistemdir. Bu uygulama-nın en önemli yararı ise devletin hazinesine peşin para-nın girmesi ve ekonomik sıkıntıpara-nın giderilmesidir.
(Cevap C) 13. Soruda verilenlerden;
(l) Kapıkulu askerlerinin maaş giderleri ve bahşişleri Os-manlı maliyesi gideri arasındadır.
(ll) Sosyal-kültürel giderler vakıflar tarafından karşılanıp devlete bir mali yükü yoktur.
(lll) Bayındırlık hizmetlerinin bir kısmını vakıflar yaptırsa da bu iş esas olarak devletin görevidir. Dolayısıyla bu hizmetler devlet giderleri arasındadır.
(lV) Tımarlı sipahiler, tımar sisteminden gelen askerler olup devlete herhangi bir mali yükleri yoktur. Bun-lar savaş olmadığı zamanBun-larda çiftçilikle uğraşırBun-lar- uğraşırlar-dı.
(Cevap E)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (SOSYAL VE EKONOMİK YAPI)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. Osmanlı Devleti çok uluslu bir yapıya sahip olup (impa-ratorluk) çatısı altındaki insanlara olabildiği kadar hoş-görülü ve adil olmuştur. Diğer milletlerin dinî, mezhep ya da inançlarına müdahale etmemiştir. Bu durum; top-lumu oluşturan grupların benliklerini koruması, muha-faza etmesine neden olurken; toplumun kaynaşmasını zorlaştırmıştır.
(Cevap D)
2. Şeyh: Lonca başkanı olarak çıraklık ve ustalık törenle-rini yönetir ve cezaların uygulanmasını sağlardı.
Kethüda: Loncayı dışarıda temsil eder, hükümetle iliş-kileri düzenlerdi.
Yiğitbaşı: Disiplin işleri ve esnafa hammadde dağıtımı-nı yapardı.
Nakib: Şeyhi temsil eder, esnafla şeyh arasında aracı-lık yapardı.
Ehl-i Hibre: Mesleğin sırlarını bilen, malların kalitesini bildiren, fiyat belirleyen ve iki kişiden oluşan uzman ki-şilerdi.
(Cevap C)
3. Osmanlı toplumu çeşitli din, dil ve ırklara mensup top-luluklardan oluşmaktaydı. Osmanlı Devleti’nde aynı din ve mezhepten gelen topluluklar bir “millet” sayılıyordu.
Buna göre Türkler, Araplar, Acemler, Boşnaklar ve Ar-navutlar Müslüman milletini oluşturuyorlardı.
(Cevap E)
4. Osmanlı Devleti toplumu, müslim ve gayrimüslim olmak üzere iki temel esasa göre ayırmıştır. Buna “Millet Sis-temi” denir. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren geçerli olan bu sistem, 1789 Fransız İhtilali’nin yaydığı
“Milliyetçilik” düşüncesiyle birlikte önemini yitirmeye başlamıştır.
(Cevap B)
5. Osmanlı’da akçe ve mangırlar Serez, Edirne, Amasya, Bursa ve Konya gibi şehirlerde, altın ise sadece İstan-bul’da kesiliyordu. Ancak II. Bayezid’in İstanbul dışında bir taşra darphanesi olan Serez’de de altın sikke kestir-diği bilinmektedir.
(Cevap E)
6. Osmanlı şehir hayatı XIX. yüzyılda (Dağılma Dönemi) önemli ölçüde değişmiş, tren ve buharlı gemiler ulaşım-da kullanılmaya başlanmıştır. İstanbul’ulaşım-da elektrik şebe-kesi kurulması da bu yüzyılda gerçekleşmiştir. Elektri-ğin gelmesiyle birlikte elektrikli tramvay ulaşımda kulla-nılmaya başlanmıştır.
(Cevap D)
7. Osmanlılar XIX. yüzyıla kadar altın ve gümüş gibi de-ğerli madenlerden yapılma paralar kullanmışlardır. Bun-ların gümüşten olanına akçe, altından olanına da sikke-i hasene (Sultani) veya ‘’kırmızı’’ denilirdi. İlk sultani Fa-tih Sultan Mehmet tarafından bastırılmıştır.
(Cevap B)
8. Osmanlı Devleti’nde dükkan açma izni “gedik” kavra-mıyla ifade edilmiştir. Gedik sahibi olmak için çıraklık, kalfalık yapıp ustalık belgesini almış olmak gerekirdi.
Bu aşamalardan sonra ihtiyaca göre gedik izni alınır ve dükkan açılırdı.
(Cevap B)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (SOSYAL VE EKONOMİK YAPI)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
10. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde birçok teşki-latlanma çalışması yapılmıştır. Bunlar eğitim sistemini düzenleyen medreseler ve askerî yapıyı güçlendiren ka-pıkulu sistemidir. Ancak bu kurumlar devletin güç kay-betmesiyle birlikte etkinliklerini kaybetmişler hatta dev-letin yenileşme çabalarının önünde en büyük engel ola-rak durmuşlardır. Vakıflar ise hiçbir zaman önemini yi-tirmemiş, devlet yıkılıncaya kadar önemini korumayı ba-şarmıştır.
(Cevap E) 9. Avarız, Osmanlı Devleti’nde olağanüstü durumlarda (sa-vaş, deprem vb.) toplanan vergidir. Ancak duraklama döneminden itibaren ekonomik bozulmasıyla sürekli ha-le getirilmesi, beraberinde Celali isyanlarına yol açmış-tır.
(Cevap A)
11. Soruda sözü edilen Levantenlerdir. Maruni, IV. yüzyıl sonlarında keşiş Aziz Maron’un oluşturduğu kiliseye bağlı olan, bugün çoğunluğu Suriye ve Lübnan’da ya-şayan bir Katolik Süryani topluluğudur. Voynuklar, Mor-tulozlar ve Cerahorlar ise, Osmanlı ordusuna eyaletler-den katılan Hristiyan kökenli askerlerdir.
(Cevap E)
12. Tanzimat Dönemi reformlarından birisi olan Temettuat Defterleri, Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyıl ortalarında için-de bulunduğu sosyo-ekonomik yaşam ile ticari hayatı-nı yansıtmaktadır. Temettüat Defterlerinden hane sayı-sı, hane reisi, ödenen vergi, mal varlıkları gibi kesin ra-kamsal değerlere ulaşmak mümkündür.
(Cevap B)
13. Osmanlı Devleti ile ilgili olarak soruda sözü edilen uy-gulama, kefalet sistemidir. Osmanlı’da esnaf grupların-dan her biri meslek görevlerini yerine getireceklerine dair birbirlerine kefil olmak zorundadır. Herhangi bir es-naf grubuna girecek kişinin de kendisine kefil olacak meslekten birisini bulma zorunluluğu vardır.
(Cevap C)
14. Osmanlı Devleti’nde kümbet anıt-mezar, bedesten ka-palı çarşı, kervansaray ticaret yolları üzerinde inşa edi-len tüccarların konaklama yerleri, külliye ise içerisinde birden fazla hayır kurumu bulunduran yapılar toplulu-ğudur. Dolayısıyla soruda sözü edilen yapı, kapan ha-nıdır.
(Cevap A)
15. Çok uluslu bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nin, bünyesinde barındırdığı çeşitli din ve ırktan toplumlara uzun yıllar hükmedebilmesi, uyguladığı dinsel hoşgörü ve adalet politikası ve dolayısıyla halkın Osmanlı yöne-timinden memnun olması ile açıklanabilir.
(Cevap D)
16. A, C, D ve E seçeneklerinde verilen bilgiler, Loncalara ait olan özelliklerdir. Ancak, Loncalar fiyat belirlediği için ticari rekabeti geliştirdiği söylenemez.
(Cevap B)