KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. • Edirne Selimiye Camii (l) Yükselme Dönemi’nde
• III. Ahmet Çeşmesi (ll) Lale Devri’nde Batı tarzı mi-mariyle
• Dolmabahçe Sarayı (lll) ise Dağılma Dönemi’nde yapılan eserler arasında yer almaktadır.
(Cevap B)
2. Anadolu Hisarı, Yıldırım Bayezit zamanında; Rumeli Hi-sarı Fatih Sultan Mehmet zamanında İstanbul kuşatma-sına hazırlık için yapılmış kalelerdir. Kız Kulesi ise MÖ 5. yüzyılda inşa edilen tarihî bir eserdir.
(Cevap B)
3. Sanayi-i Nefise Mektebi; yani Güzel Sanatlar Akademisi-nin kurucusu olan Osmanlı Devleti’Akademisi-nin ünlü ressam ve ar-keoloğu Osman Hamdi Bey’dir.
Şeker Ahmet Paşa ise Osmanlı Devleti’nde resim ser-gisi açan ilk sanatçıdır.
(Cevap A)
4. Fatih Sultan Mehmet tarafından Topkapı Sarayı’nın bi-rinci avlusunda yaptırılan köşk Çinili Köşk’tür. 1472’de yaptırılan saray, Sırça Köşk adıyla da bilinmektedir. Gü-nümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesinin bünyesindedir.
Müzede Selçuklu ve Osmanlı'dan kalma çini ve sera-mikler sergilenmektedir.
(Cevap A)
5. Kâtip Çelebi daha çok tarih, coğrafya, felsefe alanında çalışmalar yapmış, Cihannüma, Mizanül Halk gibi eser-lerin yazarıdır.
ltri, musiki alanında katkılarda bulunmuş; Levni ise ün-lü bir minyatürcüdür.
Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet adlı tarih kitabı ile bilinir.
Sorunun doğru cevabı Naima olup Osmanlı’nın ilk resmî tarihçisi olma özelliğine sahiptir.
(Cevap D)
6. Osmanlı, Fatih Dönemi’nde açılan Sahn-ı Seman ve Ka-nuni döneminde açılan Süleymaniye Medreseleri ile dünyanın önemli bilim, kültür merkezlerinden biri hâli-ne gelmiştir. Ali Kuşçu Fatih Döhâli-nemi’nde olup Osman-lı'da matematiğin kurucusu olarak bilinir. Piri Reis Kanu-ni Dönemi’nde olup coğrafya alanında hizmet vermiş-tir. Molla Fenari mantıkta, Kadızade Rumi matematik ala-nında tanınmıştır. Takiyüddin Mehmet ise astronomi ile uğraşıp İstanbul’da rasathane kurmuştur. 1578’de ku-rulan rasathane 1580’de kapanmıştır.
(Cevap C)
7. Soruda verilenlerden Âşık Paşazade tarihçidir. Takiyüd-din Mehmet astronomi ile uğraşmıştır. Davud-i Kayseri Osmanlı’nın ilk müderrisi olup İznik Medresesinde gö-rev yapmıştır. Ebussuud Efendi İslami bilimler konusun-da ünlüdür. Sabuncuoğlu Şerafettin ise Osmanlı'konusun-da ün-lü bir tıp bilginidir.
(Cevap E)
8. Anadolu Hisarı, İstanbul’u almak isteyen Osmanlı padi-şahlarından Yıldırım Beyazit tarafından yapılmıştır. Fatih Sultan Mehmet ise Anadolu Hisarı’nın karşısına Rume-li Hisarı’nı yaptırmıştır.
(Cevap C)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (BİLİM VE SANAT)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. A, B, D ve E seçeneklerinde verilen sanatçılar ve faali-yet gösterdikleri alanlar doğrudur. C’de verilen Şeyh Hamdullah, hat sanatında ünlü bir isimdir.
(Cevap C)
10. Osmanlı Kuruluş Dönemi 1299 ile 1453 yılları arasında-ki dönemi kapsar. Bursa Ulu Camii ve İznik Medresesi Osmanlı’nın ilk mimari eserlerindendir.
Anadolu Hisarı ve Rumeli Hisarı İstanbul kuşatmaların-da Bizans’a Avrupa’kuşatmaların-dan gelecek yardımı önlemek için yapılmış olup İstanbul’un fethinden öncedir.
Sahn-ı Seman Medresesi (C) Fatih Camii Külliyesi içe-risinde yer alan bir medrese olup İstanbul’un fethinden sonra inşa edilmiştir.
(Cevap B)
11. Akşemseddin, Louis Pasteur’ün yaklaşık 400 yıl sonra deneyle keşfettiği mikrobu, Maddetü’l-Hayat adlı ese-rinde şöyle dile getirmiştir: “Hastalıkların insanlarda te-ker tete-ker ortaya çıktığını sanmak hatadır. Hastalık, in-sandan insana bulaşmak suretiyle geçer. Bu bulaşma gözle görülemeyecek kadar küçük, fakat canlı tohum-lar vasıtasıyla olur.”
(Cevap A)
12. Sanayi-i Nefise Mektebi’ni açan Osman Hamdi Bey’dir.
Osman Hamdi Bey Osmanlıda müzeciliğin kurucusu olup Silah Satıcıları, Kaplumbağa Terbiyecisi gibi eser-leri ile ünlüdür. Şeker Ahmet Paşa (A) Osmanlı’da ilk re-sim sergisini açan kişidir. Hafız Osman (B) ve (E) Şeyh Hamdullah hat sanatıyla uğraşmışlardır. Dede Efendi (D) önemli bir bestekârdır.
(Cevap C)
13. Türk-İslam devletlerinde İslamiyet’in kabulüyle beraber sanatsal faaliyetlerde de İslam etkisi ortaya çıkmıştır. Bu anlamda gelişme gösteren hat, oymacılık, kakmacılık, çinicilik gibi sanatlar mimari yapıların süslenmesinde ol-dukça fazla kullanılmıştır.
(Cevap E)
14. Osmanlı Devleti’nde mimari yapıların süslenmesinde çi-ni (l) ve hat (ll) sanatlarından yararlanılmıştır. Ancak min-yatür önemli bir sanat dalı iken mimari yapılarda uygu-lanmamıştır.
(Cevap D)
15. Osmanlı Dönemi’nde minyatürleri yapan sanatçılara ge-nel olarak nakkaş adı verilmiştir. Nakkaşlar da kendi için-de tezhip yapan nakkaşlar (müzehhibler), portre yapan nakkaşlar (şebihnüvisler), suret yapan nakkaşlar (mu-savvirler) gibi türlere ayrılmıştır.
(Cevap C)
16. Osmanlı’nın ilk rasathanesi olan İstanbul Rasathanesi Takiyüddin Efendi tarafından 1578’de III. Murat Döne-mi’nde açılmıştır. Fakat aynı rasathane şeyhülislamın verdiği fetva üzerinde 1580’de yine III. Murat Dönemi’n-de yıkılmıştır.
(Cevap B)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (BİLİM VE SANAT)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. Gravür; ahşap, taş ya da metal üzerine yapılan kazıma işlemidir. Avrupa’da XV. yüzyılda ortaya çıkan bu resim sanatı Osmanlı Devletinde XIX. yüzyıla kadar pek kulla-nılmamıştır.
(Cevap A)
2. “Şair Evlenmesi” isimli eser Tanzimat Dönemi edebiyat-çılarından Şinasi’ye aittir. Tiyatro XIX. yüzyılda Osman-lı eğlence türleri arasına girmiştir. Abdülmecit ve ll. Ab-dülhamit Dönemi’nde Dolmabahçe ve Yıldız sarayların-da tiyatro oyunları sahnelenmiştir. Bu şekilde tiyatronun etkisi yayılmaya başlamıştır.
(Cevap E)
3. Hat: Kuran ayetlerini ve hadisleri ahenkli bir yazı stiliy-le yazma işidir. Şeyh Hamdullah, Hafız Osman, Musta-fa Rakım Efendi Osmanlı Devleti’nde yetişmiş ünlü hat-tatlardır.
Çini: Eşyaların veya mimari eserlerin üzerine yapılan bir süsleme sanatıdır.
Ebru: Su üzerine boyaların serpilmesiyle yapılan kâğıt süsleme sanatıdır. Hatip Mehmet Efendi, Hezarfen İbra-him Ethem Efendi, Osmanlı Devleti’nde yetişmiş ünlü ebru sanatçılarıdır.
Minyatür: El yazma eserleri, perspektif ve derinliği ol-mayan resimlerle süsleme sanatıdır. Matrakçı Nasuh, Levni, Nigâri Osmanlı Devleti’nin yetiştirdiği ünlü min-yatür ustalarıdır.
Fotoğraf sanatı ise Osmanlı Devleti’nin son dönemlerin-de görülen, ancak gelişme gösterememiş bir sanat da-lıdır.
(Cevap D)
4. Soruda verilen isimler tarih alanında çalışmalar yapmış-tır.
Naima: Naima Tarihi adlı eseri ile ünlü olup ilk Osmanlı vakanüvisidir.
Peçevi: Yazmış olduğu Tarih-i Peçevi adlı eseri vardır.
Âşık Paşazade ise Osmanlı Kuruluş Dönemi’ni anlattığı Tevârih-i Ali Osman adlı eserini ömrünün sonlarında ta-mamlamıştır.
(Cevap C)
5. Osmanlı Devleti’nde özellikle de Lale Devri’nden sonra İstanbul, İznik, Kütahya gibi şehirlerde çini imalathane-leri kurulmuştur.
(Cevap C)
6. Konya Karatay Medresesi, Erzurum Çifte Minareli Med-rese ve Sivas Gök MedMed-rese Anadolu Selçuklu dönemi-ne aittir. Selçuk İsa Bey Camisi Aydınoğulları dödönemi-nemin- dönemin-de inşa edilmiştir. Edirne Osmanlı dönemindönemin-de l. Murat tarafından fethedilmiştir. Dolayısıyla burada bulunan üç şerefeli cami, Osmanlı dönemine aittir.
(Cevap B)
7. Külliye, genellikle bir caminin etrafına yapılmış şifaha-ne, sebil, kütüphaşifaha-ne, medrese, hamam, türbe gibi fark-lı işlevdeki yapıları bir arada barındıran yapılar toplulu-ğudur.
(Cevap A)
8. Batı tiyatrosu örnekleri Türkiye’ye Abdülmecid döne-minde girmiştir. Batılılaşmanın etkisiyle yabancı tiyatro-lar desteklenmiş, sarayda tiyatro ve opera sahnelenmiş-tir. Sadrazam Ali Paşa’nın izni ile Güllü Agop Osmanlı tiyatrosunu kurmuştur.
Türkçe oyun sergileme konusunda öncülüğü Erme-niler yapmıştır. İlk Türkçe yazılan tiyatro eseri ise Şi-nasi’nin Şair Evlenmesi’dir.
(Cevap C)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (BİLİM VE SANAT)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. Levni, XVlll. yüzyılda Edirne’de doğmuş Lale Devri’nin tanınmış minyatür sanatçısıdır. lll. Mustafa zamanında sarayın başnakkaşlığına getirilen Levni bu görevini lll.
Ahmet zamanında da sürdürmüştür. Minyatür sanatı-na derinlik ve perspektifi ilk kez getiren Levni, eser-lerinde çoğunlukla eğlence sahnelerini kullanmıştır. Lev-ni’nin “Surname” minyatürleri meşhurdur.
(Cevap A)
10. Şeker Ahmet Paşa ve Osman Hamdi Bey XIX. yüzyılda Batılı ülkelerde resim alanında eğitim görmüş ünlü Os-manlı ressamlarıdır.
(Cevap E)
13. Verilen açıklamaya bakılarak A, C, D ve E seçenekleri-ne ulaşılabilir. Ancak açıklama içerisinde buluşlarla ilgi-li bir bilgiye yer verilmemiş olup önemilgi-li buluşlar yapıl-dığı yargısına varılamaz.
(Cevap B)
11. Osmanlı Devleti'nde en çok gelişen sanat alanı mimari, hat ve çiniciliktir.
(Cevap A)
14. Osmanlı Devleti ile ilgili olarak B, C, D ve E seçenekle-rinde verilen eşleştirmeler doğrudur. Fakat savaşların kaybedilmeye başlanmasıyla hums'u şer'i gelirleri (ga-nimetlerin 1/5'i) artmamış, tam tersi azalmıştır.
(Cevap A)
12. Osmanlı Devleti bir İslam devleti olduğu ve teokratik esaslarla yönetildiği için, resim ve heykelcilik sanatları gelişme göstermemiştir. Resim sanatı, batılılaşma çalış-maları ile birlikte, ancak XIX. yüzyıldan itibaren gelişme göstermeye başlamıştır.
(Cevap C)
15. Osmanlı sanat anlayışı ile ilgili verilen bilgiye bakılarak I., II. ve IV. öncüllere ulaşılabilir. Ancak III. öncülde yer alan geleneklere her zaman bağlı kalındığı yargısına va-rılamaz. Çünkü, açıklamada geleneksel sanat anlayışı-nın sürdürüldüğü değil, sanat anlayışında yaşanan de-ğişim ve sanat üzerindeki batı etkisi vurgulanmaktadır.
(Cevap D)