KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. Sadrazam, vezirler, beylerbeyi ve sancakbeyleri seyfi-ye sınıfına mensuptur. Ayrıca subaşılar ve kale koruyu-cuları da bu gruba girer. Kadılar ve müderrisler ilmiye meslek grubu içerisinde yer alırlar. Nişancı ve defterdar ise kalemiye sınıfı içerisinde yer alırlar.
Yönetenler
Seyfiye Kalemiye İlmiye
(Cevap C)
2. Osmanlı'da eğitim, öğretim ve yargı görevlerini yürüten sınıf, ilmiye sınıfıdır. Osmanlı toplumu yönetenler ve yö-netilenler olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Osmanlı Toplumu
Seyfiye, askerî sınıftır. Bu sınıf içinde sadrazam, vezir-ler, beylerbeyi, sancakbeyi yer alınır. Kalemiye, bürok-rat sınıftır. Bu sınıf içinde defterdar ve nişancı yer alır.
İlmiye sınıfı içinde; müderris, kadı, kazasker, şeyhülis-lam gibi eğitim, öğretim ve yargı işlerine bakan görevli-ler yer alır.
(Cevap B)
3. Osmanlı Devleti’nde taht kavgalarının yaşanmasının en önemli nedeni tahta kimin geçeceğinin belli olmaması (l) yani belirli bir veraset anlayışının olmamasıdır. Os-manlı Devleti’nde “ülke padişah ve oğullarınındır” dü-şüncesinin egemen olmasından dolayı çok ciddi taht kavgaları yaşanmıştır. Taht kavgalarını önlemek için de
“Ekber ve Erşed” kanunu çıkarılmış, bu yasayla yaşça en büyük ve en olgun olanın tahta çıkarılması uygun gö-rülmüştür. Bu kanun taht kavgalarını büyük oranda en-gellemiştir.
(Cevap D)
4. Osmanlı Devleti’nde ülke meselelerinin görüşülüp ka-rara bağlandığı en üst yönetim organı Divanıhüma-yun’dur. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde Or-han Bey zamanında kurulan Divanıhümayun, XIX. yüz-yılda ll. Mahmut zamanında kaldırılmıştır. Divan, yalnız-ca devlet meselelerinin görüşüldüğü bir yer değil, aynı zamanda hukuksal sorunların nihai çözüme kavuşturul-duğu en yüksek mahkemedir.
(Cevap A)
5. Osmanlı'da yönetici kısım üçe ayrılıyordu: İlmiye, seyfi-ye, kalemiye. Kazasker, şeyhülislam, kadı ve müderris ilmiye sınıfı içerisinde yer alıyordu. Yeniçeri (E) ise ka-pıkulu ocakları içerisinde yer alır; yani seyfiye sınıfı içe-risindedir.
(Cevap E)
6. Sadrazam, divandaki en kıdemli vezir olup padişahtan sonra gelen en yetkili kişiydi.
Defterdar, maliyeden sorumlu divan üyesidir.
Kazasker, divandaki büyük davalara bakar, kadı ve mü-derris atamalarını yapar.
Kaptanıderya, Osmanlı donanma komutanıdır.
Nişancı, padişahın yazılı emir ve fermanlarına tuğra çe-ker.
(Cevap C)
7. Seyfiye: Yönetim ve askerlik işlerinden sorumludur. Bu grupta; sadrazam, vezirler, kapıkulu askerleri ile eyalet askerleri, beylerbeyleri, sancak beyleri, alay beyleri gi-bi kişiler yer alır.
• Şeyhülislam, kadıasker, müderris, kadı ve ulema il-miye sınıfında görev alır.
• Defterdar, nişancı, reisülküttap ve kâtipler kalemiye sınıfının üyeleridir.
(Cevap B)
8. Osmanlı Devleti’nde yabancı devlet elçilerinin Divan-ı Hümayun’da kabulü ve Kapıkulu ocaklarına ulufe dağı-tılması dolayısıyla yapılan divana Galebe divanı denmiş-tir. Ulûfe dağıtılmasından sonra elçiler, önce sadrazam sonra da padişah tarafından kabul edilir ve getirdikleri hediyeleri padişaha sunarlardı.
(Cevap C)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (DEVLET VE MEMLEKET YÖNETİMİ)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. Şeyhülislamlar dini konularda en yüksek yetkiye sahip kimselerdi. Gerektiğinde dini sorunlarla ilgili görüşleri-ni fetvalar yayımlayarak açıklarlardı. Bu fetvalar da ka-nun niteliği taşırdı. Ancak Osmanlı Devleti’nde şeyhü-lislamların Türk olma zorunluluğu yoktu. Nitekim Arap Boşnak, Gürcü, Arnavut ve Çerkez kökenli kimselerde Osmanlı Devleti’nde şeyhülislamlık yapmıştır.
(Cevap D)
10. l, ll ve lll. öncülde verilen efendi, şehzade, çelebi sıfat-ları padişah çocuksıfat-larının kullandığı sıfatlardır. lV. öncül-de verilen melik, Selçuklularda kullanılmıştır.
(Cevap E)
11. Topkapı Sarayı Fatih Dönemi’nde yapılıp Osmanlıya en uzun süre merkezlik yapan saraydır. XV. yüzyıldan XIX.
yüzyıla kadar Osmanlı bu saraydan yönetilmiştir. Birun, Topkapı Sarayının dış bölümünü oluştururken; enderun sarayın iç bölümü olup en güvenilir hizmetkârlar bura-da bulunurdu. İhtiyaç duyulan devlet abura-damları burabura-da yetiştirilirdi. Harem ise hükümdar ve ailesinin bulundu-ğu Enderun bölümündedir.
Topkapı Sarayı
Enderun
• Harem Birun
(Cevap B)
12. Osmanlı taşra teşkilatı eyalet, sancak, kaza ve köy ola-rak idari birimlere ayrılmıştır.
Eyaleti → beylerbeyi, sancakları → sancakbeyi, kazaları → kadılar,
köyleri → köy kethüdası yönetir.
Buna göre doğru((Cevap B))eylerbeyi ve sancakbeyidir.
Diğer seçeneklerde yer alanlar divanıhümayun üyesi olup merkez teşkilatında görev alırlar.
(Cevap C)
15. Devşirme sisteminden gelen öğrencilerin eğitim gördü-ğü Enderun Mektebinden devlete üst düzey yönetici ye-tiştirilirdi. Bunlar devletin farklı kademelerinde görev ala-rak sadrazamlığa kadar yükselebilirlerdi. Fakat şeyhü-lislam, kazasker, kadı ve müderris Müslüman kökenlile-rin eğitim gördüğü medreselerden gelmek zorundadır.
(Cevap D)
16. (l) Şeriyye sicilleri, Osmanlı mahkemelerinde verilen kararların kayıtlarıdır.
(ll) Mühimme defterleri, divan kararlarının yazıldığı def-terdir.
(lll) Tahrir defterleri, tapu kayıtlarının tutulduğu defter-lerdir.
(Cevap B) 13. Kazasker, defterdar, nişancı, vezirler Kuruluş Dönemi’n-den itibaren divanın daimi üyesidir. Şeyhülislam ise Yük-selme Dönemi’nde Yavuz Sultan Selim’in halife olma-sından sonra önemi artarak divan üyesi olmuştur. Fakat şeyhülislam divanın daimi üyesi değildi. İhtiyaç duyul-duğunda divana katılırdı.
(Cevap A)
14. Buyruldu, padişah adına düzenlenen belgelerden biri değildir. Buyruldu; sadrazam, defterdar, beylerbeyi... gi-bi yüksek rütbeli devlet adamlarının kendilerinden da-ha alt makamlara gönderdikleri emirler için kullanılan bir terimdir.
Örneğin III. Mustafa Dönemi’nde Reisü’l-Küttaba yazı-lan bir sadrazam buyruldusunda İstanbul için “Konstan-tiniyye” ismi yerine “İslambol” yazılması emredilmiştir.
(Cevap B)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (DEVLET VE MEMLEKET YÖNETİMİ)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
1. İstanbul’un belediye işlerine bakan kişiye şehremini adı verilir.
Kadı, hukuki işlerden ve denetimden sorumludur.
Yeniçeri ağası, İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.
Sancak beyi, taşrada sancakların yönetiminden sorum-ludur.
Subaşı, taşrada güvenliği sağlamaktan sorumludur.
(Cevap A)
2. (A) Sadaret Kaymakamı veziriazama vekalet eden kişi-dir.
(B) Dersaadet İstanbul’a verilen isimlerden biridir.
(C) Serdar-ı Ekrem, sadrazamın ordunun başında sefe-re çıktığında kullandığı sıfattır.
(D) Yeniçeri Ağası İstanbul’un güvenliğinden sorumlu-dur.
(E) Muhtesip çarşı, pazar ve ticaret işlerinden sorumlu-dur.
(Cevap A)
5. Anadolu Selçuklu Devleti’nin bir uç beyliği iken, XIII. yüz-yılda bağımsızlığını ilan eden Osmanlı Devleti’ne sıra-sıyla şu şehirler başkentlik yapmıştır:
- Osman Bey zamanında Söğüt ve Domaniç - Orhan Bey zamanında İznik ve Bursa - l. Murat zamanında Edirne
- Fatih Sultan Mehmet zamanında İstanbul Konya ise Anadolu Selçuklu ve Karamanoğullarına baş-kentlik yapmış bir şehirdir.
(Cevap B)
6. Soruda özellikleri verilen divan üyesi nişancıdır. Nişan-cı, beylerbeyi veya vezir payesinde sivil bir görevli olup kalemiye sınıfına dâhildir. 1650’ye kadar dış işleri baka-nı gibi çalışmıştır. Bu tarihte Reisü’l-Küttap, dış işleri gö-revinin başına getirilerek nişancının görev sahası daral-tıldı.
(Cevap B)
7. Osmanlılarda kut anlayışı sürdürülmüş ve hükümdar ol-ma hakkının Al-i Osol-man olarak adlandırılan Osol-manlı ai-lesine verildiği kabul edilmiştir. Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde hükümdar ailesinden kimin tahta çıkaca-ğı konusunda net bir kural yoktu. “Ülke hanedanın or-tak malıdır.” anlayışı gereği ailedeki bütün erkeklerin tah-ta çıkma hakkı vardı. I. Murat Dönemi’nde bu anlayışın yerine “Ülke, hükümdar ve oğullarının ortak malıdır.” an-layışı benimsenmiştir. Bu yolla taht kavgalarının sınırlan-dırılması ve merkezi otoritenin korunması amaçlanmış-tır.
(Cevap C)
8. Osmanlı Devleti’nin klasik dönem kültür ve medeniye-tinin oluşumunda Orta Asya Türk gelenekleri, İslam'ın öngördüğü değerler ve fethedilen bölgelerin kültürleri etkili olmuştur. Osmanlı Devleti Müslüman bir Türk dev-leti idi. Dolayısıyla kültüründe İslam ve Orta Asya gele-neklerinin olması doğaldı. Ayrıca Osmanlı Devleti âle-me nizam verâle-mek amacıyla fetihler yapmıştır. Bu yüz-den sınırları genişledikçe fethettiği bölgelerdeki halkın kültürü de Osmanlı medeniyetini etkilemiştir.
(Cevap E) 3. Kadı: Padişahın kazalardaki temsilcisidir. Kazaların
yar-gı ve yönetiminden sorumludur.
Voyvoda: Padişahın Eflak, Boğdan gibi bağlı beylikler-deki temsilcisidir.
Sadrazam: Padişahın mutlak vekilidir. Padişah adına di-van toplantılarını yöneterek, Serdar-ı Ekrem (Başkomu-tan) unvanıyla orduya komuta eder.
Tımarlı Sipahi: Padişahın taşradaki temsilcisidir. Gü-venlik işlerini yürütür.
Lala: Osmanlı şehzadelerinin eğitim ve öğretiminden sorumlu görevlilerdir. Ülke yönetiminde yer almazlar.
(Cevap D)
4. Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin gön-derildiği en önemli iki sancaktan birisi Manisa, diğeri ise Amasya’dır.
(Cevap E)
OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI (DEVLET VE MEMLEKET YÖNETİMİ)
KOZMİK ODA
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
9. Berat: Bir göreve atanan, aylık bağlanan, unvan, nişan ve ayrıcalık verilen kimseler için çıkarılan padişah buy-ruğudur.
Ferman: Padişahın herhangi bir konuya dair yazılı em-ridir.
Adaletname: Devlet memurlarının görevlerini kötüye kullanmaları ve kanunlara aykırı hareket etmeleri hâlin-de halkı korumak amacıyla padişah tarafından yayınla-nan belgedir.
Mühimmeler: Divan kararlarının yazılı olduğu defterler-dir. Son söz padişaha ait olduğu için padişah iradesini de yansıtır.
Tereke Kayıtları: Padişah buyruğu değildir. Tereke def-teri, ölen bir kişinin vasiyetinin ve sahip olduğu malların yazıldığı defterlere denir. Bu belgelerde kişilerin sahip olduğu mülk ve paranın yanında, giydikleri kıyafetler ve kullandıkları eşyaların nitelikleri de belirtilirdi.
(Cevap D)
10. Osmanlı idare sisteminde eyaletler, temel olarak sal-yaneli (yıllıklı) ve salyanesiz (yıllıksız) olmak üzere iki-ye ayrılmıştır. Salyaneli (yıllıklı) eyaletler Mısır, Habeş, Trablusgarp, Bağdat, Yemen, Basra, Cezayir, Tunus gi-bi merkeze daha uzak olan ve tımar sisteminin uygulan-madığı eyaletlerdir. Salyanesiz (yıllıksız)eyaletler ise Ru-meli, Anadolu, Budin, Diyarbakır, Erzurum, Şam, Kara-man, Dulkadir ve Sivas gibi merkeze daha yakın olan ve tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerdir. Hicaz, sal-yaneli eyaletlerden olmayıp vergiden muaf olan ayrıca-lıklı eyaletlerden biridir.
(Cevap C)
11. Divan üyelerinden kazaskerin görevi divandaki büyük davalara bakma, kadı ve müderrisleri atama ve görev-den almadır.
– Sadrazam, padişahtan sonra en yetkili kişidir.
– Defterdar, hazineden sorumludur.
– Nişancı, fethedilen arazilerin kayıtlarını tutan, tapu kadastro işlerine bakan ve tımar arazilerini dağıtan görevlidir.
– Reisülküttap da dış işlerinden sorumlu divan üyesi-dir.
(Cevap B)
12. Osmanlı Devleti’nde divan üyelerinden olan defterdarın görevleri arasında; hazinenin gelir ve giderlerini kontrol altında tutmak, hazine işlerini düzenlemek, paranın de-ğerini korumak ve kapıkulu askerlerinin maaşlarını da-ğıtmak yer alır. Fethedilen toprakların kaydını tutmak (C) ise divan üyelerinden nişancının görevidir.
(Cevap E)
13. Osmanlı Devleti’nde eyaletler temel olarak salyaneli ve salyanesiz olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Eyaletlerin bu şekilde sınıflanmasının ölçütü ise tımar sisteminin uygu-lanıp uygulanamamasıdır. Örneğin salyanesiz eyaletler Rumeli, Anadolu, Karaman, Dulkadir, Budin, Sivas, Er-zurum, Diyarbakır, Halep ve Şam gibi merkeze daha ya-kın olan ve tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerken;
Mısır, Habeş, Bağdat, Basra, Yemen, Cezayir, Trablus-garp, Tunus gibi eyaletler tımar sisteminin uygulanma-dığı salyaneli eyaletlerdi.
(Cevap B)
14. A, B, D ve E seçenekleri, Osmanlı Devleti’nde yaşanan taht kavgalarının sonuçlarıdır. Parlamenter sisteme ge-çilmesinde ise Osmanlı’nın ülke bütünlüğünü korumak istemesi etkili olmuştur.
(Cevap D)
15. Osmanlı'da devlet yönetimi alanında en yüksek makam her türlü devlet işlerinin görüşüldüğü, gerektiğinde yük-sek mahkeme özelliği taşıyan divandır.
Sadrazam, kazasker, defterdar, nişancı, kaptanıderya, reisülküttap, şeyhülislam divan üyesi oldukları için pro-tokolde üstündürler. Propro-tokolde padişahtan sonra ge-len kişi sadrazamdır. Beylerbeyi ise eyaletlerin yöneti-minde görev alan vali olup taşra teşkilatında yer alır. Ve-rilenler içerisinde protokolde en sonda yer alan beyler-beyidir.
(Cevap C)
16. Osmanlı idari anlamda eyalet, sancak, kaza, nahiye ve köy gibi birimlere ayrılmıştır.
(l) Kazaların yönetiminden kadılar sorumlu olup suba-şı güvenliği sağlamakla görevli kişidir.
(ll) Eyaletlerin yönetiminden Beylerbeyi sorumludur.
(lll) Sancakların yönetiminden sorumlu kişi yiğitbaşı de-ğil, sancakbeyidir.
(Cevap B)