KOZMİK ODA
2. Türk–İslam devletlerinde vergiler, örfi ve şeri vergiler ola-rak iki grupta toplanmaktadır. Şeri vergiler, haraç, cizye ve öşürdür. Bunlardan öşür vergisi Müslümanlardan alı-nırken haraç ve cizye vergisi gayrimüslimlerden alınan vergilerdir.
Cevap D
3. Büyük Selçuklu Devleti’nde hükümdarın erkek çocuk-ları olan melikleri ülke yönetimine hazırlamaçocuk-ları için ata-bey denilen hocalar seçilmiştir. Melikler ataata-beylerle be-raber çeşitli eyaletlere vali olarak gönderilmiş, hocala-rın desteğiyle yönetimle ilgili tecrübe kazanmaları sağ-lanmıştır. Bu gelenek Osmanlı Devleti’nde de devam et-miştir.
Cevap C
4. Moğol İmparatorluğu, XIII. yüzyılda varlık göstermiş, Gü-neydoğu Asya’dan Orta Avrupa’ya kadar yayılmış güç-lü bir imparatorluktur. İmparatorluğun kurucusu olan Cengiz Han, ölmeden önce ülkeyi oğulları arasında pay-laştırmıştır. Ölümünden bir süre sonra da bu topraklar-da dört büyük devlet kurulmuştur. Bu devletleri şöyle sı-ralayabiliriz:
Karadeniz’in kuzeyinde: Altın Orda Devleti Türkistan’da: Çağatay Hanlığı
Çin’de: Kubilay Hanlığı İran’da: İlhanlı Devleti
Safevi Devleti ise XVI–XVIII. yüzyıllarda İran merkezli ku-rulmuş Şii bir devlettir.
Cevap A
5. Meliklerin eğitiminden sorumlu olan atabeylerin melik-lerle beraber eyaletlere idareci olarak gönderilmesinin en önemli amacı hanedanın erkek çocuklarına yönetim tecrübesi kazandırmaktır. Atabeylerin kuvvet sahibi ol-malarını sağlamak atabeyliklerin oluşturulma amacına ve merkezî otoriteye aykırıdır. Bu uygulamanın taht kav-galarını önleme fikriyle de ilgisi yoktur.
Cevap A
6. Türk–İslam devletlerinde fetihleri özendirmek amacıyla fethedilen topraklar fetheden komutanlara bırakılmıştır.
Ancak Türk devletlerinin merkezî otoriteyi kaybetmele-ri bu komutanların yönetimden ayrılarak bağımsız hare-ket etmelerine ortam hazırlamış, bu durum Türk devlet-lerinin siyasi yapılarını olumsuz etkilemiştir.
Cevap A
7. Türkler tarih boyunda birçok takvimi kullanmıştır. Bun-ları hatırlayacak olursak;
• Oniki Hayvanlı Türk Takvimi, İslamiyet öncesi Türk devletleri tarafından kullanılmıştır.
• Hicri Takvim, İslamiyet’in kabulünden sonra kulla-nılmıştır.
• Celali Takvim, Büyük Selçuklular Dönemi’nde mali işleri düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır.
• Rumi Takvim, Osmanlı’da mali işleri düzenlemek amacıyla hazırlamıştır.
• Miladi Takvim, 1926 yılından itibaren Türkiye Cum-huriyeti tarafından kullanılmaktadır.
Cevap E 1. Oğuzlar, Selçuklu ve Osmanlı gibi iki büyük devlet
kur-muş Türk topluluğudur. Kaşgarlı Mahmud Divanü Lû-gat-it Türk adlı eserinde başta Kınık boyu olmak üzere kayığ, bayundur, iwa (yıwa) , salğur, Afşar, Beg-tili, Büg-düz, bayat, yazğır, eymür, beçenek, çuvaldar …. gibi daha bir çok Türk boyunu Oğuz boyu olarak nitelendir-miştir.
(Cevap E)
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
8. Karadeniz bölgesinde Rusların güneye inmesini engel-leyen bazı tampon devletler bulunmaktaydı. Bunlardan en önemlileri Hazarlar ile XV. yüzyılda varlık gösteren Al-tın Orda Devleti’dir. Ancak Timur’un AlAl-tın Orda Devle-ti’ne son vermesiyle bölgedeki siyasi otorite zayıflamış ve bu boşluğu değerlendiren Ruslar Karadeniz’in kuze-yinde etkinliklerini artırmaya başlamışlardır.
Cevap A
9. IX-XIII. yüzyıllarda Orta Asya’da hüküm süren Karahan-lılar, bulundukları coğrafyanın da etkisiyle Türkçeyi resmî dil olarak kullanmışlardır. Ulusçu bir devlet anlayışına sahip olan Karahanlılar Dönemi’nde Türk dili büyük bir gelişme göstermiştir. Karahanlıların resmi yazışmalarını da Türkçe yapması ordu ve yönetim alanı dışında dip-lomatik alanda da Türk dilini kullandığının göstergesi-dir.
Cevap A
10. Orta Asya Türk devletlerinde devleti kuran kişi ve aile varlığı kutsal bir güce dayanmıştır. Kut Anlayışı: Tanrı ta-rafından o aileye verilen kutsal yönetme yetkisidir. Türk–
İslam devletlerinde yönetici kişinin meşruluğu İslami bir onaya bağlanmıştır. Bu nedenle halifenin onayı önem-lidir.
Cevap A
11. Atabey; melik eğitmenidir.
Şıhne; hükümdar ailesinden olmayan askerî validir.
Melik; hanedan üyesi validir.
Ulak; posta görevini yürüten kişidir.
Naib; hükümdarın çocuk yaşta olması durumunda ona vekalet eden kişidir.
Cevap B
12. Gümrük ve ticaret vergilerinin sık sık kaldırılması tüccar-ların ticaret yapmasına ortam hazırlar. Çünkü vergi indi-rimi kâr demektir. Dolayısıyla bu durum ekonomiyi can-landırır. Ticari güvenceyi alan tüccarlar ticareti daha gü-venilir ortamda yaparlar. Bu durumda ekonomiyi can-landırır. Fakat lll. öncül mevcut ekonomik göstergeyle ilgilidir. Yani ekonomiyi canlandırmaya katkısı yoktur.
Cevap D
13. Gazneli Devleti’nin esas unsurunu Afganistan’ın en es-ki ahalisi olan Halaçlar (Kalaçlar) oluşturmaktaydı. Gaz-ne Devleti’nin siyasi varlığına ise Afgan kökenli yerel bir halk olan Gurlular son vermiştir.
(Cevap A)
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
1. Güney Afganistan bölgesinde hüküm süren devlet Gaz-nelilerdir. Gazneliler Afganistan topraklarının tamamı üzerinde hâkim olmuşlardır. Dolayısıyla soruda adı ge-çen eserler Gazneliler devletine aittir.
Cevap D
6. Atabey: Büyük Selçuklu Devleti’nde şehzadelerin eğiti-minden sorumlu kişidir.
Serhenk: Sultana ait kuvvetlerin önünde yer alan ve yol açan görevlidir.
Âmil: Vilayetlerde vergilerin toplanmasından sorumlu görevlidir.
Subaşı: Barış zamanında asayişi sağlayan, savaş za-manında orduda çeşitli görevlerde bulunan askerlerdir.
Melik: Hanedan üyesi valilere verilen isimdir. Büyük Sel-çuklu Devleti’nde şehzadeler bir bölgenin yönetimi ile görevlendirildikleri zaman bu unvanı alırlardı.
Cevap B
4. İhşidler 935–969 Tolunoğulları 868–905 Eyyubiler 1174–1250 Memlukler 1250–1517
Fatımiler 909–1171 yılları arasında kurulmuştur. Ancak Fatımiler bir Türk Devleti değildir.
Kronolojiye baktığımızda Mısır’da kurulan ilk Türk dev-leti Tolunoğullarıdır.
Cevap B
5. Mısır’da XIII. ve XVI. yüzyıllarda hüküm süren Türk dev-leti Memlüklerdir. Memlükler 1250 yılında Eyyubi Dev-leti’ni yıkarak kuruldular. 1517 yılına kadar Mısır’a hâkim oldular. 1517 yılında Osmanlılarla yaptıkları Ridaniye Sa-vaşı’nı kaybederek bu bölgenin hâkimiyetini kaybettiler.
Diğer seçeneklerde yer alan devletler ise Mısır’da kurul-mamış hatta sınırları Mısır’a kadar bile ulaşkurul-mamıştır.
Cevap B
2. B, C, D ve E seçeneklerinde yer alan özellikler Karahan-lı Devleti’nin özellikleri arasında yer aKarahan-lır. Fakat konuşma dilinin Arapça olması ifadesi Karahanlılar için yanlış bir açıklamadır. Çünkü Karahanlı Devleti Türklerin çoğun-lukta olduğu bir bölgede kurulmuştur. Dolayısıyla halkı tamamen Türk olan bu devletin konuşma dili Türkçedir.
Cevap A
7. Türklerin tıp alanında İslam medeniyetine en büyük kat-kısını sağlayan bilim adamı İbn-i Sina’dır. İbn-i Sina’nın El-Kanun Fit Tıb (Tıp Kanunu) adlı eseri meşhurdur. He-kimlik konusunda kendisine Batı’da “Tıbbın hükümda-rı” denilmiştir. 982–1037 yılları arasında yaşamıştır.
Cevap E
8. Harezmşahların yıkılma süreci Abbasiler karşısında 1217 yılında aldığı büyük yenilgi ile başlamıştır. Hemen arkasından gelen Moğol istilasına karşı direnemeyen Harzemşah Devleti’ne son darbeyi Anadolu Selçuklu Devleti vurmuştur. Moğol istilası nedeniyle gerileyen Har-zemşahların Anadolu Selçuklu topraklarına saldırması üzerine iki devlet arasında 1230 yılında Yassı Çemen Savaşı meydana gelmiştir. Bu savaş neticesinde Har-zemşahlar dağılırken; Anadolu Selçuklu Devleti Moğol istilasına açık hale gelmiştir.
(Cevap C) 3. İhşidler, Tolunoğulları ve Memlükler Mısır’da
kurulmuş-tur. Karahanlılar ise Batı Türkistan’da; ancak Gazneliler bugünkü Afganistan ve Hindistan topraklarında kurul-muştur. 963–1187 yılları arasında yaşayan Gazneliler Devleti’nin en parlak zamanı Gazneli Mahmut Döne-mi’dir. Gazneli Mahmud, halife üzerindeki Şii baskısını kaldırdığı için “Sultan” unvanını almıştır. Ayrıca Hindis-tan’a 17 sefer düzenleyerek İslamiyet’in Hindistan’da yayılmasını sağlamıştır.
Cevap B
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
13. A, B, C ve D seçeneklerinde yer alan özellikler Divan-ı Lügati’t Türk adlı esere aittir. Fakat E seçeneğinde yer alan “mutluluk veren bilgi, kutlu bilgi” anlamına gelen eser Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bi-lig’dir.
Cevap E
10. Gazneli ve Büyük Selçuklu devletlerinde saray ve ordu da Türkçe kullanılmıştır. Fakat bu iki devlet resmî yazış-ma ve edebî eserlerde Türkçe kullanyazış-mamışlardır.
Karahanlılar, tamamen Türklerin yoğun yaşadığı yerde kurulduğu için saray, ordu, resmi yazışma ve edebi eser-lerde Türkçeyi kullanmışlardır.
Devlet Resmî Dil Edebî Dil Saray ve Or-du Dili Karahanlılar Türkçe Türkçe Türkçe Gazneliler Arapça Farsça Türkçe B. Selçuklular Farsça Arapça Türkçe
Cevap A
11. Semerkant’ta kendi adına yaptırdığı rasathanesiyle ün-lü astronomi bilgini Uluğ Bey’dir. Uluğ Bey 1394–
1449 yılları arasında yaşamıştır. Heyet cetveli ile yıldız-ların fihristini yapmıştır. İyi bir matematik ve gökbilimci olan Uluğ Bey, Timur Devleti’nin de dördüncü sultanı-dır.
Cevap A
12. XIII. yüzyılda Moğol İmparatorluğu’nun kurulup batı yö-nünde ilerlemesi ve Oğuzların kalabalık gruplar hâlinde Anadolu’ya gelip yerleşmeleri sonucunda Anadolu hız-la Türkleşmeye başhız-lamıştır. Oğuzhız-ların yurt arayışı ve Mo-ğol baskısı Anadolu’yu hızla Türkleştirmiştir.
Cevap A 9. Utbi, Gazneliler Dönemi’nde yaşamış bir bilim insanıdır.
Yusuf Has Hacip, Karahanlılar Dönemi’nde yaşamıştır.
Bu iki bilim insanının Avrupa medeniyetine eserleriyle herhangi bir katkısı yoktur. Farabi ise felsefe, matema-tik, astronomi, tıp, mantık ve müzik alanlarında eserler yazmıştır. Avrupa’da Al–Pharabius adıyla anılmış ve eser-leri Batı dileser-lerine çevrilerek üniversitelerde ders kitabı olarak okutulmuştur.
Cevap C
14. Türk-İslam devletleri içinde ikta sistemini ilk uygulayan Büyük Selçuklular olmuştur. Harzemşahlar da büyük öl-çüde Selçukluları örnek aldılar ve ikta sistemini uygula-dılar. Fakat Hazarlar ikta sistemini uygulamamıştır.
Cevap D
15. Has: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Mülk: Bireylerin satabildiği, miras bırakabildiği kendile-rine ait topraklardır.
Vakıf: Geliri hayır işlerine ayrılan topraklardır.
İkta: Geliri maaş karşılığı devlet memurlarına ayrılan top-raklardır.
Gulam: Değişik milletlere mensup çocukların küçük yaş-ta alınarak yetiştirilmesi ve yeterli olgunluğa geldiklerin-de askere alınması sistemidir. Açıklamalara bakıldığın-da gulamın bir arazi çeşidi olmadığı görülür.
Cevap C
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
1. Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun son hükümdarı 1118-1157 yılları arasında hüküm süren Sultanı Sencer’dir.
Sultan Sencer Dönemi’nin en önemli gelişmeleri Merv şehrinin başkent yapılması ve Karahitaylılarla 1141 lında yapılan Katvan Savaşı’dır. Selçuklu Devleti’nin yı-kılış sürecine girmesinde etkili olan bu savaştan sonra Selçuklular yıkılış sürecine girmiş ve Sultan Sencer’in ölümünden sonra da devlet tamamen yıkılmıştır.
Cevap A
2. “Karahanlılar” diye bildiğimiz devletin ismi, Rus bilgin Grigorev tarafından 1874 yılında yaptığı bir çalışmasın-da, hakanların kullandığı “kara” unvanına nispetle veril-miş suni bir isimdir. Bu isim bilim çevresinde genel bir kabul görmüş ve günümüze kadar da kullanılmıştır. An-cak Orta Çağ İslam kaynaklarında; devletin bilinen ilk hakanı olan Bilge Kadir Han ve çocuklarının atası Afrâs-yâb’a nispetle “Afrâsyâblılar, Afrâsyâb Ailesi, Afrâsyâb Oğulları, Afrâsyâblı Hanlar, Afrâsyâblı Melikler, Afrâsyâb-lı Emîrler” şeklinde geçmektedir. Bunun dışında bulun-dukları coğrafyaya nispetle “Hânân-ı Türkistan”, “Tür-kistan Hanları”, “Memleket-i Türk”, “Zemîn-i Tûrân” ve
“Memâlik-i Türkistan” isimleriyle de anılmışlardır. Devle-tin hem sistemine hem de kökenine atıfta bulunan Or-ta Çağ Or-tarihçisi İbnü’l-Esîr de devleti “Hâniyye” ve Ha-kaniyye”nin yanında, “Hâniyyetü’l Etrâk” yani Türk Han-lığı ya da Türk HakanHan-lığı adıyla kaydetmiştir.
Cevap E
3. Orta Çağ’ın önemli bilim ve kültür merkezlerinden biri olan Abbasilere başkentlik yapmış ve kültürel faaliyet-lere öncülük etmiş şehir Bağdat’tır. Nizamiye Medrese-si de Bağdat’ta açılmıştır.
Cevap D
5. Selçuklular, XI-XIV. yüzyıllarda Türkistan, Horasan, Af-ganistan, İran, Suriye, Irak ve Anadolu topraklarında hü-küm sürmüş devletin ve onu yöneten hanedanının adı-dır. Selçukluların bilinen ilk atası Dukak’tır. Oğuz yabgu-sunun subaşılığını yapan Dukak’ın ölümünden sonra yerine oğlu Selçuk Bey bu görevi yürütmüştür. Selçuk-lu Devleti de Selçuk Bey’in torunları tarafından kurul-muştur.
Cevap A
8. 1071 Malazgirt Savaşı öncesinde Anadolu’ya keşif amaç-lı akınlar düzenlenmesi Anadolu’yu tanımaya dönüktür.
Nitekim bu keşifler esnasında Anadolu’nun siyasi, eko-nomik, coğrafi ve kültürel yapısıyla ilgili elde edilen bil-giler, Malazgirt Savaşı sonrası uygulanan iskan sayesin-de kullanılmıştır.
Cevap B 4. Karahanlı Devletinde hükümdarın fermanlarına yarlık adı
verilmiştir. Uygur alfabesiyle yazılan fermanları kaleme alan katiplere ise ılımga denmekteydi. Hazineye kaznak veya kenc hazinedara ise ağıçı denmiştir. Ancak Xl. yüz-yılın ikinci yarısından itibaren mali işlerle uğraşanlar için amil ve müstevfi unvanları kullanılmıştır.
(Cevap E)
6. Taht mücadeleleri yüzünden kardeş kavgaları yaşan-mış, Türk devletleri çabuk yıkılmıştır. Cihan hâkimiyeti düşüncesi ise Türklerin sınırlarını genişletmek amacıy-la sürekli mücadele etmelerine ortam hazıramacıy-lamıştır.
Cevap E
7. Selçuklular Dönemi’nde (1038-1157) ülke içinde yaşa-nan en önemli sorunlardan biri göçebe Türkmen boy-larının yerleşik hayata geçirilmesiydi. Selçuklular bu amaçla doğudan gelen göçmenleri sınır boylarına yer-leştirmiştir. Bu sayede hem göçmenlerin ihtiyaçları kar-şılanmış, hem sınır güvenliği sağlanmış hem de Türk-menlerin yönetime bağlılığı artırılmıştır. Sınır boylarında akınlar düzenleyen Türkmen beyleri, ülke sınırlarının ge-nişlemesine de katkıda bulunmuşlardır.
Cevap E
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
9. Hunat Hatun, Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alaeddin Keykubat’ın eşidir. Hunat Hatun Külliyesi de 1238 yılın-da Kayseri’de bizzat Hunat Hatun’un kendisi tarafınyılın-dan yaptırılmıştır. Külliye cami, medrese, hamam ve türbe-den oluşmaktadır.
İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde “hatun”ların devlet yönetiminde söz sahibi olmaları anlayışı Türk-İslam devletlerinde de devam etmiştir. Bu anla-yış; Karahanlılar, Selçuklular, Harzemşahlar devlet-lerinde olduğu gibi görülmektedir.
Cevap E
10. Miri toprak, mülkiyeti devlete ait olan topraklardır. Türk-İs-lam devletlerinin tamamına yakınında mevcut topraklar devlete aitti. Ancak az sayıda da olsa mülki (şahsa ait) topraklarda mevcuttu. Toprağın sahibinin devlet olma-sı onu işleten ve geçimini topraktan sağlayan köylünün üzerindeki otoriteyi artırmıştır.
Toprağın sahibi devlet olduğu için üretimde devletin te-kelinde olmuştur. Halkın vergiler altında ezilmesi, dev-let gelirlerinin azalması buna bağlı olarak giderlerin art-masıyla ilgilidir.
Cevap D
14. Türk islam devletlerinde hükümdarlık alametleri olarak şunlar benimsenmiştir:
Hutbe okutmak: Cuma namazlarında imamın hutbede tabi olunan hükümdarın ismini ve unvanlarını zikrede-rek ona dua ve niyazda bulunması
Sancak: Bayrak Sikke: Para bastırmak Taht: Hükümdarlık koltuğu Çetr: Saltanat şemsiyesi
Nevbet: Saltanat davulu (Bir nevi mehter takımı) Tuğ: Ucuna atkuyruğu tarzı püskülün bağlandığı ve te-pesine altın yaldızlı topun geçirildiği mızrak
Tuğra: Hükümdar mührü Asa: Hükümdarın taşıdığı baston
Hilat (Tıraz): Hükümdarın adının ve lakabının yazılı ol-duğu elbise
Otağ: Hükümdar çadırı
Tac: Hükümdarlık başlığı (Türk-İslam devletlerindeki tac Hıristiyan dünyasındaki tac gibi düşünülmemelidir.)
Cevap C
12. Sosyal devlet, vatandaşların huzur ve refahını koruyan, güçsüzleri güçlüler karşısında koruyarak gerçek eşitli-ği, adaleti ve toplumsal dengeyi sağlamakla yükümlü devlet demektir. Buna göre Karahanlıların, hastaneler kurmaları, kervansaraylardaki konaklama hizmetlerini ücretsiz sunmaları, fakir öğrencilere burs vermeleri sos-yal devlet anlayışıyla doğrudan ilgilidir.
Cevap B
13. Şehname Firdevsinin Gazneli Mahmut’a sunduğu ese-ridir. Tarih-i Yemini Utbi’nin Gazneli Mahmut’a sunduğu tarih alanındaki eseridir. Asar-ı Bakiye ise Biruni’nin yi-ne Gazyi-neliler döyi-neminde yazdığı eseridir.
Biruni’nin Asarı Baki’ye adlı eseri, İslam’dan önceki Harzemşahlar’ın kökenlerini ve saltanat dönemleri-ni göstermesi bakımından tek kaynaktır.
Cevap E
11. 963-1187’de Afganistan, İran, Kuzey Hindistan’da ege-men olan devlet Gazneliler’dir. İsmini Afganistan’ın Gaz-ne şehrinden alan GazGaz-neli Devleti, Alp Tigin tarafından kurulmuştur. Sultan Mahmut zamanında en parlak dö-nemini yaşayan Gazneli Devleti, 1040 yılında Büyük Sel-çuklu Devleti ile gerçekleşen Dandanakan Savaşıyla yı-kılış sürecine girmiş ve Afganistan yerlisi bir hanedan olan Gurlular tarafından yıkılmıştır.
Gazneli Mahmut, İran’da bulunan Şii Büveyhoğulla-rı üzerine sefer düzenleyerek Abbasi halifesini Şii tehlikesine karşı korudu. Bu hizmetine karşılık Ab-basi halifesinden “sultan” unvanını aldı.
Cevap C
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr
KOZMİK ODA
2. • 1071 Malazgirt Savaşı’nda (ll) Büyük Selçuklular ile Bizans savaşmış ve Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.
• 1176 Miryokefalon Savaşı’nda (l) Anadolu Selçuk-lular Bizans’la savaşmış ve Anadolu’nun Türk yur-du olyur-duğu kesinlik kazanmıştır.
• 1243 Kösedağ Savaşı’nda (lll) ise Anadolu Selçuk-lu Devleti, Moğollara yenilmiş ve AnadoSelçuk-lu Türk si-yasi birliği bozulmuştur.
Cevap D 3. İslamiyet Öncesi Dönem’de Türkler boylar halinde ya-şamakta Türk devletleri de boylar federasyonu şeklin-de örgütlenmekteydi. Bu uygulama merkezî yönetimle arası bozulan boyların birlikte hareket ederek devlete karşı isyanlarına sebep olmakta bu durumda merkezi otoriteyi zayıflatıp yıkılışa ortam hazırlamaktaydı. Sel-çuklu sultanlarının boyları parçalara ayırarak yerleştir-melerinin amaçlarından biri bu durumu önlemektir. Fa-kat göçleri engellemek gibi bir durum söz konusu de-ğildir. Çünkü fethedilen Anadolu’nun Türkleşmesi ve İs-lamlaşması için bu göçlere ihtiyaç vardır. Göçebelerin yerleşik hayata geçilerek kontrol altına alınmaları mer-kezî otoriteyi güçlendiren bir durumdur.
Cevap D 4. Atabetü’l Hakayık (A), Edip Ahmet tarafından yazılmış
ve bir ahlak kitabı özelliği taşır.
Divan-ı Lügat-it Türk (B), Türkçenin güzelliğini ve zen-ginliğini ortaya koyarak Araplara Türkçe öğretmek ama-cıyla yazılmıştır.
Divan-ı Hikmet (C), Ahmet Yesevi tarafından yazılmış olup İslami bilgiler Türkçe olarak kaleme alınmış tasav-vufi bir eserdir.
Saltuk Buğra Han Destanı (E), Türk–İslam döneminin ilk sözlü edebiyat ürünüdür.
Kutadgu Bilig (D); Yusuf Has Hacip tarafından yazılı ilk İslami Türkçe eserdir. Devlet yönetimi hakkında bilgi ve-rir.
Cevap D
5. l. öncülde verilen tüccarların mallarının ve canlarının gü-vence altına alınması malı için güven arayan tüccar için çekici bir durum olmuştur.
ll. öncülde verilen kervansaray ticari canlılığı artırmak ve güvenliği sağlamak amacıyla yapılan mimari eserlerdir.
Tüccarların konaklama sorunu çözülmüştür.
lll. öncülde verilen sultanların kendi adına para bastır-ması hükümdarlık göstergesi olup siyasi durumla ilgili-dir. Ticari yönü yoktur.
Cevap D
6. Büyük Selçuklu toprak sistemindeki düzen has, ikta, mülk ve vakıf arazisi olmak üzere dörde ayrılmıştır. Bu toprak düzeninde çok önemli bir yere sahip olan ikta sistemi, güvenliğin sağlanması, üretimin artırılması, ver-gilerin toplanması ve asker yetiştirilmesi gibi hizmetle-re kaynaklık eden temel mekanizmaydı. Ancak ikta as-kerleri her ne kadar ordunun çoğunluğunu oluştursa da ordunun tümü bu askerlerden oluşmuyordu.
Cevap C
7. Divan-ı İstifa (A), mali işlerden sorumludur.
Divan-ı İşraf (B), askerî ve hukuki işlerin dışındaki dene-timden sorumludur.
Divan-ı Berid (C), posta işlerinden sorumlu divandır. An-cak Büyük Selçuklu’da müstakil bir divan olarak düzen-lenmemiştir.
Divan-ı Arz (D), ordunun ihtiyacı ve askerî işlerle uğra-şan divandır.
Divan-ı Tuğra (E), yazışmalardan sorumlu divandır.
Cevap B
8. Kervansaray (A), kervanların konaklaması için yapılan büyük hanlardır.
İmaret (B), yoksullara yiyecek dağıtan aşevidir.
Bedesten (C), çarşı – pazar özelliği taşıyan yapıdır.
Külliye (D) , ana merkezi camii olan etrafında medrese, hamam, türbe, imaret, darüşşifa bulanan yapıdır.
Kümbet (E), çift katlı mezarlardır, Orta Asya çadır kültü-rünü yaşatmayı amaçlar.
Cevap C 1. 1040 yılında gerçekleşen Dandanakan Savaşı
Selçuk-lu Devleti ile Gazneliler arasında gerçekleşmiştir. Sel-çuklular 1035 yılında Gazneli hakimiyetinde bulunan Ho-rasan bölgesine göç etmişlerdir. Bunun üzerine Sel-çuklu kuvvetleri ile Gazneliler karşı karşıya gelmiştir. Bu çarpışmada Gazneli kuvvetleri ağır bir yenilgiye
Selçuk-lu Devleti ile Gazneliler arasında gerçekleşmiştir. Sel-çuklular 1035 yılında Gazneli hakimiyetinde bulunan Ho-rasan bölgesine göç etmişlerdir. Bunun üzerine Sel-çuklu kuvvetleri ile Gazneliler karşı karşıya gelmiştir. Bu çarpışmada Gazneli kuvvetleri ağır bir yenilgiye