Ekonomik durumun bozulması ve merkezî yönetimin za- za-yıflamasına paralel olarak tımarlı sipahi sayısı

azalmış-tır. Yeniçerilerin yönetim üzerindeki etkinliğini artırması, tarımsal üretimin azalması ve tımar gelirlerinin düşme-si XVII. yüzyılda tımarlı düşme-sipahi sayısını azaltmıştır.

Cevap C

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ

KOZMİK ODA

KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr

1. Avrupalı devletler XVII. yüzyıl sonlarında Kutsal İttifak adı altında birleşip Osmanlıya saldırmıştır. Bu savaşlar 1683–1699 yılları arasında devam etmiştir. Bu savaşlar sırasında Osmanlı padişahı olanlar; IV. Mehmet, II. Sü-leyman ve II. Mustafa’dır.

Osmanlı Kutsal İttifak Savaşları: 1683–1699 IV. Mehmet: 1648–1687

II. Süleyman: 1687–1691 II. Mustafa: 1695–1703

Cevap E

2. A, C, D ve E seçeneklerinde yer alan gelişmeler devle-tin giderlerini artırmıştır. Ancak giderlerin artmasında halktan alınan vergilerin artırılması etkili değildir. Aksine giderleri karşılayabilmek amacıyla vergiler artırılmıştır.

Cevap B

3. Celali İsyanlar, Anadolu’da meydana gelmiştir. Bu isyan-lar devleti uğraştırdığı gibi başka sonuçisyan-lara da yol aç-mıştır. Bunlar arasında vergilerin düzenli toplanamama-sı ve tarımsal üretimin azalmatoplanamama-sı vardır. Çünkü ülkede asayiş bozulmuş ve halk toprağını terk etmiştir. Yeniçe-rilerin devlet yönetiminde etkin hâle gelmeleri Celali İs-yanlarının değil, İstanbul İsİs-yanlarının sonucudur. Ayrıca Duraklama Dönemi’nde azınlık haklarının genişletilme-si yoluna da gidilmemiştir.

Cevap B

4. XVII. yüzyıl, Osmanlı’nın Duraklama Dönemi’dir. Bu dö-nemde çıkan isyanlar neticesinde devlet otoritesi bozul-muştur. Bu bozulan otoriteyi yeniden tesis etmek için birtakım ıslahatlar ve düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar yapılırken Avrupa örnek alınmamıştır. Ayrıca XVII. yüz-yıl ıslahatları içerisinde; Batı’nın örnek alınması, Batı tar-zında okullar açılması, yeni eğitim kurumlarının açılma-sı ve padişah yetkilerinin kıaçılma-sıtlanmaaçılma-sı yoktur. Amaç, bo-zulan devlet otoritesinin sağlanmasıdır.

Cevap B

5. A, B, C ve D seçeneklerinde yer alan kişiler Duraklama Dönemi’nde görev yapmışlardır. Dolayısıyla bu kişiler Avrupa tarzı herhangi bir ıslahat yapmamıştır. Çünkü Duraklama Dönemi’nde Osmanlı hâlâ kendisini Avru-pa’dan üstün gördüğü için Avrupa’yı örnek alarak ısla-hat yapmamıştır. Humbaracı Ahmet Paşa ise Gerileme Dönemi’nde I. Mahmut ile beraber çalışmıştır. Osmanlı ordusunu Batı tarzında bölük, tabur ve alay şeklinde ye-niden düzenlemiştir.

Cevap E

6. 1683 yılındaki II. Viyana Kuşatması başarısız olmuş ve bunun sonucunda Avrupalı devletlerden; Rusya, Vene-dik, Malta, Avusturya ve Lehistan Kutsal İttifak adı altın-da birleşip Osmanlıya savaş açmıştır. 1683 ile 1699 ara-sında yapılan bu savaşlar sıraara-sında Osmanlı tahtında I.

Mustafa bulunmamıştır. I. Mustafa 1617–1678 ve 1622–

1623 tarihleri arasında iki defa tahtta geçmiş bir padi-şahtır.

Cevap C

7. Bütçe açıklarının kapatılması için saray harcamalarını kısan devlet adamı Tarhuncu Ahmet Paşa’dır. Tarhun-cu; saray harcamalarının fazla olduğunu, gereksiz ve pahalı hediyeleşmenin bütçede açıklar meydana getir-diğini görmüş ve bu harcamaları kısarak önlem almış-tır. Fakat bu uygulama saray kadınlarının ve ağalarının tepkisine sebep olmuştur. Sonuçta bu çevrelerin Tar-huncu hakkındaki iftiraları ile TarTar-huncu görevinden alı-narak idam edilmiştir.

Cevap C

8. 1596 yılında meydana gelen Haçova Meydan Savaşı Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında yapılmıştır. Ke-sin Osmanlı galibiyeti ile sonuçlanan savaş, Osmanlı Devleti’nin Avrupa topraklarındaki son büyük zaferi ol-muştur.

Cevap D

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ

KOZMİK ODA

KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr

9. IV. Mehmet’in annesi Valide Turhan Sultan, Köprülü Meh-met Paşa’ya sadrazamlık teklif etmiştir. Ancak Köprülü Mehmet Paşa uygun bir çalışma ortamı oluşturmak ama-cıyla bazı şartlar ileri sürerek bu görevi kabul etmiştir.

Böylece şartlar ileri sürerek sadrazam olan ilk sadrazam Köprülü Mehmet Paşa olmuştur.

Köprülü Mehmet Paşa’nın şartları;

– Saray devlet işlerine karışmayacak, – Saraya sunacağı her teklif kabul edilecek, – İstediği kişileri devlet memurluklarına tayin

edebile-cek ve görevden alabileedebile-cek,

– Kendisi hakkında bir şikâyet olursa önce savunma-sı alınacak ve sonra karar verilecek.

Cevap D

11. III. Osman, 1754–1757 yılları arasında tahtta oturmuş ve ıslahat faaliyetlerinde bulunmamıştır. Esham sistemi, De-niz Mühendishanesi ve Sürat Topçu Ocağı gibi ıslahat-lar III. Mustafa Dönemi’ne aittir. Nizam-ı Cedit, İrad-ı Ce-dit ve Devlet Matbaası gibi ıslahatlar ise III. Selim Döne-mi’nde yapılmıştır.

Cevap E

12. Lale Devri’ni sona erdiren gelişme Patrona Halil İsya-nı’dır. Osmanlı Devleti’nde Lale Devri ıslahatları önemli bir yer tutarken lüks ve israfın, zevk ve eğlencenin yay-gınlık kazanması tepkiyle karşılanmıştır. Bu duruma, Da-mat İbrahim Paşa’nın takip ettiği politikalar ve yakınla-rını yüksek mevkilere yerleştirmesi ayrıca İran Savaşla-rı’ndaki başarısızlıklarda eklenince Patrona Halil ve ar-kadaşları fakir halkı da kışkırtarak isyan etmişlerdir. İran üzerine yeni bir sefer hazırlığı yapan ve Üsküdar’da bu-lunan Padişah III. Ahmet, isyan üzerine saraya dönmüş-tür. İsyancılar başta sadrazam olmak üzere pek çok dev-let adamının idamını istemişlerdir. Başlangıçta kabul edil-meyen bu istekler daha sonra yerine getirilmiştir.

Cevap C

13. Pasarofça Antlaşması, 1718 yılında imzalanmıştır. Bu antlaşmanın imzalandığı tarihten 1730’daki Patrona Ha-lil İsyanı’na kadar olan döneme Lale Devri denir. Lale Devri, Osmanlı tarihi açısından önemli bir dönemdir.

Çünkü bu dönem Osmanlı’nın yüzünü Avrupa’ya dön-düğü dönemdir. Yani Osmanlı Devleti Avrupa’dan geri kaldığını bu dönemde anlamış ve bu doğrultuda ısla-hatlara başlamıştır.

Cevap B

14. III. Selim, III. Mustafa, III. Osman ve II. Mahmut gibi pa-dişahlar Osmanlı’nın Avrupa’yı ilk defa örnek almasın-dan sonra tahta geçen kişilerdir. Osmanlı Devleti, Ba-tı’yı örnek alarak ıslahat yapmaya ilk defa Lale Devri’n-de başlamıştır. Lale Devri’nDevri’n-de ise Osmanlı padişahı, III.

Ahmet’tir.

Cevap A

15. Şair ve hattat olduğu bilinen Lale devri padişahı III. Ah-med, şiirlerinde Necib mahlasını kullanmıştır. Ayrıca III.

Ahmet, başta Nedim olmak üzere İzzet Ali, Seyyid Veh-bi, Neyli Ahmed, Vak’anüvis Raşid Mehmed, Küçük Çe-lebizade İsmail Asım gibi devrin birçok şairini de hima-ye etmiştir.

Cevap B 10. Osmanlı Devleti’ne matbaanın geç gelmesinin

sebep-lerinden biri de hattatların işsiz kalmasından endişe du-yulmasıdır. 18. yüzyıla gelindiğinde Batı tarzı gelişmele-re daha çok ihtiyaç duyulmuş ve Lale Devri’nde ilk Türk matbaası açılmıştır. Hattatların işsiz kalmasını önlemek için de matbaada dinî kitapların basılması yasaklanmış-tır. Sonuçta dinî kitaplar hattatlar tarafından, diğer alan-lardaki kitaplar ise matbaada basılmıştır. Böylece Os-manlı içinde büyük bir nüfusa sahip hattatların işsiz kal-ması önlenmiştir. İşsizlik kavramı ekonomik ve sosyal boyutları olan bir kavramdır.

Cevap D

16. Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda her ne kadar yeni fetih-lerle topraklarını genişletemese de, var olan imparator-luk konumunu korumuştur. Bu dönemde henüz büyük toprak kayıpları yaşanmamış ve Osmanlı hala Avrupa’nın en güçlü devletidir. Bu nedenle kendisini Avrupa’dan üstün görmüş ve Batı tarzı ıslahatları düşünmemiştir. An-cak paragraftan da anlaşılacağı gibi fetihlerin durması, ganimetlerin azalmasına dolayısıyla maliyenin bozulma-sına sebep olmuştur.

Cevap A

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ

KOZMİK ODA

KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr

1. Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla Akdeniz ve Kızıldeniz bir-leştirilmiş, dolayısıyla Akdeniz ticareti canlanmış ve At-las Okyanusu ile Akdeniz’i birbirine bağlayan Cebelita-rık Boğazı’nın (A) stratejik önemi artmıştır.

Cevap A

2. Osmanlıda hazine XVI. yüzyılın sonlarından itibaren açık vermeye başlamıştır. Ancak bu bütçe açığı XVII. yüzyıl-da yani Duraklama Dönemi’nde ciddi bir sorun haline gelmiştir. Bu yüzyılda Tarhuncu Ahmet Paşa mali alan-da ıslahatlar yaparak gelir-gider dengesini sağlamaya çalışmıştır. Ahmet Paşa bütçe açığının saray masrafla-rının çokluğundan ve lüzumsuz hediye ve bahşişlerden kaynaklandığını görmüş bunları azaltma yoluna gitmiş-tir.

Cevap C 3. Ahmet Cevdet Paşa, 1868–1878 yılları arasında İslam

Medeni Hukuku olan Mecelleyi hazırlamıştır. XIX. yy. ilim adamıdır.

Hoca Saadettin Efendi, 1536–1599 yılları arasında ya-şamış ve Şeyhülislam olarak ölmüştür. XVI. yüzyıl âlim-lerindendir.

Kâtip Çelebi, XVII. yüzyılda hazırladığı raporlarla devlet adamlarına ıslahat yollarını göstermiştir.

Koçi Bey ise kendi adıyla anılan risalesinde IV. Murat ve Sultan İbrahim’e devletin duraklamasının nedenleri ve çareleri ile ilgili olarak bilgiler vermiştir. Yani Kâtip Çele-bi ve Koçi Bey XVII. yüzyılda duraklamaya çareler ara-mıştır.

Cevap C

4. XVII. yüzyılda büyük bir güç hâline gelen Rusya, Çar I.

Petro Dönemi’nde (1682–1725) oluşturulan ve sonraki hükümdarların da sıkı sıkıya takip ettikleri bir siyasi ha-rita ortaya koymuştur. Bu siyasi haha-ritanın en öncelikli amacı, Kırım üzerinden Karadeniz’e, oradan Boğazlara ve nihayetinde de sıcak denizlere inmekti. Tahmin edi-leceği üzere bu yol haritasının en önemli durakları da Kırım ve Boğazlardır.

Rusya’nın bu geleneksel siyasi emelleri, Osmanlı Dev-leti ile sürekli bir savaş durumunu zorunlu kılmıştır. Ça-riçe II. Katerina Dönemi’nde (1762–1796) bu siyasi amaç-lara, Bizans’ın canlandırılması ve Osmanlı topraklarının paylaşılmasını hedefleyen Grek ve Dakya isimli siyasi projeler de eklenmiştir.

Cevap E

5. Osmanlıda Duraklama Dönemi’nin yaşanmasında iç ve dış faktörler etkilidir. Beşik ulemalığı, rüşvet ve iltimasın yaygınlaşması, tımar sisteminin bozulması, Yeniçeri Oca-ğı’na gelişigüzel asker alınması, merkezî otoritenin za-yıflaması iç faktörlerdendir.

17. yüzyıl ıslahatlarında henüz Batı örnek alınmamıştır.

Pozitif bilimlerin etkisi azalmış fakat tamamen terk edil-memiştir.

Cevap D

6. Yeniçeri ve Celali isyanları merkezî otoritenin bozuldu-ğu bir dönemde ortaya çıkmıştır. Bu isyanlardan dolayı vergiler toplanamaz hâle geldiği için gelir kaybı olmuş-tur. İran ve Avusturya ile yapılan savaşlarda sorunlar ya-şanmasına sebep olmuştur.

II ve IV. öncülde verilenler ise 17. yüzyılda değil, 19. yüz-yılda ortaya çıkan gelişmelerdir.

Cevap D

7. Duraklama Döneminde idare, eğitim, ordu, diplomasi gibi alanlarda ıslahatlar yapılmıştır. Fakat hukuk alanın-da, dağılma döneminde ıslahat yapılmıştır.

Cevap E

8. Kapitülasyonlar I. Mahmut Dönemi’nde (1730–1754) sü-rekli hâle gelmeye başlamıştır. Bu gelişme duraklama-nın değil, gerilemenin nedenleri arasındadır.

Cevap D

OSMANLI DEVLETİ DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ

KOZMİK ODA

KOZMİK ODA • TARİH SORU BANKASIwww.kozmikoda.com.tr

10. Osmanlı Devleti’nde tütün ithaline ilk kez Sultan I. Ah-med Dönemi’nde izin verilmiştir. 1603–1617 yılları ara-sında hüküm süren I. Ahmed sancağa çıkmadan tahta çıkan ilk Osmanlı padişahıdır. Osmanlı Devleti’ne Ekber ve Erşed sistemini getiren I. Ahmed, İstanbul’daki ünlü Sultan Ahmed Camii’ni de yaptıran hükümdardır.

Cevap C

11. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş döneminden itibaren şeh-zadeler sancaklara vali olarak gönderiliyordu. Böylece şehzadeler halkı, devletin işleyişini ve orduyu tanıyarak yetişiyordu. Bu durum onlara padişah olduklarında avan-taj sağlıyor ve tecrübeli bir yönetimle devlet idare edil-miş oluyordu. Bu durum devletin gücünü ve prestijini de artırıyordu. Ekber ve Erşed sistemi ile birlikte sanca-ğa çıkma usulü de ortadan kalkmış ve şehzadeler tec-rübe kazanmadan padişah olmuşlardır.

Cevap D

12. Osmanlı devletinin donanması toplamda dört kez yakıl-mıştır. Osmanlı donanmasını İnebahtı’da Haçlılar, Çeş-me ve Sinop’ta Ruslar, Navarin’de ise İngiliz ve Fransız destekli Ruslar yakmışlardır. Burada İngiltere ve Fran-sa’nın Rusya’ya destek vermesinin amacı Yunan Dev-leti kurulmasını Osmanlı DevDev-leti’ne kabul ettirmektir.

Cevap E

13. Pasarofça Antlaşması Osmanlı-Avusturya, Belgrad