Satılması, Kiralanması, Tahsisi ve Benzeri ġekilde Tasarrufta

Kamuya ait binaların yönetiminde mevzuat gereğince çok baĢlılık ve koordinasyon eksikliği olduğunu söylemek mümkündür. Genel bütçeli kuruluĢların taĢınmazları konusunda genel yetkili olan Maliye Bakanlığı (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) olmakla birlikte, iĢin özelliği veya ihtisas gerektirmesi durumunda baĢka kurum ve kuruluĢlara da yetki verilmektedir.

5018 sayılı kanunun 44. maddesinde kamu idarelerince, taĢınmaz; edinilmesi, yönetilmesi, trampası, elden çıkarılması, ecrimisilin tahsil ve takibinde izlenecek yöntem, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin yönetimi ve korunması, iĢgalli malların tahliyesi, gibi hususların ilgili kanunlarda düzenleneceği belirtilmiĢtir. Bu konuda binaların da içerisinde bulunduğu bir kamu taĢınmazının satıĢı, 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanununa göre, satın alınması ise 4734 sayılı Kamu Ġhale Kanununa göre yapılmaktadır (Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Mesleki Eğitim Ders Notları I, 2010: 125). Normalde Hazine adına kayıtlı ve genel bütçe kapsamındaki taĢınmazların satıĢ yetkisi Maliye Bakanlığında bulunmakla birlikte, 4046 sayılı ÖzelleĢtirme Uygulamaları Hakkında Kanuna göre ÖzelleĢtirme Ġdaresi BaĢkanlığı‟nın satıĢ yetkisi bulunmaktadır. Bunun yanında, farklı kanunlar ile baĢka kurumlara da ayrıca satıĢ yetkisi verilmektedir.

Hazine adına kayıtlı olan bu taĢınmaz mallar, 5018 sayılı kanunun 47. maddesi gereğince tüm kamu idareleri kanunlarında belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için mülkiyetlerinde bulunan taĢınmaz malları kendi aralarında, tahsis veya devir etme yetkisi bulunmaktadır. Yani bu mevzuat hükmüne göre Maliye Bakanlığı Hazine adına tescilli bir binayı, genel bütçeli baĢka bir kuruma tahsis eder. Ancak genel bütçeli olmayan baĢka bir kurum olması durumunda ya tahsis ya da devir yolunu tercih edebilir. Görmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinde kullanılmak amacıyla kamu idarelerince devralınması istenilen taĢınmazların devri yerine tahsisinin yapılması suretiyle kamu hizmetlerinin görülmesi sağlanabiliyor ise,

40

taĢınmazın devri yerine tahsisi yapılır. Tahsisli taĢınmazlarla ilgili olarak harcamalara katılma payı da dâhil olmak üzere her türlü malî yükümlülükler ve diğer giderler, tahsis yapılan kamu idaresi tarafından ödenir (Kazan, 2012: 32).

5018 sayılı kanunun ilgili maddesi gereğince kurum ve kuruluĢlara kendi aralarında tahsis veya devir yetkisi verilmesi, eldeki kaynakların etkin kullanılması açısından önemli bir geliĢmedir.

Hazineye ait taĢınmazların yönetilmesi, satılması, kiralanması, tahsisi yetkisi Maliye Bakanlığı‟nda olmakla birlikte, kanunen bu yetkilerin baĢka kurumlara verildiği görülmektedir (KardeĢ, 2009: 1462; Kazan, 2012: 45). Örneğin Milli Eğitim Bakanlığına ait okullardaki kantin yerleri (Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Mesleki Eğitim Ders Notları I, 2010: 299),4 Yüksek öğretim kurumlarına tahsisli hazine adına kayıtlı taĢınmazlar5 veya Sağlık Bakanlığı‟na tahsisli taĢınmazlar ve bağlı tesisler,6

Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na tahsisli taĢınmazlar,7

4_{(300 sıra sayılı Milli Emlak Genel Tebliği: “Mülkiyeti Hazineye ait olup Milli Eğitim Bakanlığına} tahsisli ve bu Bakanlığa bağlı okul ve kurumlardaki kantin, açık alan, salon ve benzeri yerlerin ticari, eğitsel, kültürel, sosyal ve sportif etkinliklerde kullanılmak üzere Millî Eğitim Bakanlığının gözetim ve denetiminde okul aile birliklerince iĢletilmesi veya iĢlettirilmesine iliĢkin esaslar Okul Aile Birliği Yönetmeliğinde düzenlenmiĢtir.Buna göre, 222 sayılı Ġlköğretim ve Eğitim Kanunu kapsamında Ġlgili kuruluĢlara devredilen okullar hariç olmak üzere, Milli Eğitim Bakanlığına tahsisli ve bu Bakanlığa bağlı okul ve kurumlardaki kantin, açık alan, salon ve benzeri yerler, Millî Eğitim Bakanlığının gözetim ve denetiminde okul aile birlikleri tarafından aĢağıdaki esaslar dahilinde iĢletilecek veya iĢlettirilecektir.)

5

(2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun Ek 25 inci maddesi hükmü gereğince, yüksek öğretim

kurumlarına tahsisli olan taĢınmazların, üzerinde herhangi bir inĢaat yapılmaması ve irtifak hakkına konu edilmemesi, eğitim, sağlık ve sosyal amaçlı kullanılması, elde edilen gelirin tamamının ilgili yüksek öğretim kurumunun her çeĢit mal ve hizmet alımlarında ve sermaye harcamalarında (yüksek öğretim kurumları adına tapuda kayıtlı taĢınmazların satılması suretiyle elde edilen gelirlerin tamamı sadece sermaye harcamalarında) kullanılması Ģartıyla, Bakanlığımızca kiraya verilmesinden elde edilen gelirler ilgili yüksek öğretim kurumu bütçesine yılı bütçe kanunu hükümleri çerçevesinde özel ödenek/öz gelir olarak kaydedilmektedir. Üniversitelerce talepte bulunulması halinde, mülkiyeti Hazineye ait veya Hazine ile hisseli olup üniversitelerine tahsisli bulunan ve birlikte tasarruf edilmesi gereken taĢınmazların ticari amaçla kullanılması mümkün olan bölümleri eğitim, sağlık ve sosyal amaçlı kullanılmak üzere taĢınmazın bulunduğu yer Defterdarlığı ile düzenlenecek protokol hükümleri çerçevesinde ilgili Üniversite tarafından iĢletilebilir/iĢlettirilebilir.)

6_{6225 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair} Kanun”un 2 inci maddesi ile 4/1/1961 tarihli ve 209 sayılı Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumları ile Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasına (h) bendinden sonra gelmek üzere (ı) ve (i) bentleri eklenerek mal ve hakların kiralanmasından elde edilecek gelirlerin iĢletme döner sermayesine gelir kaydedebilmesinin yolu açılmıĢtır. Bu amaçla, Mülkiyeti Hazineye ait /Hazine ile hisseli/ üst yapı Hazineye ait ya da zemini Hazineye ait olup, Sağlık Bakanlığına tahsisli olan yerler ile Sağlık Bakanlığınca kiralanmıĢ ve kira bedelleri merkezi yönetim bütçesinden karĢılanan hastane ve birinci basamak sağlık kurumlarındaki ticari amaçla kullanılması mümkün olan bölümlerinin (söz konusu taĢınmazların Aile Hekimlerine kiralanması dahil olmak üzere) Sağlık Bakanlığı tarafından Döner Sermaye ĠĢletmeleri eliyle iĢlettirilmesine iliĢkin esas ve usullerin belirlenmesi amacıyla Maliye Bakanlığı ile Bakanlığımız arasında 15/06/2011 tarihinde protokol imzalanmıĢtır.

41

Hazineye ait taĢınmazlar üzerinde bulunan ve Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı tarafından

yönetilen cami, mescit ve bunların müĢtemilatı,8

Adalet Bakanlığı üzerinde yer alan

ticari üniteler,9 _{Milli Savunma Bakanlığına tahsisli taĢınmazlarda bulunan ATM,}

lokal, kantin, kafeterya, kuaför salonu, market, banka Ģubesi vb. yerler10

Ģeklinde farklı kamu kurumlarına yetki verilmektedir.

Ayrıca, Sosyal Güvenlik Kurumu, Milli Savunma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı vb. kurumlar adına tahsis edildikten sonra tahsisi kaldırılarak satıĢı yapılan bina vb. taĢınmazlardan elde edilen gelirler de ilgili kurumların bütçesine aktarılmaktadır. Yani Maliye Bakanlığı bir anlamda tek elden satıĢı yaparak ilgili kurumların ödeneğine gelir kaydetmektedir (Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü Mesleki Eğitim Ders Notları II, 2010: 7-9).

Genel Bütçeli kuruluĢlar dıĢında, yer alan özel bütçeli kuruluĢlar veya sosyal güvenlik kuruluĢları vb. 5018 sayılı kanun kapsamında bütçe olarak farklılaĢan Bakanlığımıza bağlı kurumlar içerisinde yer alıp, Maliye Bakanlığı birimleri tarafından kiraya verilen ticari alanlara ait devam eden sözleĢmeler protokolün imzalandığı tarih itibarıyla, sözleĢme süresi sonuna kadar aynı Ģartlarla Bakanlığımıza bağlı kurumlara devredilmiĢ olup, kira bedelleri Bakanlığımıza bağlı ilgili kurumlarca tahsil edilecek ve elde edilen kira gelirleri döner sermaye bütçesine gelir kaydedilecektir.

7

(Bakanlığımız ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenen 16/09/2013 tarihli protokol tarihli protokol gereğince, Hazineye ait olup Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsis edilen ve döner sermaye hizmetlerinde kullanılmak üzere ayrılan taĢınmazlar ile tesislerdeki, sergi, yeme, içme, satıĢ, hizmet, kültürel etkinlik ve dinlenme yerleri ile salon, büfe ve otoparklar 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunu hükümleri uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığınca (Döner Sermaye ĠĢletmesi Merkez Müdürlüğü) kiraya verilmektedir.)

8 _{(02/08/2013 tarihli ve 28726 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun} Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanunun 5 inci maddesinde; Hazineye ait taĢınmazlar üzerinde bulunan ve Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı tarafından yönetilen cami, mescit ve bunların müĢtemilatının ticari faaliyetlerde kullandırılması öngörülen kısımlarına iliĢkin tasarrufun ilgili dernek veya vakfa bırakılması hüküm altına alınmıĢ olması nedeniyle söz konusu alanların kiralanmasına iliĢkin Bakanlığımızca iĢlem yapılmamaktadır.)

9_{Bakanlığımız ile Adalet Bakanlığı arasında düzenlenen 04/10/2013 tarihli protokol uyarınca,} Devletin hüküm ve tasarrufu altında olan taĢınmazlar dahil olmak üzere zemini ve üzerindeki yapıların tamamı Hazineye ait, Hazine ile paylı, sadece zemini veya sadece üzerindeki yapılar Hazineye ait olan taĢınmazlardan Adalet Bakanlığına tahsisli olanlar, 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 7/A maddesi kapsamında kalanlar ile mülkiyeti gerçek veya tüzel kiĢilere ait olan ve Adalet Bakanlığınca kiralanan taĢınmazların ticari amaçla kullanılması mümkün olan bölümlerinden Adalet Bakanlığı tarafından Ceza Ġnfaz Kurumları ile Tutukevleri ĠĢyurtları Kurumu tarafından iĢletilen ya da bu Kurum tarafından üçüncü kiĢilere kiralanmak suretiyle iĢlettirilen yerlere iliĢkin iĢlemler, her türlü gözetim ve denetim yetki ve görevi Adalet Bakanlığında kalmak üzere Ceza Ġnfaz Kurumları ile Tutukevleri ĠĢyurtları Kurumu tarafından yürütülür.

10_{(Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay BaĢkanlığınca, mülkiyeti Hazineye ait olup, Milli} Savunma Bakanlığına tahsisli taĢınmazlarda bulunan ATM, lokal, kantin, kafeterya, kuaför salonu, market, banka Ģubesi vb. yerlerin kiralanması iĢlemlerinin, 3212 sayılı Silahlı Kuvvetler Ġhtiyaç Fazlası Mal ve Hizmetlerinin SatıĢ, Hibe, Devir ve Elden Çıkarılması; Diğer Devletler Adına Yurt DıĢı ve Yurt Ġçi Alımların Yapılması ve Eğitim Görecek Yabancı Personel Hakkındaki Kanun greğince Milli Savunma Bakanlığı tarafından kiraya verilmesi)

42

kurumların tapuda kendileri adına kayıtlı olan taĢınmazların idaresi yetkisine sahip bulunmaktadırlar. Örneğin Sosyal Güvenlik Kurumu‟na ait olan binaların satılması, kiralanması, yeniden kiralama yapılması vb. hususlarda yetkisi bulunmaktadır. Ancak genel bütçeli bir kurum eğer kanun özel bir yetki vermemiĢse bu Ģekilde iĢlem yapamaz. Söz konusu kurumlar ancak Maliye Bakanlığı‟nın onayı ile bu iĢlemleri yapabilmektedirler. Örneğin Milli Eğitim Bakanlığı‟na idari bina olarak tahsis edilen taĢınmaz, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından daha sonra öğretmenlerin dinlenmesi amacıyla bir tesis olarak kullanılırsa bu amacı dıĢında kullanma olacağı için tahsisin kaldırılmasını gerektirmektedir. Bu da bina yönetiminde etkin bir süreç izlenmesinde önemli bir engeldir.