Sanal Zorbalık Türleri

Sanal zorbalığın türlerinin sınıflandırılmasında birbirinden farklı yaklaşımların kullanıldığı tercih edilmektedir. Bu sınıflandırmadaki ilk türün kullanılan elektronik araçlarının türüne göre yapıldığını görmekteyiz. Smith vd., (2008) ergenler üzerinde yürüttüğü çalışmasında sanal zorbalığının türlerini metin mesajları, elektronik postalar, internet siteleri, anlık mesajlaşma, sohbet odaları, fotoğraf/video görüntüleme şeklinde kategorilendirmişlerdir. Bir başka sınıflandırma ise eylemlerin içeriğine göre yapılmaktadır. En yaygın sınıflandırma şekli olarak kabul edilen bu

25

türde Willard (2007), yedi kategoride incelemiştir. Bu sınıflamadaki kızdırma, sanal taciz ve sanal tehdit doğrudan sanal zorbalığa; iftira, dışlama, ifşa etme ve başkası gibi davranma ise dolaylı sanal zorbalık olarak ifade edilmektedir (Eroğlu, 2014). Yapılan sanal zorbalığın içeriğine göre sınıflandırılan bir başka kategorileştirme ise Bauman (2014)’ın yedili sınıflamasıdır. Bu sınıflama Willard (2007) ‘ın sınıflandırmasıyla paralellik göstermektedir. Bauman’a (2014) göre sanal zorbalık kızdırma (flaming), taciz (harassment), iftira (denigration), sahtecilik (masquerading), hile yoluyla ifşa etme (outing and trickery), sosyal dışlama (social exclusion), sanal tehdit (cyberstalking) şeklinde sınıflandırılmaktadır. Sanal zorbalık olaylarının önemli bir kısmında ise bu zorbalık türlerinin bir kaçının birlikte yapıldığı da görülmektedir. Aşağıda bu zorbalık türlerinin bir kısmı birleştirilerek özetlenmiştir.

2.2.4.1 İftira (denigration)

Sanal ortamdaki iftira, birisini karalamak ya da zor durumda bırakmak amacıyla gerçekte olmayan bir durumu ya da özelliği mağdura atfederek söylenti çıkarmaktır. İftira içeren ileti, fotoğraf ya da paylaşım e-posta, sosyal medya ya da internet siteleri aracılığıyla gönderilebilmektedir (Bauman, 2014; Willard, 2007). Sanal ortamdaki iftiraya örnek olarak çeşitli yazılım ya da uygulamalar aracılığıyla mağdura ait bir fotoğrafı olduğundan farklı (kişiyi hamile, şişman ya da herhangi bir fiziksel kusuru varmış gibi) göstermektir.

2.2.4.2 Sanal taciz (cyber harassment)

Kişilerin birbirlerine karşı sanal ortamda kaba, rahatsız edici, aşağılayıcı bir şekilde davranması kızdırma (flaming) olarak ifade edilmektedir. Buradaki kızdırma da kişilerin karşılıklı atışmaları söz konusudur (Willard, 2007). Sanal taciz ise, kızdırmanın tek taraflı olarak zorbanın mağduru e-posta, anlık ileti, sosyal medya gibi araçlarla aşağılayıcı mesajlara maruz bırakmasıdır (Eroğlu, 2014). Sanal taciz kızdırmadan bazı açılardan farklılaşmaktadır. Birincisi taciz kızdırmaya kıyasla daha uzun süreli ve kronik bir şekilde yapılmaktadır. Bir diğer fark ise sanal tacizdeki zorbayla mağdur arasındaki güç dengesizliğinden dolayı tamamen zorbadan mağdura

26

doğru tek yönlü yapılırken, kızdırma daha çok birbiriyle atışma şeklinde gerçekleşmektedir (Kowalski vd., 2008).

2.2.4.3 Sanal tehdit (cyberstalking)

Sanal tacizin daha ciddi bir formudur. Buradaki en belirgin özellik tekrarlayıcı oluşudur (Bauman, 2014). Sanal tehditte ‘sen ölmelisin ya da seni öldüreceğim’ şeklinde ciddi suç içeren yazılı, görüntülü ya da sesli mesajlar gönderilir. Bu tehditler sanal mağdurun güvenlik endişesi yaşamasına sebep olabilmektedir. Sanal tehditte yer alan ölüm ya da zarar vermeye yönelik tehditler aynı zamanda birer suç teşkil ettiği için tehdide uğrayan mağdurun zorbayı engelleyici yöntemleri bilmesinin yanında adli birimlere başvurması önem arz etmektedir (Bauman, 2014).

2.2.4.4 Sanal ortamda ifşa etme (outing in cyberspace)

İfşa etme, mağdura ait kişisel bir veri ya da kaydın, fotoğraf, video ya da paylaşımın sanal ortamda internet sitesinde, iletişim gruplarında ya da sosyal paylaşım ağlarında paylaşılarak mağdurun zor durumda bırakılmasını ifade etmektedir. Sanal ortamdaki ifşa genelde önceleri yakın arkadaş olan ya da romantik ilişkisi olan kişilerin aralarındaki ilişkinin bozulması sonucunda daha önceki dönemlerde sahip olduğu kişisel kayıtları paylaşması şeklinde gerçekleşebilmektedir (Bauman, 2014; Kowalski vd., 2008). Bunun dışında iki arkadaş birbirlerine güvenlerinin göstergesi olarak kişisel bilgilerini ve parolalarını birbirleriyle paylaşabilmektedir. Hatta birbirleriyle yaptıkları özel paylaşımların aralarında sır olacağına ilişkin birbirlerine yemin edebilmektedirler. Ancak zorbalığı yapan kişi arkadaşına ait bu özel bilgi ya da kayıtları başkalarıyla paylaşarak onu zor durumda bırakabilmektedir (Bauman, 2014). Sanal ortamdaki ifşaya örnek olarak iki sevgilinin ayrılması sonucu mağdura ait çıplak fotoğrafların sosyal ağlarda paylaşılması şeklinde yapılan sanal zorbalık gösterilebilir.

27

2.2.4.5 Başkasının kimliğine bürünme (impersonation)

Sosyal medya ya da e-posta hesaplarının parolalarını ele geçirerek başka birisinin adına onu zor durumda bırakacak mesaj, ileti gönderme ya da paylaşımda bulunma şeklinde yapılan sanal zorbalık türüdür. Bu zorbalık türünde kişiye ait olmayan bilgilerin, görüntülerin gerçekmiş gibi gösterilmesi ya da başkalarına sanki mağdurdan geliyormuş gibi e-posta, mesaj ya da iletilerin gönderilmesi şeklinde yapılan sanal zorbalıktır. Ayrıca son yıllarda sosyal ağların sıkça kullanılmaya başlamasıyla birlikte mağdura ait sahte (fake) hesap oluşturularak mağduru zor durumunda bırakacak paylaşımlarda bulunulması da yaygın sanal zorbalık davranışlarından birisi olarak kabul edilmektedir (Bauman, 2014; Eroğlu, 2014) Bunların dışında sanal dedikodu (cybergossip) çıkartma ve yayma (López-Pradas, Romera, Casas ve Ortega-Ruiz, 2017; Oluwole, 2009), kışkırtma (trolling) (Nicol, 2012) gibi bazı sanal zorbalık türleri de bulunmaktadır. Bilişim araçları her geçen gün gelişen ve değişen türleriyle karşımıza çıkmasından dolayı yeni sanal zorbalık durumlarının da ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kışkırtma, birisinin adına açılan sayfa veya sitelerde ya da birisinin sosyal ağlardaki paylaşımları altında çeşitli kışkırtıcı yorumlar yaparak diğerlerini tahrik etme yoluyla paylaşımın sahibini zor durumda bırakacak davranışlar olarak açıklanmaktadır (Slonje ve diğerleri, 2013).