EDİLMESİ
Araştırmanın ikinci denencesi “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla baş çıkma stratejilerini kazandırma programı rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini artırmada etkilidir” şeklinde açıklanmıştır. Denencenin test edilmesinde kullanılan ÖSZBÇSÖ ölçeği “bilme alanı” ve “uygulama alanı” olmak üzere iki alt alandan oluştuğu için araştırmanın bu kısmında iki ana denence bulunmaktadır. Bunlardan ilki ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanındaki puan değişimlerini, ikincisi de ÖSZBÇSÖ- Uygulama Alanındaki puan değişimlerini test etmek amacıyla kurulmuştur. Bu nedenle ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanındaki denence 2.1; ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanındaki denence de 2.2 şeklinde kodlanmıştır.
2.1 kodlu denenceyi test etmeden önce deney ve kontrol grubunda yer alan rehber öğretmenlere ilişkin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri (ÖSZBÇSÖ) ölçeği- bilme alanından elde edilen ön test, son-test ve izleme testine ilişkin aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 19.’da özetlenmiştir.
Tablo 19. Deney ve Kontrol Grubundaki Rehber Öğretmenlerin Öszbçsö-Bilme Alanı Ön-Test, Son-Test Ve İzleme-Testi Puanlarına İlişkin Aritmetik Ortalama Ve
Standart Sapma Değerleri
Ön-test Son-test İzleme-testi
Gruplar N ̅ Ss ̅ Ss ̅ Ss
Deney 12 72.08 4.64 82.67 3.36 83.83 3.12
Kontrol 12 73.16 3.40 73.08 2.31 73.41 3.28
Tablo 19. incelendiğinde deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanı ön-test, son-test ve izleme-testi puanlarına ilişkin aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerinin yer aldığı
118
görülmektedir. Çalışmadaki 2.1 kodlu bu denenceyi test etmek amacıyla, deney ve kontrol gruplarında bulunan rehber öğretmenlerin, ÖSZBÇSÖ-Bilme alanı ön-test, son-test ve izleme testi ölçümlerinden aldıkları puanların ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) tekniğiyle incelenmiştir. Yapılan iki faktörlü varyans analizine (ANOVA) ilişkin sonuçlar Tablo 20.’de gösterilmiştir.
Tablo 20. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Rehber Öğretmenlerin Öszbçsö-Bilme Alanı Ön-Test Ve Son-Test Puanlarına İlişkin İki Faktörlü Varyans Analizi Sonuçları
Kaynak Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalaması F p Kısmi Eta Kare Gruplar Arası 1151.542 24 Grup(Deney/Kontrol) 715.681 1 715.681 36.124 .000 .621 Hata 435.861 23 19.812 Gruplar içi 1345.333 26 Ölçüm(ön-son-izleme) 513.00 1 387.112 33.303 .000 .602 Grup*Ölçüm 493.444 1 372.355 32.033 .000 .593 Hata 338.889 24 15.404
Tablo 20. incelendiğinde deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin, ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı ön-test, son-test ve izleme testi ölçümlerinden elde ettikleri puanların ortalamaları üzerinde yapılan tekrarlayıcı ölçümler için varyans analizi sonucunda, grup etkisinin ya da diğer ifadeyle müdahale etkisinin anlamlı olduğu bulunmuştur [F (1-23) = 36.124; p < .05, n2
= .621]. Bu sonuç doğrultusunda, deney ve kontrol gruplarının ön-test, son-test ve izleme testi ölçümleri arasında ayrım gözetmeksizin, ÖSZBÇSÖ-Bilme Alan’ından aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu gözlemlenmiştir. Bunun yanında farklı zamanlarda gerçekleştirilen ölçümler arasında anlamlı bir farkın olduğu, dolayısıyla
119
ölçüm temel etkisinin anlamlı olduğu gözlenmektedir. [F(1-24) = 33.303; p < .05, n2= .602]. Bu bulgu doğrultusunda ise, grup ayrımı yapılmadan, rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alan’ından elde edilen sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri puanlarının deneysel işlem doğrultusunda değişim gösterdiği görülmektedir. Bunun yanında bu çalışma kapsamında etkili olan ortak etkinin (grup*ölçüm etkisinin) incelenmesi sonucunda elde edilen değerin de anlamlı olduğu ve eta kare değerinin de yüksek etki büyüklüğüne sahip olduğu görülmektedir [F(1-24) = 32.033; p < .05, n2= .593] (Büyüköztürk, 2016; Kilmen, 2015; Miles ve Shevlin, 2001). Bu bulgu deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin ön-test, son-test ve izleme testi ölçümlerindeki ÖSZBÇSÖ-Bilme Alan’ından aldıkları puanların değiştiğini göstermektedir. Elde edilen bu sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde, rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı puanlarının grup değişkenine göre (deney ya da kontrol grubunda olma) anlamlı bir farklılığa neden olduğu, bunun yanında grup ile ölçüm değişkeninin (karışan diğer etkiler) birlikte analize alındığında da anlamlı bir değişikliğin olduğunu görülmüştür. Bu nedenle “tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorba farkındalığını artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırmaya yönelik psikoeğitim programı rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini artırmada etkilidir” denencesinin bilme alanı için doğrulandığını göstermektedir.
Varyans analizi sonucunda elde edilen bulgular, deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı ön-test, son-test ve izleme-testi ölçümleri arasında anlamlı bir farklılığın olduğunu göstermiştir. Bu farkın hangi gruplar ve ölçümlerden kaynaklandığını tespit edebilmek amacıyla deney ve kontrol grubunun ÖSZBÇSÖ ön-test, son-test ve izleme-testi ölçümlerindeki puan ortalamalarına bağlı olarak karşılaştırma yapan Bonferroni Karşılaştırma Testi yapılmıştır. Bonferroni testine ilişkin sonuçlar Tablo 21’de gösterilmiştir.
120
Tablo 21. Öszbçsö-Bilme Alanı Puanlarının Deney ve Kontrol Grubundaki Rehber Öğretmenlerin Ölçümleri Arasındaki Farklara İlişkin Bonferroni Testi Sonuçları
Deney Grubu Kontrol Grubu
Ön -test So n -test İz lem e test i Ön -test So n -test İzlem e test i Den ey Gr u b u Ön-test - 10.583* 11.750* Son-test - 1.167 9.58* İzleme-testi - 10.42* Ko n tr o l Gr u b u Ön-test - -.083 .250 Son-test - .333 İzleme-testi - *p<.05
Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanına ilişkin temel denencenin alt denenceleri ayrı ayrı incelenmiştir. Bilme alanına ilişkin ilk alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin son test ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı ön test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı ön test puan ortalamaları ( ̅= 72.08
)
ile son test ortalamaları ( ̅= 82.66)
arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (10.583, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin son-test puan ortalamalarının ön-test puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin doğrulandığı söylenebilir.121
Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerine ilişkin ikinci alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin izleme testi ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı puanları ön test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı ön test puan ortalamaları ( ̅= 72.08
)
ile izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 83.83)
arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (11.750, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamalarının ön-test puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir.Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanına ilişkin üçüncü alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı izleme testi puanları ile son test puanları arasında anlamlı bir farklılık olmayacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı son test puan ortalamaları ( ̅= 82.66) ile izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 83.83) arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir (1.167, p > .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamaları ile son-test puan ortalamaları arasında bir farklılık olmadığı ve bu alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir.
Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanına ilişkin dördüncü alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin son test ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı puanları kontrol grubundaki son test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı son test puan ortalamaları ( ̅= 82.66) ile kontrol grubu son test puan ortalamaları ( ̅= 73.08) arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (9.58, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin son test puan
122
ortalamalarının kontrol grubundaki son test puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı ifade edilebilir.
Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanıyla ilgili beşinci alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin izleme testi ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı puanları eğitime katılmayan kontrol grubunun izleme test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde kurulmuştur. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Bilme Alanı izleme test puan ortalamaları ( ̅= 83.83) ile kontrol grubu izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 73.41) arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (10.42, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamalarının kontrol grubu izleme testi puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı ileri sürülebilir.
Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-bilme alanına ilişkin son alt denence ise, “Kontrol grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ- Bilme Alanı ön, son ve izleme testi ölçümleri arasında anlamlı bir fark yoktur” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde kontrol grubundaki rehber öğretmenlerin ön test ( ̅= 73.16), son test ( ̅= 73.08) ile izleme testi ( ̅= 73.41) puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ve böylece bu boyuta ilişkin son alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir
Araştırmanın ikinci denencesini incelemek için başka bir işlem daha yapılmıştır. Bu işlem ise denecenin doğrulanıp doğrulanmayacağını test etmek amacıyla ÖSZBÇSÖ-Uygulama alanı puanlarına bakılmıştır. Bu denence testi işlemine de 2.2 kodu kullanılmıştır. Denenceyi test etmeden önce deney ve kontrol grubunda yer alan rehber öğretmenlere ilişkin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri (ÖSZBÇSÖ) ölçeği-Uygulama Alan’ından elde edilen ön test, son-test ve izleme testine ilişkin aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri Tablo 22.’de özetlenmiştir.
123
Tablo 22. Deney ve Kontrol Grubundaki Rehber Öğretmenlerin Öszbçsö-Uygulama Alanı Ön-Test, Son-Test Ve İzleme-Testi Puanlarına İlişkin Aritmetik Ortalama Ve
Standart Sapma Değerleri
Ön-test Son-test İzleme-testi
Gruplar N ̅ Ss ̅ Ss ̅ Ss
Deney 12 74.41 8.33 82.08 4.18 83.08 3.91
Kontrol 12 72.58 5.85 72.08 6.05 72.50 6.31
Tablo 22. incelendiğinde deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanı ön-test, son-test ve izleme-testi puanlarına ilişkin aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerinin yer aldığı görülmektedir. Çalışmadaki 2.2 kodlu bu denenceyi test etmek amacıyla, deney ve kontrol gruplarında bulunan rehber öğretmenlerin, ÖSZBÇSÖ-Uygulama alanı ön- test, son-test ve izleme testi ölçümlerinden aldıkları puanların ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı tekrarlı ölçümler için iki faktörlü varyans analizi (ANOVA) tekniğiyle incelenmiştir. Yapılan iki faktörlü varyans analizine (ANOVA) ilişkin sonuçlar Tablo 23.’de gösterilmiştir.
124
Tablo 23. Deney ve Kontrol Gruplarındaki Rehber Öğretmenlerin Öszbçsö-Uyg. Alanı Ön-Test Ve Son-Test Puanlarına İlişkin İki Faktörlü Varyans Analizi Sonuçları
Kaynak Kareler Toplamı Sd Kareler Ortalaması F p Kısmi Eta Kare Gruplar Arası 2601.208 24 Grup(Deney/Kontrol) 1005.014 1 1005.14 13.852 .001 .386 Hata 1596.194 23 72.554 Gruplar içi 1290.666 26 Ölçüm(ön-son-izleme) 254.083 1 241.144 7.459 .011 .253 Grup*Ölçüm 287.194 1 272.569 8.431 .007 .277 Hata 749.389 24 23.181
Tablo 23. incelendiğinde deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin, ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön-test, son-test ve izleme testi ölçümlerinden elde ettikleri puanların ortalamaları üzerinde yapılan tekrarlayıcı ölçümler için varyans analizi sonucunda, grup etkisinin ya da diğer ifadeyle müdahale etkisinin anlamlı olduğu bulunmuştur [F (1-23) = 13.852; p < .05, n2= .386]. Bu sonuç doğrultusunda, deney ve kontrol gruplarının ön-test, son-test ve izleme testi ölçümleri arasında ayrım gözetmeksizin, ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alan’ından aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın olduğu gözlemlenmiştir. Bunun yanında farklı zamanlarda gerçekleştirilen ölçümler arasında anlamlı bir farkın olduğu, dolayısıyla ölçüm temel etkisinin anlamlı olduğu görülmüştür. [F(1-24) = 7.459; p < .05, n2= .253]. Bu bulgu doğrultusunda ise, grup ayrımı yapılmadan, rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alan’ından elde edilen sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri puanlarının deneysel işlem doğrultusunda değişim gösterdiği görülmektedir. Bunun yanında bu çalışma kapsamında etkili olan ortak etkinin
125
(grup*ölçüm etkisinin) incelenmesi sonucunda elde edilen değerin de anlamlı olduğu ve eta kara değerinin yüksek etki büyüklüğüne sahip olduğu görülmektedir [F(1-24) = 8.431; p < .05, n2= .277] (Büyüköztürk, 2016; Kilmen, 2015; Miles ve Shevlin, 2001). Bu bulgu deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin ön- test ve son-test ölçümlerindeki ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alan’ından aldıkları puanların değiştiğini göstermektedir. Elde edilen bu sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde, rehber öğretmenlerin sanal zorba farkındalık puanlarının grup değişkenine göre (deney ya da kontrol grubunda olma) anlamlı bir farklılığa neden olduğu, bunun yanında grup ile ölçüm değişkeninin (karışan diğer etkiler) birlikte analize alındığında da anlamlı bir değişikliğin olduğu görülmüştür. Bu nedenle “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorba farkındalığını artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırmaya yönelik psikoeğitim programı rehber öğretmenlerin sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini artırmada etkilidir” denencesinin uygulama alanı için de doğrulandığını göstermektedir.
Varyans analizi sonucunda elde edilen bulgular, deney ve kontrol gruplarındaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön-test, son-test ve izleme-testi ölçümleri arasında anlamlı bir farklılığın olduğunu göstermiştir. Bu farkın hangi gruplar ve ölçümlerden kaynaklandığını tespit edebilmek amacıyla deney ve kontrol grubunun ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön-test, son-test ve izleme-testi ölçümlerindeki puan ortalamalarına bağlı olarak karşılaştırma yapan Bonferroni Karşılaştırma Testi yapılmıştır. Bonferroni testine ilişkin sonuçlar Tablo 24’de gösterilmiştir.
126
Tablo 24. Öszbçsö-Uygulama Alanı Puanlarının Deney ve Kontrol Grubundaki Rehber Öğretmenlerin Ölçümleri Arasındaki Farklara İlişkin Bonferroni Testi
Sonuçları
Deney Grubu Kontrol Grubu
Ön -test So n -test İzlem e- test i Ön -test So n -test İzlem e- test i Den ey Gr u b u Ön-test - 7.667* 8.667* Son-test - 1.00 10.00* İzleme-testi - 10.58* Ko n tr o l Gr u b u Ön-test - .50 .083 Son-test - .417 İzleme-testi - *p<.05
Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanına ilişkin temel denencenin alt denenceleri ayrı ayrı incelenmiştir. Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanına ilişkin ilk alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin son test ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 24. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön test puan ortalamaları ( ̅= 74.41
)
ile son test ortalamaları ( ̅= 82.08)
arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (7.667, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin son-test puan ortalamalarının ön-test puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin doğrulandığı söylenebilir.Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerine ilişkin ikinci alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin
127
farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin izleme testi ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı puanları ön test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 24. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı ön test puan ortalamaları ( ̅= 74.41
)
ile izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 83.08)
arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (8.667, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamalarının ön-test puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir.Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanına ilişkin üçüncü alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı izleme testi puanları ile son test puanları arasında anlamlı bir farklılık olmayacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 21. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı son test puan ortalamaları ( ̅= 82.08) ile izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 83.08) arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir (1.00, p > .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamaları ile son-test puan ortalamaları arasında bir farklılık olmadığı ve bu alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir.
Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanına ilişkin dördüncü alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla başa çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin son test ÖSZBÇSÖ-Uygulama Alanı puanları kontrol grubundaki son test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 24. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ- Uygulama Alanı son test puan ortalamaları ( ̅= 82.08) ile kontrol grubu son test puan ortalamaları ( ̅= 72.08) arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (10.00, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin son test puan ortalamalarının kontrol grubundaki son test puan
128
ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı ifade edilebilir.
Sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanıyla ilgili beşinci alt denence, “Tüm okul yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan sanal zorbalığa ilişkin farkındalığı artırma ve sanal zorbalıkla baş çıkma stratejilerini kazandırma programına katılan rehber öğretmenlerin izleme testi ÖSZBÇSÖ- Uygulama Alanı puanları eğitime katılmayan kontrol grubunun izleme test puanlarından anlamlı düzeyde yüksek olacaktır” şeklinde kurulmuştur. Tablo 24. incelendiğinde deney grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ- Uygulama Alanı izleme test puan ortalamaları ( ̅= 83.08) ile kontrol grubu izleme testi puan ortalamaları ( ̅= 72.50) arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir (10.58, p < .05). Bu sonuca dayanarak, deney grubundaki rehber öğretmenlerin izleme testi puan ortalamalarının kontrol grubu izleme testi puan ortalamalarından daha yüksek olduğu ve bu alt denencenin de doğrulandığı ileri sürülebilir.
Rehber öğretmen boyutundaki sanal zorbalıkla başa çıkma stratejileri-uygulama alanına ilişkin son alt denence ise, “Kontrol grubundaki rehber öğretmenlerin ÖSZBÇSÖ- Uygulama Alanı ön, son ve izleme testi ölçümleri arasında anlamlı bir fark yoktur” şeklinde ifade edilmiştir. Tablo 24. incelendiğinde kontrol grubundaki rehber öğretmenlerin ön test ( ̅= 72.58), son test ( ̅= 72.08) ile izleme testi ( ̅= 72.50) puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı ve böylece bu boyuta ilişkin son alt denencenin de doğrulandığı söylenebilir
4.4 ÖĞRENCİLERİN SANAL ZORBA FARKINDALIK