Sanığın Kendisini Bizzat veya Bir Müdafi Yardımıyla Savunma Hakkı

AĠHS‟nin 6/3-c maddesi; “Her sanık, kendi kendini savunmak veya kendi

seçeceği bir savunmacının yardımından yararlanmak ve eğer savunmacı tutmak için mali olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin selameti gerektiriyorsa, mahkemece görevlendirilecek bir avukatın para ödemeksizin yardımından yararlanabilmek”

hakkını konu edinmiĢtir.

Ayrıca Anayasamızın 36 ncı maddesinde “A. Hak arama hürriyeti” baĢlığı altında; “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri

58 madde uygulanmak suretiyle verilen mahkûmiyet kararına yapılan temyiz isteminin oyçokluğuyla esastan reddine karar vermiĢtir. Anılan karara muhalif olan baĢkan vekilinin muhalefet Ģerhinde; “…Emredici nitelikte olan CMK‟nın 226. maddesi gözardı edilerek, sanığa ek savunma hakkı verilmeden, TCK‟nın 58. maddesinin uygulanması yasaya aykırıdır…” düĢüncesine yer verilmiĢtir. UYAP ekranından, EriĢim Tarihi: 22.04.2019.

69 _{“…İddianamede sanık hakkında TCK.nın 147. maddesinin uygulanması talep edildiği halde, anılan}

maddenin uygulanmama ihtimaline binaen ek savunma hakkın tanınmadan hüküm kurulmak suretiyle 5271 sayılı CMK.nın 226. maddesine aykırı davranılması…”, Y2CD, 05/11/2018 tarih ve 2016/9783 E., 2018/12727 K. sayılı kararı. Bnzr kararlar Y17CD, 10/10/2018 tarih ve 2016/8487 E., 2018/12393 K.; Y3CD, 01/12/2016 tarih ve 2016/5161-19933 E.K., UYAP ekranından, EriĢim Tarihi: 22.04.2019.

70 _{KUNTER, Nurullah; YENĠSEY, Feridun ve NUHOĞLU, AyĢe, “Muhakeme Hukuku Dalı Olarak}

önünde dâvacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir” hükmünü düzenlenmiĢtir.

Ceza muhakemesi sistemlerinden olan itham ve tahkik sistemlerinin karıĢımı olarak Fransız ihtilâlinden sonra ortaya çıkan karma sistem esas alınarak düzenlenen Ceza Muhakemesi Kanunumuz, ceza muhakemesi ilkelerinden olan “yüzyüzelik” ve “doğrudan doğruyalık” ilkelerinin de gereği olarak, Kanunun ayrık tuttuğu hâlleri saklı tutmak üzere, duruĢmada hazır bulunmayan sanık hakkında duruĢma yapılamayacağını düzenlemiĢtir. (CMK m. 193/1) Buna göre kural olarak, sanığın yokluğunda duruĢma yapılması ve hüküm verilmesi mümkün değildir.71

Kural bu olmakla birlikte, her kuralın bir istisnası vardır ilkesine uygun Ģekilde, anılan hükümde, Kanunda bu kuralın istisnaları olabileceğine iĢaret etmiĢtir.72

Diğer taraftan ceza hukukumuzda kural olarak müdafi yardımıyla savunma yapma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, ileride “Zorunlu müdafi”, “Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi” baĢlıkları altında ayrıntılı Ģekilde açıklanacağı üzere, bu kuralın da istisnası olarak Kanunda zorunlu müdafii atanması gereken hâller sayılmıĢtır.

Bu kapsamda, konumuzla bağlantılı olarak Kanunda zorunlu müdafi görevlendirilmesi gereken hâllerden bir tanesi olarak CMK m.150/2‟ye göre; “Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk … ise, istemi aranmaksızın bir

müdafi görevlendirilir.” düzenlemesini içermekle, bu hüküm bir ceza muhakemesi

düzenlemesi olması nedeniyle işlemin yapıldığı zaman kriteri de dikkate alınarak, 18 yaĢını doldurmamıĢ suçu sürüklenen çocuğa zorunlu müdafi atanması gerekmektedir.73

71

KarıĢtırılmaması için belirtmek gerekir ki, CMK 191/3-c hükmü gereğince sanığın yüklenen suç ile ilgili olarak açıklamada bulunmama hakkı (susma hakkı) bulunduğundan duruĢmada hazır bulunup, bu hakkı kullanan sanık hakkında, sorgusu yapılarak savunması tespit edilmemiĢ olsa dahi hüküm verilebilecektir.

72 _{Ġstisnalar; CMK 193/2, 194/2, 195/1 ve 307/2.}

73 _{ĠZMĠR BAM, E. 2016/257, K. 2016/247 K.T.15.12.2016, http://www.kazanci.com/kho2/ibb}

/files/dsp.php?fn=is-izmirbam-15cd-2016-257.htm&kw=`2016/247`#fm URL adresinden, EriĢim Tarihi: 21.02.2019.

Ġzmir Bölge Adliye Mahkemesi 15. Ceza Dairesi’nin 15.12.2016 tarih ve 2016/257 Esas, 2016/247 Karar sayılı kararında; “…Anayasanın hak arama

hürriyeti kenar başlıklı 36. maddesinin birinci fıkrasında; herkesin, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) adil yargılanma hakkı kenar başlıklı 6. maddesinin üçüncü fıkrasının (e) bendinde, bir suç ile itham edilen herkesin kendisini bizzat savunmak veya seçeceği bir müdafiin yardımından yararlanmak; eğer avukat tutmak için gerekli maddi olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi için gerekli görüldüğünde, re‟sen atanacak bir avukatın yardımından ücretsiz olarak yararlanabilmek hakkının bulunduğu, Avrupa İnsanları Mahkemesi, Colozza/İtalya, (No. 12 Şubat 1985) kararında, Sözleşmenin 6/(1). fıkrasında açıkça geçmediği halde, bu maddenin amaç ve gayesinin bir bütün olarak ele alındığında, "hakkında suç isnadı bulunan" bir kimsenin, yargılamada yer alma hakkı bulunduğunun anlaşıldığını, ayrıca Sözleşmenin 6/(3). fıkrasının (c), (d) ve (e) bendlerinin, „hakkında bir suç isnadı bulunan herkese‟, „kendini bizzat savunma‟, „tanıkları sorgulama veya sorgulatma‟ ve „mahkemede kullanılan dili anlamıyor veya konuşamıyorsa, bir tercümandan ücretsiz yararlanma‟ haklarını güvence altına aldığının belirtmiş olması karşısında;

İzmir Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda başka suçtan hükümlü bulunup, duruşmadan vareste tutulma talebinde bulunmayan ve mahkemece „duruşmada hazır bulunmaktan bağışık tutulması‟ konusunda karar verilmemiş olan sanık …‟nun hükmün açıklandığı 30/09/2016 tarihli son oturumda hazır bulundurulmadan hükümlülüğüne karar verilmesi suretiyle Anayasanın 36. maddesinin birinci fıkrası, AİHS‟nin 6. maddesinin üçüncü fıkrasının (c) bendi ve CMK'nın 193 ve 196. maddelerine muhalefet edilerek savunma hakkının kısıtlanması;

Hukuka aykırı ve istinaf başvurusunda bulunan sanığın istinaf nedenleri bu nedenle yerinde olduğundan, CMK'nın 289/1-h maddesi uyarınca hükmün bozulmasına, dosyanın yeniden incelenmek ve hükmolunmak üzere hükmü bozulan İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine…” hükmedilmiĢtir.

Sanığın duruĢmada bizzat bulunma hakkı, adil yargılanma hakkının öncelikli öğesidir. Sanık, yasa koyucunun alacağı uygun tedbirlerle duruĢmaya katılmaktan istisnai durumlarda alıkonulabilse de, yargılamanın adil olması bakımından tüm yargılama boyunca sanığın savunma hakkını kullanabilmesi temel bir Ģarttır. Usulüne uygun olarak davet edilen sanığın duruĢmada hazır bulunmaması durumu, sanığın AĠHS m.6/3 ile garanti altına alınmıĢ olan müdafinin hazır bulunması hakkını ortadan kaldırmaz. Bu bakımdan sanığın, yokluğu halinde savunmasını yapması için müdafi yardımından yararlanma imkânı sağlamak yargılama makamlarına ait bir sorumluluktur.74

Ayrıca çocuklar yönünden BMÇHDS‟nin 40/2b-iii maddesinde yer alan; “Yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme önünde adlî ya da başkaca

uygun yardımdan yararlanarak ve özellikle çocuğun yaşı ve durumu göz önüne alınmak suretiyle kendisinin yüksek yararına aykırı olduğu saptanmadığı sürece, ana-babası veya yasal vasisi de hazır bulundurularak yasaya uygun biçimde adil bir duruşma ile konunun gecikmeksizin karara bağlanması sağlanması” Ģeklindeki

düzenleme içerisinde bu hakka da yer verilmiĢtir.

3.1.4. Savunmasını Hazırlaması Ġçin Gerekli Zaman ve Kolaylıklara Sahip